دكتر علی پناهی؛ متخصص طب فیزیكی و توانبخشی در گفتگو با برنامه «فراسو» شبكه رادیویی سلامت با سوالات شنوندگان درباره «آرتروز» پاسخ داد.

رادیو سلامت: آرتروز چیست؟
آرتروز یعنی استئوآرتریت مفاصل یعنی تخریب سطوح مفصلی

رادیو سلامت: عوامل زمینه ساز آرتروز مفاصل چیست؟
به طور معمول آرتروئز با افزایش سن اتفاق می افتد و در افراد بالای 65 سال حدود 60 درصد این مساله اتفاق می افتد یعنی مساله سن، ابتدایی ترین عامل آرتروز است. سایر عوامل كه آرتروز را جلو یا عقب می اندازد عبارتند از: ژنتیك، برخی خانواده ها تا 80 سالگی هم آرتروز ندارند و برخی افراد در سن 30 – 35 سالگی آرتروز شدید دارند. همچنین اختلالات هورمونی و ضربه از عوامل زمینه ساز آرتروز هستند.

رادیو سلامت: مستعدترین مفصل نسبت به آرتروز كدام است؟ چرا؟
مستعدترین مفصل، مفصل زانو است چون وزن بدن روی مفصل زانو فشار وارد می كند. مفصل زانو، چند مفصلی است. علاوه بر این مفصل زانو از دو سطح صاف كه روی هم قرار می گیرند، لیز نخورند، مینسك، رباط های صلیبی قدامی خلفی، استخوان كشكك كه رباط ها در آن قرار دارند، رباط های كناری در دو طرف، رباطهای داخلی و خازرجی كه حركت جلو به عقب مفصل را كنترل می كنند و به علاوه عضلات اجزایی هستند كه محافظت از مفصل می كنند و هر یك از این اجزاء اگر آسیب ببیند، فرد مستعد آرتروز می شود. مثلا اگر عضله ضعیف شود، مینسك یا رباط ها پاره شوند هر كدام از این موارد می توانند منجر به آرتروز زانو شوند چرا كه آسیب اجزا فشار بیشتری به مفصل وارد می نماید.

رادیو سلامت: آیا عوامل هورمونی هم در بروز آرتروز نقش دارد؟
بله، اگر سیكل های قاعدگی در خانم ها دچار اختلال شود، احتمال آرتروز بیشتر می شود البته از سایر عوامل زمینه ساز آرتروز می توان به سابقه ضربه اشاره نمورد. مفصل آسیب دیده در اثر ضربه مستعد آرتروز می شود چرا كه ضربه می تواند به تمام اجزاء مفصل كه قبلا اشاره كردیم آسیب برساند. لازم به ذكر است تغییرات شكل ساختار پا مانند پای پرانتزی، زانو ضربدری، كف پای صاف كه هر كدام از این موارد قابل اصلاح است، اگر اصلاح نشود می توانند منجر به آرتروز زودرس مفصل شوند.

رادیو سلامت: آیا عوامل تغذیه آرتروز را تشدید می كند؟
بله، به عنوان مثال مصرف سدیم و نمك آرتروز را تشدید می كند.

رادیو سلامت: به نظر شما بخش عمده آرتروز قابل پیشگیری است؟
اگر مساله ژنتیك و نژاد را كنار بگذاریم مابقی حدوده 50-40 درصد است كه می توان اصلاح كرد.

رادیو سلامت: به نظر شما prp تنها درمان آرتروز زانو است؟
خیر، داخل مفصل رباط هست. همچنین منیسك. ممكن است رباط دچار پارگی شده باشد یا منیسك پاره شده باشد. ممكن است عضلات اطراف مفصل مشكل داشته باشند، پس اگر نگاه درمان گر فقط به یك جز باشد، درمان كامل نمی شود و مشكل آرتروزفقط با تزریق داخل مفصل اصلاح می شود. البته وزارت بهداشت اجازه داده به عنوان جزیی از درمان در آرتروزهای خفیف تا متوسط از prp استفاده شود. اوزون تراپی هم هست كه همه اینها تنها روش درمانی نیستند.

رادیو سلامت: آیا مسكن ها در تسكین درد ناشی از زانو موثر است؟
در تسكین دردهای آرتروز استامینوفن موثر است نه ایبوبروفن. پمادهای موضعی هم موثر است البته مصرف داروهای خوراكی، مصرف داروهای غضروف ساز تاثیر ندارد. تاثیرش كمتر از 5 درصد است. این داروها در مفصل جذب نمی شوند و غضروف نمی سازند. برای دیابتی ها خطرناكند و قند خون را در افراد مستعد بالا می برند.

رادیو سلامت: چه غذاهایی باعث تشدید و یا تشكین درد ناشی از آرتروز می شود؟
ترشی جات مانند ماست ترش، دوغ ترش درد زانو را افزایش می دهد؛ اما خوراكی هایی مانند توت، زنجبیل، آووكادو، سویا، كلم برگ، و ویتامین c اثر كاهنده درد در این افراد دارند یعنی ضد دردهای طبیعی هستند. به افراد توصیه می شود اگر مشكل عضلانی اسكلتی دارند توجه به آن را به تاخیر نیندازند زیرا گاه با ورزش درمانی، گرما درمانی، لیزر، مگنت تراپی مشكل برطرف می شود اما اگر بی توجهی كرده و آسیب رباط و منیسك پیدا كنند، پروسه درمان سخت تر می شود.
رادیو سلامت: چه ورزشی را برای افرادی كه دردهای زانو دارند توصیه می كنید؟
به این افراد توصیه می شود ورزش های تقویت كننده عضلات را داشته باشند. به این ترتیب بنشینند و پاها را دراز كنند و صاف كنند توپ خیلی كوچك را زیر زانو قرار دهند یا یك دستمال كوچك را تا كنند و زیر زانو قرار دهند. زانو را به سطح زمین فشار دهند 10 ثانیه زارنو را سفت كنند و بعد از 10 ثانیه به زانو استراحت بهند. 10 بار این كار را انجام دهند. اگر یك مفصل آسیب دیده، هر دو زانو را ورزش بدهند. این ورزش را روزی 3 بار، صبح و ظهر و شام تكرار كنند. البته بهترین كار برای افراد مبتلا به آرتروز، آب درمانی است. این افراد بهتر است به استخر بروند، شنا كنند البته به كرال پشت همه انواع شنا برایشان خوب است. اگر نمی توانند شنا كنند در آب راه بروند با قدم های بلند.

رادیو سلامت: منظور از درمان مرحله به مرحله آرتروز چیست؟
منظور اصلاح حركاتی است كه فرد می كند. طرز نشستن، راه رفتن را اصلاح كنند. اگر زانو آسیب دیده قانونی به نام RIC را رعایت كنند یعنی اول استراحت كنند. بعد روی مفصل كیسه یخ قرار دهند. در مرحله حاد كه مفصل ورم می كند با قرار دادن یخ و بی حركت كردن بهبود می یابد. بعد به محل مفصل فشار می آوریم. فشار می تواند با دست باشد. اگر بانداژ می كنیم نباید سفت باشد. بعد مفصل را بالا نگه می داریم كه به این ترتیب مایع تجمع یافته بر می گردد به جریان خون و جلوی ورم مفصل را می گیرد. همچنین به بیمار مبتلا به آرتروز باید آموزش سبك زندگی داد. مثلا اگر مجبور است از پله های زیاد در منزل استفاده كند باید منزل را تغییر دهد و به جایی نقل مكان كند كه آسان بر داشته باشد. اگر اضافه وزن دارد یا چاقی دارد اقدام به كاهش وزن كند.