مازندران از جمله استان‌های رتبه دار در بیماری های غیرواگیر مانند دیابت، مشكلات قلبی و عروقی، چاقی مفرط، كبد چرب و چربی خون است كه در كنار زندگی سالم و هوایی مطلوب تصویری نگران كننده از این خِطه به نمایش می گذارد.

برای مثال طبق تازه ترین آمارها، مبتلا بودن حدود 20 درصد جمعیت بالای 25 سال مازندران به دیابت و پیش دیابتی بودن 29 درصد دیگر از جمعیت در این گروه سنی، نشان دهنده اوضاع نه چندان مطلوب این استان دارد. كم تحركی، سوء تغذیه، زندگی شهرنشینی و فاصله گرفتن از فعالیت های كشاورزی و مواردی از این دست مازندران را به بالای جدول استان های بیمار تبدیل كرده است.

براساس آمارهای رسمی كه در سال 1396 از سوی دانشگاه علوم پزشكی مازندران اعلام شد، 75 درصد از مرگ و میرهای استان ناشی از چهار بیماری سرطان، بیماری های تنفسی مزمن، دیابت و بیماری های قلبی و عروقی است كه به طور حتم این آمار اكنون بیشتر شد و طبق گفته متخصصان چاقی مهم ترین عامل و نشانه برای گسترش این نوع بیماری ها در استان می باشد.

موضوعی كه طی سالهای اخیر به سالمندان و افراد با سنین بالا خلاصه نشده و در دانش آموزان شامل كودكان و نوجوان نیز به وفور مشاهده می شود و روند نگران كننده روبه رشدی را طی می كند. در سال 1399 آموزش و پرورش مازندران طی طرح سنجش وزن موسوم به "كوچ" اعلام كرد كه چاقی و اضافه وزن در میان دانش آموزان به 39/2 درصد رسید كه نه تنها رشد 10 درصدی را ثبت كرد، بلكه فاصله معناداری با میانگین 30/1 درصدی دانش آموزان كشور داشت.

این در حالی بود كه متوسط اضافه وزن در دانش آموزان مازندرانی در سال 1395 كه آخرین غربالگری انجام شد، حدود 29 درصد اعلام شده بود و البته باید 2 سال خانه نشینی كرونا را نیز به آن اضافه كرد كه پیش بینی می شود درصد چاقی و اضافه وزن دانش آموزان مازندارنی اكنون به بیش از 40 درصد رسیده كه شامل حدود 210 هزار دانش‌آموز می شود. این اعداد به خودی خود نگران كننده است كه بیش از هرچیزی توجه جدی متولیان و سپس ریشه یابی و اقدام سریع را می طلبد.

چاقی دانش‌آموزان مازنی از خانه تا مدرسه

دكتر سامان خدابخشی متخصص و پزشك تغذیه درباره ریشه چاقی دانش آموزان مازندران به حلقه خانه تا مدرسه اشاره كرد و به خبرنگار ایرنا گفت: عوامل بسیاری در عارضه چاقی و اضافه وزن تاثی‌گذار است كه بخش اعظم آن عاملان اصلی محسوب نمی شود. عنصر اصلی در پدیده چاقی را باید در زیست فرد در خانه و مدرسه دید. منظور من از خانه شامل زندگی در خانه و همچنین بیرون رفتن ها و تمامی روابط اجتماعی است كه خانه و بیرون خانه را شامل می شود.

وی ادامه داد: تغییر سبك زندگی از كشاورزی به صنعتی و اكنون عصر الكترونیك و فاصله گیری از تحركات روزمره، رشد مصرف غذایی به خصوص غذاهای حاضری یا همان فست فودی، قرار گرفتن غذا در لیست تفریحات روزانه و افزایش هزینه ورزش همگی زنجیره عوامل خانه را تشكیل می‌دهند.

این متخصص تغذیه، نظام آموزشی ناكارآمد در حوزه ورزش و فقدان برنامه ریزی تخصصی در مدارس را نیز مربوط به عنصر مدرسه دانست و گفت: باید پذیرفت كه نظام آموزشی ما نیز به تحرك و به طور خاص ورزش، به عنوان یك نیاز علمی و تخصصی نگاه نمی‌كند.

به گفته دكتر خدابخشی، اغلب چاقی و اضافه وزن در سنین نوجوانی و كودكی رخ می دهد، زیرا در این سنین بافت های عضلانی به سرعت با چربی انباشته می‌شود و اگر نوع تغذیه نیز به یك عادت تبدیل شود، دیگر نمی توان به راحتی آن را درمان كرد. لازم است مسئولان هوشیار باشند كه چاقی نیازمند برنامه ریزی و كنترل است و در غیراینصورت به مرحله بحرانی خواهد رسید و كه امروز هم به وضوح می بینیم به یك معضلی بزرگ برای مازندران تبدیل شده است.

وی مهم ترین تغییر اجتماعی زمینه ساز چاقی را تغییر سبك تغذیه ایرانی ها دانست و افزود: طی یك دهه اخیر به شدت شاهد مصرف رژیم غذایی پر كالری، چرب و با قند بالا هستیم كه این مسئله در كودكان و نوجوانان بیشتر دیده می شود و اگر آن را در كنار بی تحركی قرار دهید نتیجه وضعیت كنونی مازندران است.

به گفته متخصص و پزشك تغذیه، كوچ از خانه های بزرگ و حیاط دار در كنار مزارع به آپارتمان های محصور را از دیگر تغییرات رخ داده دانست و افزود: در حال حاضر به شرایطی رسیدیم كه باید هرچه سریع‌تر نهادهای تصمیم‌گیر با همراهی والدین و خانواده‌ها به آن رسیدگی كنند.

لاغری زنگ ورزش

معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش مازندران نیز در این ارتباط به ایرنا وضعیت دانش آموزان در حوزه چاقی را نگران كننده توصیف كرد و گفت: می پذیریم كه مشكلاتی در حوزه آموزشی برای تحرك و ورزش داریم اما در این مسئله خانواده‌ها نیز بیش از مدرسه تاثیرگذار هستند.

قربانعلی سهرابی ادامه داد: نگاهی به برنامه ریزی آموزش‌گواه بر محرومیت ورزش و تحرك در جدول تعلیم و تربیت دارد، زیرا با هفته 2 ساعت نمی‌توان مشكل چاقی دانش‌آموزان را برطرف كرد و آنها را از خطرات احتمالی وضعیت جسمی ناسالم نجات داد.

وی با اشاره به اینكه زیرساخت های ورزشی مدارس استان نیز مطلوب نبوده و بخشی از مدارس از فضای ورزشی استاندار محروم هستند، افزود: شرایط چاقی دانش آموزان به خصوص در مازندران نیازمند فضا و فرصتی بیشتر است كه در عمل در مدارس امكان‌پذیر نیست و باید با همكاری خانواده‌ها در بیرون از مدارس پیگیری شود.

سبك زندگی؛ بچه ها در مدرسه چاق نمی‌شوند

معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش مازندران بار دیگر به اوقات خارج از مدرسه اشاره كرد و گفت: خوشبختانه با انتقال مدیریت بوفه ها به حوزه تربیت بدنی حلقه نظارت بر تغذیه سالم در مدارس تكمیل شده اما باید پذیرفت كه بچه ها در مدرسه چاق نمی شوند و این تغذیه و كم تحركی خارج از فضای آموزشی است كه آنها را به سمت چاقی سوق می دهد.

سهرابی نقش خانواده را در موضوع اضافه وزن دانش‌آموزان و عبور از این چالش بسیار پررنگ دانست و اظهار داشت: متاسفانه علاوه بی‌تحركی، خانواده‌ها مدیریت مناسبی بر تغذیه فرزندان ندارند و در بعضی مواقع هم خود عامل اصلی سوء تغذیه هستند كه فرزندان را به خوردن غذاهای ناسالم تشویق می كنند.

به گفته او امروزه شاهد سبك جدیدی از زندگی هستیم كه نه تنها هیچ تناسبی با فرهنگ بومی ما ندارد، بلكه به طور كامل در تضاد با شیوه زندگی و تحركات اجتماعی ما است.

لوكس شدن ورزش عمومی

معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش مازندران در پایان به لوكس شدن ورزش و گران شدن ورزش‌های عمومی اشاره كرد و گفت: امروزه حتی عمومی‌ترین ورزش ها بسیارگران شده و از توان خانواده ها خارج است كه می طلبد مسئولان ورزش‌های همگانی به این مسئله ورود كنند.

البته سهرابی به هزینه های متفرقه والدین برای بازی های مجازی نیز اشاره كرد و ادامه داد: منظور از لوكس شدن ورزش تنها افزایش هزینه آن نیست، بلكه امروزه برخی ورزش را به عنوان رفتار اجتماعی لوكس می پندارند. ضمن اینكه باید گفت امروزه دانش آموزان خانه نشینی پای بازی های مجازی را به كنش اجتماعی ترجیح می دهند.

وی تجمیع و خروجی این عوامل را وضعیت بحرانی چاقی دانش آموزان استان دانست و افزود: باید همه نهادهای به خصوص خانواده و آموزش و پرورش، شهرداری ها و وزارت ورزش و جوانان نسبت به چاقی احساس خطر كنند و برای تغییر آن قدم های جدی بردارند.

به گفته معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش مازندران، در صورت توجه به این مسئله شاهد فرداهایی بحرانی تر خواهیم بود كه كودكان و نوجوانانمان را در معرض خطرات بسیاری قرار خواهد داد.

از اول مهر سال جاری 520 هزار دانش آموز و 45 هزار معلم مازندرانی همزمان با سراسر كشور در چهار هزار و 205 ادامه فعالیت تحصیلی و آموزش خود را به صورت حضوری بعد از حدود 2 سال وقفه به دلیل شرایط كرونایی از سر گرفتند.