منظور از زخم معده، آسیب به مخاط معده یا روده كوچك است. این عارضه زمانی ایجاد می‌شود كه مخاط محافظت‌كننده درون معده، بی‌اثر شود. معده برای كمك به هضم غذا و برای مقابله در برابر میكروب‌ها اسید قوی تولید می‌كند.

اگر مخاط عملكرد طبیعی خود را از دست بدهد، اسید معده به بافت معده آسیب می‌رساند و منجر به زخم معده خواهد شد. بر اساس آمارهایی كه در این زمینه وجود دارد، مشخص شده است كه از هر ده نفر، یك نفر در طول زندگی خود دچار این بیماری می‌شود.

درمان و روند بهبودی این بیماری بسیار آسان است؛ اما در صورت عدم درمان باعث ایجاد مشكلات بسیاری خواهد شد.

چه عواملی منجر به زخم معده می‌شود؟

زخم معده معمولا به‌ دلایلی همچون موارد زیر ایجاد می‌شود:

عفونت همراه با باكتری هلیكوباكتری پیلوری

استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروكسن.

علائم زخم معده

شدت علائمی كه از این بیمای مشاهده می‌شود، به شدت بیماری بستگی خواهد داشت. رایج‌ترین نشانه‌ای كه از زخم معده مشاهده شده، احساس سوزش یا درد در وسط شكم، بین ناف و قفسه سینه است.

به‌طور كلی احساس درد، هنگام خالی بودن معده شدیدتر است و ممكن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بكشد.

سایر علائم و نشانه‌های زخم معده به شرح زیر است:

درد خفیف در معده

كاهش وزن

عدم تمایل به غذا خوردن به‌دلیل درد

حالت تهوع و استفراغ

نفخ شكم

احساس سیری

آروغ زدن یا رفلاكس معده

سوزش سردل

تسكین درد با مصرف آنتی اسیدها

كم‌خونی همراه با علائمی مانند خستگی، تنگی نفس یا رنگ پریدگی

مدفوع تیره

استفراغ خون آلود یا شبیه به قهوه

در صورتی كه علائم زخم معده را حتی خفیف مشاهده كردید، به پزشك متخصص مراجعه كنید؛ زیرا اگر زخم معده درمان نشود، منجر به مشكلات بدتری خواهد شد. زخم‌ها اگر خونریزی كنند، می‌توانند تهدید كننده زندگی بیمار باشند.

زخم معده چگونه تشخیص داده می‌شود؟

نحوه تشخیص و درمان به‌شدت نوع زخم ایجاد شده بستگی خواهد داشت. زمانی كه به پزشك متخصص مراجعه می‌كنید، او ابتدا در خصوص سوابق بیماری، علائم و نوع داروهایی كه مصرف كرده‌اید، سوالاتی خواهد پرسید.

برای تشخیص عفونت هلیكوباكتر پیلوری ممكن است آزمایش خون، مدفوع یا آزمایش تنفسی برای بیماران انجام گیرد. در صورتی كه عفونت هلیكوباكتر پیلوری وجود داشته باشد، نمونه تنفسی كه از بیمار گرفته شده است، حاوی مقادیر بالایی از دی اكسید كربن خواهد بود.

درمان زخم معده

درمان بسته به‌علت زخم ایجاد شده در بیمار متفاوت خواهد بود. اغلب زخم‌هایی را كه ایجاد می‌شود، می‌توان با درمان‌های ساده و ابتدایی درمان كرد، تنها در برخی از مواقع نادر نیاز به عمل جراحی خواهد بود.

درمان به‌ موقع و سریع زخم معده بسیار حائز اهمیت است. در صورتی كه دچار خونریزی شده باشید، درمان فشرده‌ای برای شما در نظر می‌گیرند و در اغلب مواقع بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان خواهد داشت.

رژیم غذایی كه حاوی مقادیر زیادی از میوه، سبزیجات و فیبر باشد، بسیار مفید است. همچنین مصرف برخی از مواد غذایی می‌تواند جهت مقابله با هلیكوباكتر پیلوری موثر باشد. این مواد غذایی شامل موارد زیر است:

كلم بروكلی، گل كلم، كلم و تربچه

سبزیجات برگ دارد مانند اسفناج و كلم پیچ

غذاهای غنی از پروبیوتیك

سیب

زغال اخته، تمشك، توت فرنگی و توت سیاه

روغن زیتون

علاوه بر این موارد باید از مصرف برخی از مواد غذایی پرهیز كنید. از آن جایی كه افراد مبتلا به زخم معده ممكن است با مشكلاتی مانند رفلاكس اسید معده مواجه باشند، بهتر است تا زمانی كه زخم معده، بهبود نیافته است از غذاهای پرادویه یا ترش پرهیز كنید.

پیشگیری از زخم معده

برای جلوگیری از انتشار باكتری‌هایی كه ممكن است باعث زخم معده شوند، باید دستان خود را به‌طور منظم با آب و صابون بشویید. همچنین باید هر مواد غذایی را كه از بیرون تهیه می‌كنید، به خوبی تمیز كنید و كاملا بپزید.

اگر هلیكوباكتر پیلوری در دستگاه گوارش یافت شود، پزشك ممكن است تركیبی از آنتی بیوتیك‌ها را برای از بین بردن باكتری‌ها برای بیمار تجویز كند.

ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری فارس درباره «بروز زخم معده و چگونگی درمان این بیماری»، بیان داشت:‌یكی از بیماری‌های شایع كه هموطنان را آزار می‌دهد زخم معده است و اكثر افراد در طول عمر خود یا اقوام دیگر، گرفتار زخم معده می‌شوند و ابتدا ممكن است با ترش كردن، نفخ كردن، باد گلو و حالت استفراغ و درد بالای شكم شروع شود و بعد ممكن است با خونریزی معده ادامه پیدا كرده و نیز مشكلات دیگری ایجاد كند.

وی ادامه داد:‌قبلا فكر می‌شد به علت اسید بالای معده است اما در سالهای اخیر متوجه شدند به علت میكروبی بنام هلیكوباكتر پیلوری است كه اكثر مبتلایانی كه به زخم معده مبتلا هستند این میكروب را دارند.

این متخصص گوارش افزود:‌ در نمونه برداری این میكروب دیده می‌شود.بنابراین این میكروب را باید درمان كنیم. درمان این میكروب خیلی راحت است و به فرد بیمار 15 روز آنتی بیوتیك می‌دهیم و فرد راحت می‌شود.

خسرونیا متذكر شد:‌اما ممكن است فرد مجدد از دیگران این بیماری را بگیرید؛ در نتیجه باید رعایت بهداشت صورت گیرد و افرادی كه با آن در یك جا هستند نیز باید بهداشت را رعایت كنند.

غذاهای مفید برای زخم معده

بعضی از میوه‌های خیلی ترش و بعضی دیگر خیلی شیرین هستند. به همین دلیل باید بدانید كه چه میوه‌هایی برای زخم معده مفید است. انواع توت، سیب، انگور و انار بهترین گزینه‌ها برای زخم معده هستند، اما میوه‌هایی مانند پرتقال و گریپ‌فروت باعث رفلاكس معده می‌شوند.

سبزیجات برگدار، سبزیجات رنگی و انواع سبزیجاتی مانند كلم، كلم بروكلی، كلم پیچ و گل كلم سرشار از ویتامین‌ها و آنتی‌اكسیدان‌هایی هستند كه برای سلامت عمومی بدن مفید هستند. بهتر است در این شرایط از خوردن فلفل و سبزیجات خام دوری كنید. هضم سبزیجات خام سخت‌تر است و به معده فشار وارد می‌كند. آب سبزیجات پخته در دسته غذاهای مناسب قرار دارند.

گوشت گوسفند بدون چربی، گوشت مرغ بدون پوست، ماهی، تخم مرغ از منابع پروتئین‌های كم‌چرب هستند. خوردن این پروتئین‌های كم‌چرب برای رژیم غذایی زخم معده مناسب هستند.

محصولاتی مانند كفیر كه در كنار پروبیوتیك بودن حاوی پروتئین نیز هستند، غذا‌های مفیدی برای زخم معده محسوب می‌شوند. این باكتری‌های مفید و پروتئین به تقویت معده كمك می‌كنند و التهاب‌های دیواره معده را كاهش می‌دهند.

نان‌های سبوس‌دار و غلات كامل مانند جو و جو دوسر نیز منابع خوبی از فیبر هستند كه باید آنها را در رژیم‌های غذایی خود بگنجانید.

غذاهای مضر در هنگام زخم معده

نوشیدنی‌های كافئین‌دار تولید اسید معده را تحریك می‌كنند. مصرف شیر اسید معده را افزایش می‌دهد و باید از آن دوری كرد. الكل‌ها محرك معده هستند و بهبودی زخم را به تأخیر می‌اندازند. مصرف گوشت‌های چرب و فرآوری شده مثل سوسیس را حذف كنید؛همچنین غذا‌های پرچرب و سرخ‌شده، اسید معده را افزایش داده و باعث رفلاكس معده می‌شود.

باید از خوردن انواع فلفل‌ها، سس‌های فلفلی و غذا‌های تند خودداری كرد. مواد غذایی شور و نمكی رشد هلیكوباكتری‌ها را تحریك كرده و زخم معده را حاد می‌كنند. همچنین مصرف شكلات، ترشح اسید معده را تحریك می‌كند و رفلاكس معده را با خود به همراه دارد.

كلام آخر؛عدم درمان زخم معده می‌تواند خطرناك باشد؛ اما در صورتی كه درمان به‌ موقع صورت گیرد، در بهبودی سریع بیماری بسیار موثر است. در اغلب مواقع این بیماری با راهكارهای ابتدایی به‌ راحتی قابل درمان است و جای نگرانی در این باره وجود ندارد.

علاوه بر درمان‌های دارویی باید به رژیم غذایی خود توجه داشته باشید تا دارو درمانی اثرات بیشتری داشته باشد. در واقع افزودن مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه به رژیم غذایی می‌تواند در سلامتی كلی و درمان زخم معده موثر واقع شود.