اختلال دوقطبی كه به عنوان بیماری شیدایی و یا افسردگی شیدایی نیز شناخته می‌شود، یك اختلال خلقی و وضعیت سلامت روان مادام‌العمر است كه باعث تغییرات شدید در خلق و خو، سطوح انرژی، الگوهای تفكر و رفتار می‌شود.

این رفتارها می‌توانند ساعت‌ها، روزها، هفته‌ها یا ماه‌ها طول بكشند و توانایی فرد بیمار را برای انجام كارهای روزمره مختل كنند.

اختلال دوقطبی یا شیدایی یك اختلال خلقی مزمن است كه باعث تغییرات شدید در خلق و خو، سطح انرژی و رفتار بیمار می‌شود. دوره‌های شیدایی نشانه اصلی این بیماری هستند و اكثر افراد مبتلا به اختلال دو قطبی دوره‌های افسردگی را نیز دارند. این بیماری با دارو، گفتار درمانی، تغییر سبك زندگی و سایر درمان‌ها قابل كنترل است.

انواع مختلفی از اختلال دوقطبی وجود دارد كه شامل نوسانات قابل توجهی در خلق و خوی بیمار است كه به آن دوره‌های شیدایی و افسردگی گفته می‌شود. با این حال، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی همیشه در حالت شیدایی یا افسردگی نیستند.

علائم و نشانه اختلال دو قطبی

در اختلال دو قطبی معمولا دوره‌های متناوب افسردگی و شیدایی (مانیا) داریم؛ یعنی در دوره‌ای، خلق فرد پایین می‌آید، افسرده و بی‌حال می‌شود و در دوره‌ای خلق بالا رفته و بیش از حد شاد و پر انرژی می‌شود. در نتیجه این علائم را به دو فاز تقسیم می كنیم: علائم فاز شیدایی (مانیا) و علائم فاز افسردگی.

جمال شمس،متخصص روان‌پزشكی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی با اشاره به اینكه شیدایی یا مانیا حالتی از افسردگی است،گفت: این اختلال همزمان با فصل بهار آغاز می‌شود و با تظاهراتی همانند نشاط‌ زدگی، خلق بالا به صورت شادی، خوش‌بینی افراطی، اشكال در تمركز و برنامه‌ریزی‌های بلندپروازانه دیده می‌شود.

شمس با بیان اینكه در برخی از فصول سال به دلایل نامعلوم ممكن است خلق برخی از افراد دستخوش تغییراتی شود اظهار كرد: افسردگی فصلی اختلالی است كه معمولا با تغییر فصل به بالاترین میزان خود می‌رسد.

وی افزود: به طور كلی افسردگی فصلی نوعی اختلال است كه در آن فرد در دیگر زمان‌های سال شرایطی عادی دارد ولی در فصلی خاص احساس اضطراب و افسردگی می‌كند.

این متخصص روانپزشكی دانشگاه با بیان این‌كه با شروع پاییز كوتاه تر شدن طول روز و كمتر شدن نور خورشید احتمال ابتلا به افسردگی افزایش می‌یابد خاطرنشان كرد: تغییرات خلق مستقیما به تغییرات فصلی مرتبط است.

شمس با اشاره به اینكه تابش نور خورشید و ساعت بیولوژیكی بدن كه تنظیم كننده ترشح هورمون‌ها است می‌تواند خلق وخو و خواب را تحت تاثیر قرار دهد تاكید كرد: افرادی‌كه با تغییر فصل دچار افسردگی می‌شوند، به هر میزان نور بیشتری دریافت كنند زودتر از افسردگی و تنگی خلق رهایی می‌یابند.

عضو هیأت علمی گروه روانپزشكی دانشگاه گفت: خلق 11 درصد از عموم مردم با شروع فصل پاییز و سرد شدن هوا كاهش پیدا می‌كند.

وی با تاكید بر اینكه تمامی افرادی كه دچار افسردگی فصلی می‌شوند ضرورتا مبتلا به اختلال افسردگی نیستند توضیح داد: ممكن است درصد كمی از افرادی كه به یك باره با تغییر فصل دچار اضطراب و افسردگی می شوند به درمان های مداخله ای نیاز داشته باشند.

این متخصص روانپزشكی دانشگاه با بیان اینكه اختلال عاطفی و یا افسردگی فصلی افراد را به شكل‌های متفاوتی تحت تاثیر قرار می‌دهد، افزود: احتمال تغییر خلق در فصل بهار نیز وجود دارد.

شمس با اشاره به اینكه احتمال بروز افسردگی با شروع فصل پاییز به مراتب بیشتر از بهار است توضیح داد: شیدایی یا مانیا حالتی از افسردگی است، در این مدل از اختلال خلق كه همزمان با فصل بهار آغاز می‌شود انرژی فرد بسیار زیاد می‌شود به شكلی كه این اختلال با تظاهراتی همانند نشاط ‌زدگی، تحریك‌پذیری، فعالیت بیش از حد، خلق بالا به صورت شادی، خوش‌بینی افراطی، بی‌قراری حركتی، اشكال در تمركز و برنامه‌ریزی‌های بلندپروازانه دیده می‌شود.

این عضو هیأت علمی دانشگاه گفت: در مبتلایان به بیماری دوقطبی، علائم مانیا و شیدایی با شروع فصل بهار و اختلال افسردگی در فصل پاییز عود می‌كند.

متخصص روانپزشكی دانشگاه با بیان اینكه علائم و نشانه‌های افسردگی فصلی با اختلال افسردگی دائم شباهت زیادی دارد خاطرنشان كرد: كاهش انرژی، تغییرات محسوس در میزان خواب، میل جنسی، توجه و تمركز و تغییر در میزان اشتها از نشانه‌های افسردگی است.

این عضو هیأت علمی دانشگاه تنها فاكتوری كه افسردگی فصلی را نسبت به سایر اختلالات روانی و افسردگی‌ها متفاوت می‌كند، زمان بروز افسردگی فصلی دانست و گفت: افسردگی فصلی در بازه زمانی خاص در سال عود می‌كند.

شمس با بیان اینكه احتمال بروز تمامی بیماری‌ها و اختلالات روان تقریبا یكسان است، خاطرنشان كرد: به طور مثال بیشترین سن بروز افسردگی بین 30 تا 40 سال است و یا اختلال دوقطبی و یا بروز شیدایی در 20 تا 25 ساله ها بیشتر دیده می‌شود.

این عضو هیأت علمی دانشگاه با اشاره به این‌كه به طور كلی انواع بیماری‌ها، كه اختلالات روان هم از این قاعده مستثنی نیست تاریخ دقیق شروع و یا سن خاصی ندارد تاكید كرد: حتی ممكن است فردی در سن بالای 50 یا كمتر از 20 سال دچار افسردگی یا افسردگی فصلی شود.

شمس با اشاره به اهمیت درمان انواع افسردگی‌ها، تاكید كرد: اگر چنانچه این بیماری به موقع تشخیص و درمان‌ها پیش از شدت گرفتن علائم آغاز شود، روند درمان تا حدود زیادی از بروز مشكلات بعدی جلوگیری خواهد كرد.

وی استفاده از درمان‌های دارویی، غیر دارویی و یا مشاوره را از جمله روش‌های درمان افسردگی فصلی دانست و تاكید كرد: درمان این اختلال به كمك نور درمانی، دارو و روش‌های روان‌ پزشكی انجام می‌شود و اگر چنان‌ چه فرد به اختلال دوقطبی مبتلا باشد باید به پزشك خود اطلاع دهد چرا كه این موضوع برای زمان تجویر نور درمانی و دیگر داروهای ضد افسردگی بسیار اهمیت دارد.

این متخصص روانپزشكی دانشگاه گفت: درمان با داروهای ضد افسردگی برای برخی از بیماران مبتلا به اختلال عاطفی فصلی، خصوصا اگر علایم شدید باشد بسیار موثر خواهد بود.