حتی حذف وعده‌های غذایی هم می‌تواند باعث بروز سنگ صفراوی شود.سنگ كیسه صفرا یكی از شایع ترین مشكلات گوارشی در زنان است.


سنگ كیسه صفرا چیست؟
سنگ كیسه صفرا با مایع صفرا شروع می شود، ماده ای كه به هضم چربی ها و جذب برخی ویتامین ها كمك می كند. صفرا در كبد ساخته می شود و به كیسه صفرا منتقل می شود، اندامی كوچك گلابی شكل كه آن را متمركز و ذخیره می كند. چربی موجود در غذا باعث ترشح هورمونی می شود كه این هورمون باعث انقباض كیسه صفرا و ترشح صفرا در روده می شود.

سنگ های كیسه صفرا توده های جامدی هستند كه با كریستال شدن صفرای ذخیره شده ایجاد می شوند. قطر اكثر آنها كمتر از 2.5 سانتی متر است، اما می توانند به كوچكی یك دانه شن یا به بزرگی یك توپ گلف باشند. بیشتر سنگ های صفراوی عمدتاً از كلسترول تشكیل شده اند. بقیه - كه به عنوان سنگ های رنگدانه شناخته می شوند - از نمك های كلسیم و بیلی روبین كه محصول تجزیه گلبول های قرمز هستند ساخته شده اند.

سنگ های كلسترولی زمانی تشكیل می شوند كه مایع صفراوی در كیسه صفرا حاوی كلسترول بیشتری نسبت به نمك های صفراوی باشد. اگر كیسه صفرا آنطور كه باید منقبض و خالی نشود، ممكن است سنگ های كلسترولی ایجاد شود. سنگ های رنگدانه با مشكلات پزشكی خاصی از جمله بیماری كبد، برخی از انواع كم خونی و عفونت مجاری صفراوی مرتبط هستند.

مشكل سنگ كیسه صفرا
سنگ كیسه صفرا زمانی كه هر یك از مجاری انتقال صفرا از كبد یا كیسه صفرا و یا آنزیم های گوارشی از لوزالمعده به روده كوچك را مسدود می كند، باعث ایجاد مشكل می شود.

چرا زنان بیشتر در معرض خطر هستند؟
این اثر هورمون های زنانه است. استروژن باعث افزایش كلسترول در صفرا می شود و پروژسترون تخلیه كیسه صفرا را كند می نماید. همین موضوع دلیلی برای این است كه چرا این خطر برای زنان، نسبت به مردان بیشتر است. قبل از 40 سالگی، زنان تقریباً سه برابر بیشتر از مردان مبتلا به سنگ كیسه صفرا می‌شوند (مثلاً بارداری این خطر را افزایش می‌دهد). استروژن درمانی خطر ابتلا را افزایش می دهد. قرص های ضد بارداری نیز خطر را اندكی افزایش می دهند.

چاقی یكی دیگر از عوامل خطر است زیرا بدن با چربی بیشتر استروژن بیشتری تولید می كند. لازم است بدانید، كاهش وزن سریع نیز خطر را افزایش می دهد، زیرا رژیم های غذایی بسیار كم كالری با تولید صفرا تداخل می كنند و بنابراین باعث كریستال شدن بیشتر كلسترول می شوند. سنگ كیسه صفرا پس از جراحی كاهش وزن به قدری شایع است كه به بیماران توصیه می شود همزمان كیسه صفرا خود را نیز خارج كنند. در افراد مبتلا به دیابت یا هر بیماری كه انقباضات كیسه صفرا یا حركت روده را كاهش می دهد، مانند آسیب نخاعی، احتمال ابتلا به سنگ كیسه صفرا بیشتر است. در نهایت، شواهدی مبنی بر تاثیر ژنتیك در برابر تشكیل سنگ كیسه صفرا وجود دارد.

علائم چیست؟
اكثر افرادی كه سنگ كیسه صفرا دارند آن را نمی دانند. سنگ‌های صفراوی آن‌ها خاموش می‌مانند و ممكن است به طور اتفاقی، از طریق سونوگرافی یا سی‌تی اسكن كه به دلایل دیگر انجام می‌شود، كشف شوند. علائم عمدتاً زمانی بروز می‌كنند كه سنگ‌ها از مجرای صفراوی عبور می‌كنند یا آن را مسدود می‌كنند و باعث كولیك صفراوی می‌شوند كه بیشتر به عنوان حمله كیسه صفرا شناخته می‌شود. این حملات زمانی رخ می دهد كه كیسه صفرا منقبض می شود (معمولاً در پاسخ به یك وعده غذایی چرب) و سنگ ها را فشار می دهد تا مجرای كیسه صفرا را مسدود كند. علامت اصلی درد است، معمولاً در سمت راست بالای یا میانی شكم (درست زیر قفسه سینه)، كه در عرض یك ساعت به بیشترین شدت می‌رسد و می‌تواند تا چند ساعت ادامه داشته باشد. این می تواند تیز و چاقو مانند یا درد عمیق باشد. گاهی اوقات به پشت یا شانه راست تابش می كند. ممكن است حالت تهوع و استفراغ نیز وجود داشته باشد. درد با شل شدن كیسه صفرا كاهش می یابد.

سنگ در مجرای مجرای نیز می تواند باعث مشكلات جدی تری شود، از جمله كوله سیستیت حاد (التهاب كیسه صفرا)، پانكراتیت (التهاب لوزالمعده)، یا كلانژیت (التهاب مجاری صفراوی در كبد). هر یك از این شرایط می تواند باعث درد شدید و سایر علائم از جمله یرقان، تب بالا، لرز و استفراغ شود. درمان معمولاً مستلزم بستری شدن در بیمارستان و اغلب برداشتن سنگ از طریق جراحی است.

اگر فكر می كنید كه دچار حمله كیسه صفرا شده اید، پزشك چندین آزمایش خون و سونوگرافی شكمی (پس از حداقل هشت ساعت ناشتا بودن) درخواست می كند. سونوگرافی به ویژه در تشخیص كوله سیستیت حاد مفید است زیرا هر گونه ضخیم شدن دیواره كیسه صفرا را نیز مشخص می كند و وجود مایع را نشان می دهد كه ممكن است نشان دهنده التهاب باشد. سایر تكنیك های تشخیصی عبارتند از كولسنتیوگرافی، یك تزریق رادیواكتیو كه برای مشاهده انسداد احتمالی مجرای كیستیك استفاده می شود،(MRI) مجاری صفراوی، سونوگرافی آندوسكوپی، كه یك دستگاه اولتراسوند را از طریق دهان، مری و معده به دوازدهه (اولین بخش روده كوچك) می فرستند تا تصاویری از ناحیه دریافت كند و كلانژیوپانكراتوگرافی رتروگراد آندوسكوپی.

سنگ كیسه صفرا چگونه درمان می شود؟
به طور معمول، سنگ های صفراوی تنها در صورتی درمان می شوند كه علائم ایجاد كنند. برای حملات مكرر كیسه صفرا، موثرترین درمان برداشتن كیسه صفرا با جراحی یا عمل كوله سیستكتومی است. در گذشته، روش استاندارد جراحی بود كه نیاز به یك برش حدود 10 سانتی متری و بستری شدن در بیمارستان تا یك هفته داشت. این روش امروزه در اكثر موارد با كوله سیستكتومی لاپاروسكوپیك (به صورت آندوسكوپی بدون ایجاد برش جراحی بزرگ) جایگزین شده است، كه در آن كیسه صفرا با ابزارهایی كه از طریق برش های كوچك در پوست وارد می شود، برداشته می شود. این روش فقط به یك شب اقامت در بیمارستان و یك هفته بهبودی در خانه نیاز دارد. با این حال، احتمال آسیب جزئی مجاری صفراوی وجود دارد و در 5٪ تا 10٪ موارد، جراح ممكن است مجبور شود به دلیل عوارض، جراحی باز با برش بزرگتر را تغییر دهد.

شما به راحتی می توانید بدون كیسه صفرا زندگی كنید. كبد صفرای كافی برای هضم طبیعی تولید می كند. هنگامی كه كیسه صفرا برداشته می شود، صفرا به سادگی از طریق مجرای صفراوی مشترك به روده كوچك جریان می یابد. بعد از برداشتن كیسه صفرا، وقتی غذا در دستگاه گوارش وجود ندارد، ممكن است مدفوع شل شود، اما می‌توانید آن را با یك دارو مانند كلستیرامین قابل درمان است.

گزینه های پزشكی
اگر نمی‌توانید یا نمی‌خواهید تحت عمل جراحی قرار بگیرید و سنگ‌های صفراوی شما كوچك هستند، یكی از گزینه‌ها مصرف اورسوداكسی كولیك اسید یك اسید صفراوی طبیعی است كه به حل شدن سنگ‌های كلسترول در هنگام مصرف خوراكی دو تا چهار بار در روز كمك می‌كند. این دارو همچنین برای جلوگیری از تشكیل سنگ كیسه صفرا در افرادی كه به سرعت وزن كم می كنند استفاده می شو. تنها سنگ های صفراوی ساخته شده از كلسترول را حل می كند و ممكن است چندین ماه طول بكشد تا اثری داشته باشد. برای مصرف حتما با پزشك مشورت كنید.

دارودرمانی گهگاه با سنگ شكنی تركیب می‌شود، كه در آن از امواج صوتی خارج از بدن برای شكستن سنگ‌های صفراوی به قطعاتی استفاده می‌شود كه راحت‌تر حل می‌شوند یا به اندازه كافی كوچك می شوند كه با خیال راحت از مجرای صفراوی عبور كنند. متأسفانه، سنگ ها پس از درمان های پزشكی بدون جراحی ممكن است عود كنند.

چگونه می توانم خطر ابتلا به سنگ كیسه صفرا را كاهش دهم؟
هیچ راه اثبات شده ای برای جلوگیری از سنگ كیسه صفرا وجود ندارد، اما تحقیقات برخی از احتمالات را نشان می دهد. روزانه سه وعده غذایی متعادل بخورید، وزن طبیعی خود را حفظ كنید و به طور منظم ورزش كنید (حداقل 30 دقیقه در روز در اكثر روزهای هفته). مطالعه سلامت پرستاران نشان داد كه زنانی كه فیبر بیشتری در رژیم غذایی خود دارند و آنهایی كه چندین وعده آجیل در هفته مصرف می‌كنند كمتر به جراحی كیسه صفرا نیاز دارند. پرهیز از غذاهای چرب از سنگ كیسه صفرا جلوگیری نمی كند یا اگر مبتلا باشید باعث از بین رفتن آن نمی شود، اما می تواند دفعات حملات را كاهش دهد.

توصیه های مفید برای مبتلایان به كیسه صفرا:

الف) مواد مغذی مورد نیاز برای صفرا
فسفا تبدیل كولین: 2000 – 300 میلی‌گرم (عصاره لسیتین)؛ با افزایش محتوای لسیتین، صفرا بدن را در برابر تشكیل سنگ حمایت می‌كند.

ویتامین سی: 2 گرم در دوزهای تقسیم شده، مطالعات نشان داده است كه تشكیل سنگ كلسترول را كاهش می‌دهد.


ب) غذاهای مفید برای صفرا
میوه‌های تازه
غلات كامل
پرتقال
سبوس جو
گلابی
ذرت
سیب
دانه كتان
لوبیای سویا
گیلاس
لوبیا
چغندر
عدس
اسفناج
نخود
آرتیشو
ماست كم چرب
جعفری
زرچوبه
تربچه
بولاغ اوتی
سبزی‌ها تازه
روغن زیتون كاملا خالص: نشان داده شده كه مانع تشكیل سنگ می‌شود.

ج) گیاه درمانی مفید برای صفرا
زردچوبه - 100 تا 200 میلی‌گرم رنگدانه كوركومین. سه بار در روز. محلولیت صفرا را افزوده و مانع تشكیل سنگ‌های صفراوی می‌شود.
خار مریم (milk tistle) - 600 میلی‌گرم عصاره صفرا را محلول نگه می‌دارد.
مامیران (celandin) - علائم را تخفیف می‌دهد.
سوسنبر - چای یا چند قطره روغن مخلوط با آب و یا 1 تا 2 عدد از كپسول‌های سوسنبر كه دارای پوشش محافظ در برابر ترشحات و محتویات معده می‌باشند و در روده باز می‌شوند، با وعده‌های غذایی بنوشید به تخفیف علائم و حل كردن سنگ‌های كیسه صفرا كمك می‌كند.
بابونه.