افسردگی بیماری ناتوان‌كننده‌ای است كه هم جسم و هم روان فرد را درگیر می‌كند. علائم جسمی بر اشتها، خواب، وزن، میزان انرژی و میل جنسی فرد تأثیر می‌گذارند. علائم روانی بسیار متنوع هستند و طیف گسترده‌ای از مشكلات فكری و روانی را در برمی‌گیرند. فرد مبتلا از نظر ذهنی فلج می‌شود. تصور واقعی از خود را از دست می‌دهد و از انجام‌دادن فعالیت‌های روزمره و شغلی باز می‌ماند.

تحقیقات نشان داده است مجموعه‌ای از عوامل ارثی، زیستی، محیطی و روانی بر شروع یا پیشرفت افسردگی تأثیر می‌گذارند. در این گزارش به برخی چیزهایی كه باعث افسردگی می‌شود، اشاره می‌كنیم.

تعریف افسردگی از دیدگاه روانشناسان

در روانشناسی افسردگی بیماری است كه هم جسم و هم روان فرد را درگیر می‌كند. علائم جسمی بر اشتها، خواب، وزن، میزان انرژی و میل جنسی فرد تأثیر می‌گذارد.
علائم روانی بسیار متنوع است و طیف گسترده‌ای از مشكلات فكری و روانی را دربر می‌گیرد. برای تشخیص افسردگی بالینی می‌توان از معیارهای 9گانۀ كه انجمن روان‌پزشكی آمریكا تعریف‌ كرده است استفاده كرد. اگر فردی 5 معیار از 9 معیار تشخیصی را تقریباً هر روز و برای حداقل یك ماه داشته باشد و تجربه كند، به اختلال افسردگی اساسی یا به زبان ساده به بیماری افسردگی واقعی مبتلاست. این معیارها كه در واقع نشانه ‌های افسردگی نیز هستند به شرح زیر است :

1-احساس غم عمیق، احساس خالی‌بودن، خلق تحریك‌پذیر، گریه‌كردن بدون دلیل خاصی و علائم مشابه كه نشانگر خلق افسرده و اصلی‌ترین علایم افسردگی هستند.

2-كاهش علاقه به انجام‌دادن اكثر فعالیت‌های روزانه و لذت‌نبردن از تفریحات. مثلاً فرد هیچ تمایلی به رفتن به مهمانی، پارك، 2-سینما و غیره از خود نشان نمی‌دهد. فرد همچنین تمایل به رابطۀ جنسی را از دست می‌دهد؛

3-كاهش وزن مشخص (در حدود 5 درصد وزن قبلی یا بیشتر) و كاهش اشتها؛

4-تغییر در عادات خواب شامل بی‌خوابی و پرخوابی؛

5-تغییر در میزان فعالیت فیزیكی به‌صورت كم‌تحركی یا پرتحركی؛

6-احساس خستگی زیاد و كمبود انرژی نیز از علائم مهم افسردگی است؛

7-احساس پوچی، بیهودگی، سرزنش‌كردن خود و احساس گناهكار بودن بی‌دلیل؛

8-از دست دادن قدرت تمركز و تفكر در مورد موضوعات مختلف؛

9-فكر كردن به موضوع مرگ، خودكشی یا داشتن برنامه‌ای برای خودكشی.

البته كسانی كه 4 معیار از 9 مورد معیارهای فوق را هم داشته باشند باید به فكر مشاوره و درمان باشند.

انواع افسردگی چیست؟

انواع حالت افسردگی با توجه‌ به علائم و خصوصیات آن به شرح زیر است:

افسردگی شدید یا افسردگی اساسی: افراد مبتلا به این اختلال در بیشتر روزهای هفته دچار علایم افسردگی هستند و از معیارهای 9گانۀ بالا حداقل 5 مورد را به مدت 2 هفته یا بیشتر دارند. این اختلال در افراد مختلف ممكن است با علائم متفاوتی خود را نشان دهد.
اختلال افسردگی مداوم: اگر افسردگی بیشتر از 2 سال طول بكشد به آن مداوم گفته می‌شود.

اختلال دوقطبی: از میان انواع حالت افسردگی افراد مبتلابه اختلال دوقطبی دوره‌های افسردگی (خلق پایین) و دوره‌هایی شیدایی (خلق بالا) دارند. داروها و روش‌های درمانی در این اختلال متفاوت است. در میان انواع افسردگی در مردان به این مورد باید توجه ویژه‌ای كرد؛ چراكه افراد مبتلا در دوره‌های شیدایی ممكن است دست به كارهای خطرناك بزنند.

اختلال عاطفی فصلی: این اختلالِ دوره‌ای از افسردگی شدید است كه اغلب در زمستان كه روزها كوتاه‌تر هستند و نور خورشید كمتری وجود دارد ایجاد می‌شود.

افسردگی روانی: افراد مبتلابه این اختلال دارای علایم افسردگی همراه با علائم روان‌پریشی هستند.

افسردگی پس از زایمان: این اختلال پس از زایمان رخ می‌دهد و می‌تواند هفته‌ها و ماه‌ها طول بكشد.
اختلال نارسایی پیش از قاعدگی: در افراد مبتلابه این اختلال، در ابتدای دورۀ قاعدگی، افسردگی و سایر علائم ایجاد می‌شود. این مورد از شایع‌ترین موارد انواع افسردگی در زنان به شمار می‌رود.

افسردگی غیرمعمول : در این نوع علائم افراد متفاوت‌تر از علایم افسردگی رخ می‌دهد و معمولاً دیرتر تشخیص داده می‌شود.

افسردگی مقاوم به درمان: افسردگی مقاوم به درمان افسردگی است كه با وجود بكارگیری داروها و روش‌های درمانی مختلف فرد درمان نشود.

چرا باید افسردگی را جدی گرفت؟

افسردگی اساسی یك بیماری واقعاً ناتوان‌كننده است. فرد مبتلا ازنظر ذهنی فلج می‌شود. تصور واقعی از خود را از دست می‌دهد. هم از نظر جسمی و هم از لحاظ روانی از انجام فعالیت‌های روزمره و شغلی باز می‌ماند.

فرد افسرده همچنین اعتماد‌ به‌ نفس خود را از دست می‌دهد و اراده‌اش در انجام اهداف كوتاه‌ مدت و دراز مدت به شدت تحلیل می‌رود. به همین دلیل فرد قدرت تصمیم‌گیری را هم از دست می‌دهد. به دلیل نداشتن علاقه به تفریحات از خانه بیرون نمی‌رود و این موضوع منجر به افزایش علائم بالینی و انزوای بیشتر فرد می‌‌شود.

كم‌كم در اثر احساس غم شدید، پوچی، بی‌ارزشی و گناهكاربودن افكار خودكشی به ذهن فرد می‌آید. آمار در این زمینه تكان‌دهنده است.

افسردگی اساسی می‌تواند منجر به از دست دادن شغل، روابط زناشویی و روابط اجتماعی شود و فرد را به یك معلول ذهنی تبدیل كند و دست آخر هم به خودكشی منجر شود.
درمان افسردگی چیست؟

شناسایی فرد مبتلابه افسردگی توسط اطرافیان و شروع سریع درمان‌های دارویی و درمان‌های حمایتی بسیار مهم است. معمولاً فرد مبتلا خودش نمی‌تواند بیماری را تشخیص دهد و این اطرافیان هستند كه این مشكل را تشخیص می‌دهند؛ چون فرد مبتلا قدرت قضاوت منطقی و صحیحی ندارد.

پس این وظیفۀ اطرافیان است كه ابتدا به این بیماری فكر كنند. درمان‌های دارویی بسیار مهم هستند و در اكثر موارد باید درمان‌های دارویی از همان ابتدا آغاز شوند ولی نقش رفتاردرمانی و خانواده‌درمانی، كه مجموعاً درمان‌های حمایتی هستند، بسیار حائز اهمیت است.
عوامل افسردگی چیست؟

علاوه بر ژنتیك مهم‌ترین عوامل موثر بر افسردگی عبارت‌اند از:

اتفاقات مهم در زندگی كه تنش و استرس زیادی را به فرد منتقل می‌كنند؛ مانند پایان رابطه زناشویی یا عشقی در اثر طلاق یا علل مشابه، مرگ فردی كه به‌شدت او را دوست ‌دارید، دور شدن طولانی‌ مدت از فرد یا افرادی كه دوست ‌دارید؛ مشاجره مداوم با همسر یا فردی كه با او در رابطه هستید و داشتن شریك زندگی كه خود دچار افسردگی است، كاركردن تحت فشار زیاد و در محیط‌های پرتنش، بازنشستگی، از دست دادن شغل و درآمد یا شروع شغل جدید كه از آن راضی نیستید.

حاملگی و به دنیا آوردن فرزند یا سقط جنین، مهاجرت به شهر یا كشور جدید با فرهنگ و زبان و آداب و رسوم متفاوت، داشتن مشكلات خواب، درد مداوم در اثر سایر بیماری‌ها، بیماری اضطراب و بیش‌فعالی بزرگسالان؛اطلاع‌داشتن از ابتلا به بیماری‌های مهم نظیر دیابت، سرطان، بیماری قلبی، پاركینسون و آلزایمر از جمله عوامل موثر در ابتلا به افسردگی است.

كمبود چه چیزی باعث افسردگی می‌شود؟

تغذیه در خلق‌و خوی ما بسیار نقش مهمی دارد. كمبود یا تنظیم‌نبودن موارد تغذیه‌ای زیر ممكن است موجب ایجاد افسردگی شود یا وضعیت یك فرد افسرده را بدتر كند؛مانند اسیدهای چرب امگا3، منیزیوم، ویتامین‌های ب و د،آهن، اسیدهای آمینه ضروری، روی و ید.

دانستن این عوامل چه اهمیتی دارد؟

از آن جا كه افسردگی بیماری بسیار شایعی است، هیچ‌كس نمی‌تواند مطمئن باشد كه این بیماری به سراغ او نمی‌آید. دانستن عوامل مؤثر بر شروع بیماری و معیارهای تشخیصی افسردگی به ما كمك می‌كنند كه در صورت شروع علائم برای خود و اطرافیان به بیماری افسردگی فكر كنیم و پیش از استقرار و تشدید بیماری به فكر درمان آن باشیم.
برای پیشگیری چه باید كرد؟

همان‌ طور كه ذكر شد، برای پیشگیری و جلوگیری از پیشرفت بیماری دانستن عوامل مؤثر بر شروع بیماری و معیارهای تشخیصی افسردگی بسیار مهم و كمك‌كننده‌ هستند. وقتی فردی با اتفاقات مهم و اساسی در زندگی نظیر سوگ عزیزان، طلاق، از دست دادن شغل یا مهاجرت مواجه می‌شود، نیاز به حمایت عاطفی و فكری بیشتری دارد و این وظیفۀ اطرافیان است كه به او كمك كنند.

مثلاً افرادی كه در معرض عوامل ذكر شده قرار می‌گیرند بهتر است از دیدن فیلم‌های غمگین‌كننده، معاشرت با افراد منفی‌نگر و كسانی كه خود مبتلابه افسردگی هستند ولی تحت درمان قرار ندارند اجتناب كنند.

افرادی هم كه سابقۀ قبلی افسردگی دارند باید مراقب عود آن در اثر عوامل ذكرشده باشند و در صورت شروع علائم به فكر درمان باشند.

درمان افسردگی چیست؟

درمان افسردگی شامل استفاده از داروها و روان‌درمانی است. داروهای مختلفی برای افسردگی وجود دارد كه با توجه‌ به وضعیت فرد تجویز می‌شوند. روان‌درمانی و رفتار درمانی نیز معمولاً به كمك روان‌ درمانگر و اعضای خانواده انجام می‌شوند و شامل تغییر طرز تفكر و اصلاح رفتارهایی است كه موجب بروز افسردگی می‌شوند.