آپنه خواب یك اختلال خواب بالقوه جدی است كه در آن تنفس به طور مكرر متوقف و شروع می شود. اگر با صدای بلند خروپف می كنید و حتی پس از یك خواب كامل شبانه احساس خستگی می كنید، ممكن است دچار آپنه خواب باشید.

انواع اصلی آپنه خواب عبارتند از:

آپنه انسدادی خواب: شكل شایع‌تری است كه در هنگام شل شدن عضلات گلو رخ می‌دهد
آپنه مركزی خواب: زمانی رخ می دهد كه مغز سیگنال های مناسبی را به عضلات كنترل كننده تنفس ارسال نمی كند
سندرم آپنه خواب پیچیده: همچنین به عنوان آپنه خواب مركزی اورژانس درمان شناخته می شود، كه زمانی رخ می دهد كه فردی هم آپنه انسدادی خواب و هم آپنه خواب مركزی داشته باشد.
اگر فكر می كنید ممكن است آپنه خواب داشته باشید، به پزشك خود مراجعه كنید. درمان می تواند علائم شما را كاهش دهد و ممكن است به جلوگیری از مشكلات قلبی و سایر عوارض كمك كند.

علائم آپنه خواب
علائم و نشانه های آپنه انسدادی و آپنه مركزی خواب با هم همپوشانی دارند و گاهی اوقات تشخیص نوع آپه ی شما را دشوار می كند.

شایع ترین علائم و نشانه های آپنه انسدادی و مركزی خواب
خروپف با صدای بلند
اپیزودهایی كه در آن تنفس شما در طول خواب متوقف می شود.(كه توسط شخص دیگری گزارش می شود)
نفس نفس زدن در هنگام خواب
بیدار شدن با دهان خشك
سردرد صبحگاهی
مشكل در خواب ماندن (بی خوابی)
خواب آلودگی بیش از حد در طول روز (هیپرخوابی)
مشكل در توجه در هنگام بیداری
تحریك پذیری
این زمانی اتفاق می افتد كه ماهیچه های پشت گلو شل می شوند. این ماهیچه‌ها از كام نرم، قطعه مثلثی شكلی كه از كام نرم آویزان است، لوزه‌ها، دیواره‌های جانبی گلو و زبان حمایت می‌كنند.

هنگامی كه ماهیچه ها شل می شوند، راه هوایی شما با تنفس باریك یا بسته می شود. شما نمی توانید هوای كافی دریافت كنید، كه می تواند سطح اكسیژن خون را كاهش دهد. مغز شما ناتوانی شما در تنفس را حس می كند و برای مدت كوتاهی شما را از خواب بیدار می كند تا بتوانید راه هوایی خود را دوباره باز كنید. این بیداری معمولا آنقدر كوتاه است كه شما آن را به خاطر نمی آورید.

ممكن است خرخر كنید، تنگی نفس داشته باشید.. این الگو می‌تواند پنج تا 30 بار یا بیشتر در هر ساعت، در تمام شب تكرار شود و توانایی شما برای رسیدن به مراحل عمیق و آرام خواب را مختل كند.

آپنه خواب مركزی
این شكل كمتر رایج از آپنه خواب زمانی رخ می دهد كه مغز شما قادر به انتقال سیگنال به عضلات تنفسی شما نیست. این بدان معنی است كه برای مدت كوتاهی هیچ تلاشی برای نفس كشیدن نمی كنید. ممكن است با تنگی نفس بیدار شوید یا به سختی بخوابید.آپنه خواب می تواند هر كسی، حتی كودكان را تحت تاثیر قرار دهد. اما برخی عوامل خطر شما را افزایش می دهند.

عوامل خطر برای این نوع آپنه خواب عبارتند از:
سن: افراد میانسال و مسن بیشتر در معرض خطر آپنه مركزی خواب هستند.
جنسیت: آپنه خواب مركزی در مردان بیشتر از زنان است.
اختلالات قلبی: ابتلا به نارسایی احتقانی قلب خطر را افزایش می دهد.
استفاده از داروهای ضد درد: داروهای مسكن، به ویژه داروهای طولانی اثر مانند متادون، خطر آپنه مركزی خواب را افزایش می دهند.
سكته: داشتن سكته مغزی خطر ابتلا به آپنه خواب مركزی یا آپنه خواب مركزی اورژانسی تحت درمان را افزایش می دهد.
آپنه انسدادی خواب
عواملی كه خطر ابتلا به این نوع آپنه خواب را افزایش می دهند عبارتند از:

اضافه وزن: چاقی خطر آپنه خواب را تا حد زیادی افزایش می دهد. رسوبات چربی در اطراف راه هوایی فوقانی می تواند مانع تنفس شما شود.
دور گردن: افرادی كه گردن ضخیم تری دارند ممكن است راه های هوایی باریك تری داشته باشند.
راه هوایی باریك: ممكن است یك گلو باریك را به ارث برده باشید. لوزه ها یا آدنوئیدها نیز می توانند بزرگ شده و راه هوایی را مسدود كنند، به ویژه در كودكان.
جنسیت: مردان دو تا سه برابر بیشتر از زنان در معرض ابتلا به آپنه خواب هستند. با این حال، اگر زنان اضافه وزن داشته باشند، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند و همچنین به نظر می رسد كه خطر ابتلا به آنها پس از یائسگی افزایش می یابد.
سن: آپنه خواب به طور قابل توجهی بیشتر در افراد مسن رخ می دهد.
سابقه خانوادگی: داشتن اعضای خانواده مبتلا به آپنه خواب ممكن است خطر شما را افزایش دهد.
استفاده از الكل و آرام بخش: این مواد ماهیچه های گلو را شل می كنند كه می تواند آپنه انسدادی خواب را بدتر كند.
سیگار كشیدن: احتمال ابتلا به آپنه انسدادی خواب در افراد سیگاری سه برابر بیشتر از افرادی است كه هرگز سیگار نكشیده اند. سیگار كشیدن می تواند میزان التهاب و احتباس مایعات را در راه هوایی فوقانی افزایش دهد.
گرفتگی بینی: اگر در تنفس از طریق بینی مشكل دارید (چه به دلیل یك مشكل آناتومیكی یا آلرژی) احتمال ابتلا به آپنه انسدادی خواب بیشتر است.
شرایط پزشكی نارسایی احتقانی قلب: فشار خون بالا، دیابت نوع 2 و بیماری پاركینسون برخی از شرایطی هستند كه ممكن است خطر آپنه انسدادی خواب را افزایش دهند. سندرم تخمدان پلی كیستیك، اختلالات هورمونی، سكته قبلی و بیماری‌های ریوی مزمن مانند آسم نیز می‌توانند خطر را افزایش دهند.
آپنه انسدادی خواب همچنین ممكن است خطر حمله قلبی مكرر، سكته مغزی و ضربان قلب غیر طبیعی مانند فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد. اگر بیماری قلبی دارید، دوره های متعدد كاهش اكسیژن خون (هیپوكسی یا هیپوكسمی) می تواند منجر به مرگ ناگهانی در اثر ضربان قلب نامنظم شود.

دیابت نوع 2: ابتلا به آپنه خواب خطر ابتلا به مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2 را افزایش می دهد.
سندرم متابولیك: این اختلال كه شامل فشار خون بالا، سطوح غیرطبیعی كلسترول، قند خون بالا و افزایش دور كمر است، با خطر بالاتر بیماری قلبی مرتبط است.
عوارض داروها و جراحی: آپنه انسدادی خواب نیز با مصرف برخی داروها و بیهوشی عمومی نگران كننده است. افراد مبتلا به آپنه خواب ممكن است بعد از جراحی سخت دچار عوارض بیشتری شوند، زیرا مستعد مشكلات تنفسی هستند، به خصوص زمانی كه آرام‌بخش مصرف كرده اند و به پشت دراز می‌كشند.
عوارض آپنه خواب
آپنه خواب یك وضعیت پزشكی جدی است. عوارض می تواند شامل موارد زیر باشد:

خستگی روز: بیداری های مكرر مرتبط با آپنه خواب، خواب طبیعی را غیرممكن و سخت می كند و خواب آلودگی شدید، خستگی و تحریك پذیری در طول روز را محتمل می سازد.
مشكل در تمركز: ممكن است در تمركز مشكل داشته باشید و در محل كار، تماشای تلویزیون یا حتی هنگام رانندگی به خواب بروید. افراد مبتلا به آپنه خواب در معرض خطر تصادفات وسایل نقلیه موتوری و محل كار هستند.
احساس افسردگی: همچنین ممكن است احساس تندخو، بد خلقی یا افسردگی داشته باشید. كودكان و نوجوانان مبتلا به آپنه خواب ممكن است در مدرسه عملكرد ضعیفی داشته باشند یا مشكلات رفتاری داشته باشند.
فشار خون بالا یا مشكلات قلبی: افت ناگهانی سطح اكسیژن خون كه در حین آپنه خواب رخ می دهد، فشار خون را افزایش می دهد و سیستم قلبی عروقی را تحت فشار قرار می دهد. داشتن آپنه انسدادی خواب خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می دهد.
مشكلات كبدی: افراد مبتلا به آپنه خواب بیشتر احتمال دارد نتایج غیرطبیعی در تست های عملكرد كبد داشته باشند و كبد آنها بیشتر احتمال دارد علائم اسكار (بیماری كبد چرب غیر الكلی) را نشان دهد.
شركای كم خواب: خروپف بلند می تواند هر كسی را كه در نزدیكی شما می خوابد از استراحت خوب باز دارد. این غیرمعمول نیست كه یك شریك مجبور شود به اتاق دیگری یا حتی طبقه دیگری از خانه برود تا بتواند بخوابد.
چرا مردان خروپف می كنند؟
صدای خروپفش مجال خواب به هیچ‌كس نمی‌دهد. همسرش می‌گوید باید به پزشك مراجعه كند، اما مادرش اعتقاد دارد حتما مشكل از بالش بلند است یا سرش را بد می‌گذارد. این مشكل آزاردهنده باعث شده همسرش خواب راحت نداشته باشد و خودش هم در طول روز مدام خواب‌آلود است، اما واقعا مشكل خروپف جدی است؟

دكتر خسرو صادق نیت، متخصص اختلالات خواب در این باره می گوید: یكی از مهم ترین عوامل احساس تنگی نفس حین خواب، قطع تنفس است. این اختلال خطرناك در آقایان شایع تر و شناخته شده ترین علامت آن، خروپف است. ولی متاسفانه به دلیل این كه خروپف شیوع بالایی دارد، در بیشتر موارد جدی گرفته نمی شود.وی در باره علت بروز تنگی نفس حین خواب می افزاید: وقتی افراد به خواب می روند، عضلات در حالت شل شدگی كامل قرار می گیرد. عضلات ناحیه حلق هم از این حالت مستثنا نیستند و این موضوع می تواند، باعث شود راه تنفسی فوقانی تنگ و گاهی كاملا مسدود شود. وی می افزاید: تنگ شدن این راه باعث بروز خروپف می شود و در صورت مسدودشدن راه هوایی ممكن است فرد با احساس تنگی نفس از خواب برخیزد.

اختلالی كه خود فرد آن را درك نمی كند
دكتر صادق نیت با اشاره به این كه قطع تنفس در خواب در مواردی درك می شود كه خیلی طولانی باشد، می گوید: در غیر این صورت و در بیشتر موارد، بیمار متوجه این حالت نمی شود، مانند اغلب افرادی كه خروپف می كنند و متوجه مشكل خود نیستند و حتی آن را كتمان می كنند، بیش از 85 درصد افراد مبتلا به وقفه تنفسی در خواب یا «آپنه خواب» از بیماری خود مطلع نیستند و آنها كه متوجه می شوند، از اهمیت و عوارض مرگبار آن اطلاعی ندارند یا مراجعه های نادرستی دارند.

»آپنه خواب» در آقایان شایع تر است
آپنه خواب در آقایان دو برابر خانم ها شایع است. دكتر صادق نیت درباره علت این مشكل می گوید: دلیل این مشكل هم آناتومی راه های تنفسی و هم هورمون های مردانه است. نقش محافظتی هورمون های زنانه در خانم ها از بروز این مشكل پیشگیری می كند به همین دلیل در دوران یائسگی كه ترشح هورمون های زنانه كم می شود، شیوع این بیماری در خانم ها هم افزایش جدی پیدا می كند.

یكی دیگر از عوامل شیوع آپنه خواب، چاقی است
به گفته دكتر صادق نیت، هر چقدر فردی چاق تر باشد، احتمال ابتلای او به این مشكل بیشتر است. از دلیل هایی كه برای این موضوع متصور است، چاقی و چربی انباشته شده در بدن است. چربی دیواره حلق باعث می شود، راه تنفسی فوقانی تنگ تر شود، بنابراین یكی از درمان های اساسی آپنه خواب، لاغر شدن بیمار است.

طاقباز خوابیدن مشكل را تشدید می كند
از دیگر عوامل تاثیرگذار در تشدید و بروز آپنه خواب، باید به نحوه خوابیدن بخصوص خوابیدن طاقباز یا همان خوابیدن به پشت اشاره كرد كه معمولا باعث تشدید خروپف و قطع تنفس می شود. این متخصص اختلالات خواب تاكید می كند: اگر فرد به پهلو بخوابد، تا حدی مشكلش كمتر خواهدشد و در مواردی كه مشكل خفیف باشد، به پهلو خوابیدن می تواند درمان هم محسوب شود.

خروپف را جدی بگیرید
خروپف علامت مهم وجود مشكل در راه های تنفسی فوقانی است. دكتر صادق نیت می گوید: درست است كه خروپف با خواب شروع و با بیداری قطع می شود، اما برخلاف تصور عمومی، نشانه طبیعی خواب نیست، بلكه علامت یك مشكل جدی و بسته شدن راه های تنفسی است. پس كسانی كه خروپف می كنند، باید به آن به چشم علامت احتمالی ابتلا به یك بیماری مهم و خطرناك بنگرند. وی نشانه در معرض خطر بودن بیماران دچار خروپف را این گونه برمی شمارد: احساس كسالت و خواب آلودگی بعد از بیداری، فشارخون بالا و ابتلا به بیماری های قلبی ـ عروقی.

وی تاكید می كند: اگر همسر یا خانواده فردی علاوه بر خروپف متوجه قطع تنفس وی، هرچند برای چند ثانیه شود، این شخص باید این موضوع را جدی بگیرد و برای بررسی و درمان حتما به كلینیك خواب مراجعه كند.

آپنه ی خواب درمان دارد
بهترین راه بررسی مشكل وقفه تنفسی در خواب، آزمایشی به نام پلی سونوگرافی یا همان آزمون خواب است كه مشكل را با دقت بررسی می كند و پس از تعیین نوع و شدت آن، درمان مناسب در نظر گرفته می شود.

دكتر صادق نیت در این باره توضیح می دهد: بیمار در كلینیك های خواب یك شب بستری و دستگاه پلی سونوگرافـــی به او وصل می شود. این دستگاه مجموعه ای از چند دستگاه است كه با نرم افزار خاصی با هم در ارتباط است. وی ادامه می دهد: مهم ترین كارهایی كه پلی سونوگرافی انجام می دهد، گرفتن نوار مغز، نوار عضله، نوار قلب و همچنین اتصال حسگرهای جریان هوا، خروپف، اكسیژن خون و شرایط خواب فرد است و همزمان دوربین مجهز به مادون قرمز حركات غیرطبیعی حین خواب را ضبط می كند. با توجه به وضع بیمار احتمال دارد چند حسگر دیگر هم به او وصل شود تا در مدت خواب تمام اتفاق های غیرطبیعی ثبت شود. برای تشخیص اختلال های خواب، نتایج كنار هم قرار می گیرد و اطلاعات بسیار مهمی از خواب به دست می آید.

دكتر صادق نیت درباره درمان های آسان این بیماری می گوید: اگر اضافه وزن دارید، وزنتان را كاهش دهید. مصرف سیگار را كاهش دهید و از خوردن خودسرانه داروهای خواب آور پرهیز كنید. همچنین می توانید با تجویز پزشك از ماسك های مخصوصی به نام CPAP (ماسك های هوا با فشار مثبت مداوم) استفاده كنید.

از نتایج پلی سونوگرافی چه می توان فهمید؟
دكتر صادق نیت به این پرسش این گونه پاسخ می دهد: براساس نتایج پلی سونوگرافی پزشك می تواند متوجه چند موضوع شود؛ زمان شروع خواب و بیداری، زمان به خواب عمیق رفتن، مدت خواب عمیق و مدت خواب سبك، مدت رویا دیدن، دفعات و علت های بیدار شدن و هر اتفاق غیرطبیعی كه خواب را مختل می كند همچون مشكلات قلبی ـ تنفسی و مغزی بررسی می شود.

به گفته دكتر صادق نیت، نكته مهم در باره بیماری مهلك وقفه تنفسی حین خواب یا آپنه خواب، این است كه این اتفاق طی یك شب ممكن است صد بار تكرار شود بدون این كه فرد از آن مطلع شود و احساسش كند. تكرار این اتفاق همراه با از بین رفتن خواب عمیق و باكیفیت و همچنین افت اكسیژن خون است و به همین دلیل روی احساس سرحالی و شادابی فرد تاثیر منفی می گذارد و می تواند طی روز، او را بشدت خواب آلود كند و قدرت تمركز و یادگیری اش را كاهش دهد.

او تاكید می كند: این اختلال می تواند باعث تشدید احساس افسردگی و تحریك پذیری شود و قدرت آموزش پذیری و یادگیری را كم كند. همچنین عوارض جسمی جدی مانند افزایش فشارخون و اختلال های قلبی ـ عروقی و زمینه سازی برای سكته های مغزی و قلبی را به وجود بیاورد كه بشدت سلامت را در معرض خطر قرار می دهد. همچنین زمینه بروز خطاها را بیشتر می كند به طوری كه خطر بروز حوادث شغلی و تصادف های رانندگی مرگبار برای مبتلایان به خروپف همراه با وقفه تنفسی حین خواب، بیش از ده برابر افراد سالم است. عوارض این اختلال بسیار جدی است به گونه ای كه بعضی آن را «قاتل مرموز» می نامند، زیرا این مشكل بدون این كه فرد متوجه شود، چنان صدمه ای به او می زند كه گاهی بتدریج باعث مرگ می شود.

كودكان هم مبتلا می شوند
در كودكان هم وقفه تنفسی حین خواب دیده می شود و خطرهای ناشی از آن می تواند بسیار جدی باشد. دكتر صادق نیت توضیح می دهد: این بیماری هم روی رشد جسمی و هم روی تكامل ذهنی و سیستم عصبی كودك و رفتارهایش تاثیر می گذارد. در كودكان، بیش فعالی می تواند یكی از نشانه های این اختلال باشد. این مشكل معمولا در بچه های چاق یا دارای لوزه بزرگ بیشتر دیده می شود و چون عوارض بیشتری برای بچه ها دارد باید جدی تر به آن پرداخت و درمانش كرد.