«نورا» از سال‌ها پیش قبل از اینكه پسرش به سن تكلیف برسد، همیشه در دعاهایش از خدا می‌خواست كه فرزندانش اهل نماز باشند. هنوز یك سالی به جشن تكلیف پسرش باقی مانده بود و نورا تلاش می‌كرد كه فرزندش را با نماز بیش‌تر عجین سازد، البته «ایلیا» هم مصمم بود كه نمازهای یومیه‌‌اش را بخواند، اما هنوز برای نماز صبح سختش بود بلند شود، بارها به مادرش می‌گفت: مامان! من را برای نماز صبح بیدار كن! نورا از اینكه نكند پسرش نسبت به نماز خواندن دلسرد شود، برای بیدار كردن فرزندش برای نماز صبح مردد بود تا اینكه یك روز نزدیك‌های اذان صبح دلش را به دریا زد و با آرامی ایلیا را از خواب بیدار كرد.

وقتی ایلیا سجاده‌اش را پهن كرد، نورا با نگاه به قد و بالای پسر 14 ساله‌اش، در دلش هزاران بار قربان صدقه‌ گل پسرش رفت و گفت: عزیزم! می‌خواهم نمازم را با تو به جماعت بخوانم! (البته نورا هنگام نماز، نیت فردا كرد)، ایلیا قامت بست و «الله اكبر» گفت. وقتی نماز تمام شد، نورا دید كه چشمان ایلیا پر از اشك است و در حالی كه ایلیا او را در آغوش گرفته و غرق بوسه می‌كرد، به مادرش گفت: ممنونم از اینكه من را بزرگ دیدی، ممنونم كه به من بها دادی، من خوشبخت‌ترین فرزند روی زمین هستم، از اینكه تو را دارم خیلی خیلی خوشحالم.

نماز را این گونه برای كودكانمان خوشایند كنیم

حال ما والدین چه طور می‌توانیم كودكمان را از همان كودكی عاشق نماز خواندن كنیم، به گونه‌ای كه این عشق به نماز در وجود او ریشه بدواند؟ چگونه این دعا «رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلَاةِ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ» در حق فرزندانمان رنگ واقعیت بگیرد؟

حجت‌الاسلام «مرتضی رحیمیان»؛ كارشناس مركز تخصصی نماز سال‌های مدیدی است در مدارس كشور به تبلیغ نماز می‌پردازد،‌ این گونه درباره شیوه‌های علاقه‌مندی كودكان به نماز پاسخ می‌دهد: برای بچه‌های زیر هفت سال، باید خود «نماز» خوشایند باشد، اسم جایزه آوردن برای نماز خواندن باعث می‌شود اصل قضیه خراب شوند. بیایید با كارهایی مانند عطر زدن، سجاده جداگانه خریدن یا چادری زیبا برای دختران حس خوشایندی برای آن‌ها نسبت به نماز ایجاد كنیم.

او می‌افزاید:‌ اگر در خانه‌ای كودكمان با هم سن و سالانش نماز بخواند، این نماز خواندن برای آن‌ها حس خوشایندی به همراه دارد، وقتی نمازشان تمام شد، می‌توانید بدون اینكه اسم جایزه را ببرید، یك خوراكی خوب و خوشمزه كه از قبل آماده كردید را به آن‌ها بدهید. حتی اگر كودكتان را همراه خود به مسجد بردید، در مسیر بازگشت یك بستنی كه او خوشش می‌آید، بگیرید تا ناخودآگاه حس خوشایندی برای او ایجاد شود.

شیطنت‌هایی كه بچه‌ها هنگام نماز خواندن دوست دارند!

در روش عاشق كردن بچه‌ها برای «نماز» یادمان باشد كه هیچ گاه اسمی از جایزه نبریم، زیرا كار اشتباهی است و ممكن است در آینده كودك نماز را از سر وظیفه انجام دهد. حال ممكن است كودك زیر هفت سالمان هنگام اقامه نماز از سر و كولمان بالا برود، به اصطلاح شیطانی‌اش گُل كند و هوس شترسواری كند، در اینجا رفتار ما باید به گونه‌ای باشد كه او نسبت به نماز زده نشود، بلكه حس خوب او برای نماز را تقویت كنیم.

حجت‌ الاسلام رحیمی درباره شیوه تربیتی نماز برای كودكان 7 تا 12 سال می‌گوید: برای این رنج سنی كودكان یكی از شیوه‌های تشویقی كه وجود دارد، این است كه معلمشان كنار آن‌ها در صف نماز جماعت باشد، بعد از نماز معلم با دانش‌آموزانش دست بدهد و ابراز محبت كند. در اینجا شیوه تشویقی ما دو نوع است؛ تشویق مادی و تشویق معنوی. «تشویق معنوی» مانند لبخند زدن به دانش آموزی كه نماز خوانده است یا هنگام دست دادن به او بگوییم «تقبل الله»! بعد از نماز من را دعا كن و پیشانیش را ببوسیم.

گاهی لازم است شیوه دعوت به نماز را به‌روز رسانی كنیم

حال ساعت‌ها و روزها به سرعت برق و باد می‌گذرد و این كودك دیروز ما، نوجوان 14 یا 16 ساله است، برای استمرار علاقه فرزندمان به نماز یك مقدار لازم است، روش‌هایمان را به به‌روز رسانی كنیم، مثلاً وقتی برای نماز قامت می‌بندد، به او بگوییم: «عزیز دل مادر! وقتی به نماز می‌ایستی انگار خدا دنیا را به من داده است»، این یك جمله عاطفی در واقع تشویق معنوی او است.

این كارشناس دینی با اشاره به نقش تشویق‌های غیرمنتظره برای نهادینه كردن عشق به نماز ادامه می‌دهد: اگر خواستیم تشویقی را برای فرزندانمان انجام دهیم، باید در نظر داشته باشیم كه تشویق غیر منتظره تأثیرگذارتر از تشویق منتظره است. به این معنی كه اگر به فرزندمان بگوییم شما 40 بار به مسجد برو، من برایت دوچرخه می‌‌خرم، این تشویقی است كه منتظرش خواهد بود؛ یعنی 40 روز ذهنش درگیر این است كه باید 40 تا ستاره بگیرد تا پدرش برای او دوچرخه بخرد. اما تشویق «غیر منتظره» یعنی اینكه چیزی نگوییم، وقتی چند دفعه خودش به مسجد رفت، یك روزی كه از مسجد بر می‌گشت، به او بگوییم: بابا! چون دیدم مسجد رفتی، خیلی خوشم آمد، دوست دارم الان شما را ببرم و برایت یك دوچرخه بخرم.

خاطره هدیه غیرمنتظره برای نماز هیچ وقت پاك نمی‌شود

او اظهار می‌دارد: یا پدر دوچرخه‌ای را بخرد و كنار مسجد قرار دهد، بعد در مسیر بازگشت به خانه، فرزند نگاهش به دوچرخه می‌افتد، او به پدرش می‌گوید: بابا چقدر این دوچرخه قشنگ است! پدرش از او می‌پرسد: دوست داری همچین دوچرخه‌ای را داشته باشی؟ پاسخ فرزندش هم مثبت است، در این هنگام پدرش كلید قفل را بر می‌دارد و قفل دوچرخه را باز می‌كند و بعد فرزندش تا در خانه ركاب می‌زند،‌ این تشویق غیرمنتظره تا ابد در ذهن فرزند جاودانه می‌ماند.

در اینجا باید توجه كنیم كه اگر تشویق ما والدین و حتی معلم‌های مدرسه كم اهمیت باشد، اثر منفی خواهد داشت، مثلاً اگر كودكی چندین بار در نماز جماعت شركت كرده است، ما به او بگوییم امتیازهایت را جمع كن، موقعی كه می‌خواهیم به او جایزه‌ای بدهیم و آن جایزه زیاد خوب نباشد،‌ اثر عكس دارد، مثلاً یك خط‌كشی را به عنوان جایزه در نظر گرفتیم كه به راحتی می‌شكند و آن كودك سرخورده می‌شود.

راهكارهایی برای تضمین نماز خواندن نسلمان

خب! برخی راهكارها گفتیم، اما نكته اصلی را نگفتیم! برای اینكه نسلمان نماز خوان شود، اولین راهكار با تكیه بر اعتقادات آن‌ها است، خداوند متعال به حضرت موسی (ع) فرمود: «إِنَّنِی أَنَا اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِی وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِی» (طه/14) من را خدای خودت بدان، خدایی كه همه كار می‌تواند انجام دهد، در اینجا خدا، بحث توحید را مطرح كردند و بعد هم بحث «نماز» را گفتند، یعنی بحث توحید و معاد فرزندانمان اگر تقویت شود، آن‌‌ها اهل نماز می‌‌شوند و می‌مانند.

نكته مهم دیگر این است كه باید حس نیاز به نماز در فرزندانمان زنده شود، توجه داشته باشیم خداوند برنامه‌‌ای برای زندگی ما گذاشته است كه یكی از مهم‌ترین برنامه‌های تربیتی خدا «نماز» است، اگر كسی قبول دارد تحت تربیت خدا باید قرار بگیرد، باید به مهم‌ترین دستور خدا كه «نماز» است عمل كند. خدا 17 بار در قرآن كریم خطاب به ما فرمودند: «أَقِمِ الصَّلَاةَ» یا «أَقِیمُوا الصَّلاةَ»؛ باید نماز بخوانید. حتی خدا به پیامبرش فرمود: «فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ»؛ پس براى پروردگارت نماز بگزار و (شتر) قربانى كن.

خداوند به واسطه نماز رفتارهای انسان را كنترل می‌‌كند، رفتارهای او را به سوی معنویت می‌كشاند و خوبی‌ها را یاد می دهد. در سایه این تربیت، خدا انسان را از بدی‌ها دور می‌كند. چگونه؟ آن هم با احكام، آداب، مستحبات و مكروهاتی كه در نماز قرار داده است، مثلاً فرمود: اگر نگاه بد به پدر و مادرت كنی، نمازت را نمی‌پذیرم، اگر لقمه حرام بخوری یا لباست از مال حرام باشد، مال دیگران را به زور برداشته باشی، آن نمازت را نمی‌پذیرم. و این گونه انسان می‌شود انسانی كه باید بشود.