در ادامه مطلب قبلی با موضوع مهارتهای اجتماعی در ارتباطات بین فردی در حرفه مددكاری اجتماعی، به شش مورد مولفه های مهارت اجتماعی خواهیم پرداخت. امید است مورد استفاده مخاطبین این رسانه واقع گردد.
نخست اینكه رفتارهای اجتماعی هدفمندند. ما از این رفتارها برای كسب نتایج مطلوب استفاده می كنیم. و بنابراین برخلاف سایر رفتارها كه اتفاقی یا غیرعمدی هستند؛ مهارتهای اجتماعی هدف دارند.
مؤلفه های مهارت اجتماعی در ارتباطات بین فردی در مددكاری اجتماعی
به عنوان مثال وقتی شخص “الف” می خواهد شخص “ب” را به ادامه صحبت تشویق كند، به وی نگاه می كند، سرش را تكان می دهد و بی آنكه صحبتهای شخص “ب” را قطع كند از صداهای زیر لب (اوهوم)، (هوم) و (آهان) استفاده می كند.
در اینجا این رفتارها با هدف تشویق طرف مقابل به صحبت انجام می شوند. اسپستزبرگ و كوپاچ (1984، ص 41) در این بحث از كفایت افراد در روابط میان فردی متذكر می شوند كه مهارتها تواناییهایی هستند كه هدفها را برآورده می سازند، حال این اهداف می توانند اختصاصی (به عنوان مثال، صحبت بدون لرزش صدا) و یا كلی (مثلاً، انجام صحیح آداب احوالپرسی) باشند.
سگرین و دیلارد (1993، ص76) تعریف مشابهی ارائه می دهند: مهارت اجتماعی عبارت است از توانایی دستیابی صحیح و مناسب به اهداف.
دومین ویژگی رفتارهای اجتماعی ماهرانه بهم مرتبط بودنِ این تواناییهاست. یعنی آنها رفتارهای متفاوتی هستند كه به منظور دستیابی به هدفی ویژه مورد استفاده قرار میگیرند و ما، بطور همزمان از آنها استفاده می كنیم. در مثال قبلی كه شخص “الف” قصد داشت “ب” را تشویق به صحبت كند، ممكن است در حین صحبتهای شخص “ب” به او لبخند بزند، سرش را تكان دهد، به چشمهای اون نگاه كند و از صداهای زیر لب استفاده كند، و شخص “ب” نیز هر یك از این رفتارها را علامت تمایل طرف مقابل به ادامه صحبتهای خودش تلقی كند. از آنجا كه این رفتارها هدفی مشترك دارند، پس به هم مرتبط و متقارن می باشند.
سومین ویژگی مهارتهای اجتماعی متناسب بودنِ آنها با وضعیت است. فردی از لحاظ اجتماعی ماهر است كه بتواند رفتارهایش را متناسب با انتظارات دیگران تغییر دهد. به این ترتیب داشتن ارتباط ماهرانه بستگی به استفاده صحیح (از لحاظ بافتی) و تسهیل كننده (از لحاظ رفتاری) از شیوه های برقراری ارتباط مناسب و كارآمد با دیگران دارد. شواهد نشان می دهد متخصصانی كه شغل آنها ایجاب می كند سبك تعاملی خاصی داشته باشند؛ در سایر روابط خود با مشكل روبرو می شوند. برای مثال معلمان مجربی كه مجبورند نقش مشاور را هم بازی كنند با اشكال روبرو می شوند.
چهارمین ویژگی این تعریف آن است كه مهارتهای اجتماعی در واقع واحدهای رفتاریِ مجزا هستند. فردی كه از لحاظ اجتماعی مهارت دارد: قادر است رفتارهای مختلف و مناسبی داشته باشد. او این تواناییهای اجتماعی را در قالب عملكرد رفتاری پی ریزی می كند. این نكته یكی از ویژگیهای بارز ارتباط اجتماعی ماهرانه است.
پاسخ های اجتماعیِ ماهرانه سلسله مراتبی دارند. در این سلسله مراتب عناصر بزرگی مثل مصاحبه و واحدهای كوچكتری همچون نگاه كردن به مصاحبه گر و پاسخدهی به پرسشها وجود دارد. او می گوید با آموزش دادن این پاسخهای كوچكتر، می توان مهارتهای اجتماعی را ارتقا داد.مؤلفه های مهارت اجتماعی در ارتباطات بین فردی در مددكاری اجتماعی
پنجمین جنبه این تعریف، آموختنی بودن مهارتهای اجتماعی است. در حال حاضر تمامی محققان اتفاق نظر دارند كه اكثر رفتارهای اجتماعی آموختنی هستند؛ زیرا كودكانی كه در بین انسانها بزرگ نشده اند از لحاظ اجتماعی رفتارهایی متفاوت و نامقبول دارند و قادر به تكلم نمی باشند. همچنین شواهد نشان می دهند كودكانی كه محیط خانوادگی گرمی نداشته اند؛ رفتار اجتماعی نامقبولی دارند.مؤلفه های مهارت اجتماعی در ارتباطات بین فردی در مددكاری اجتماعی
بندورا (1986) در نظریه شناختی اجتماعی خود می گوید تمامی رفتارها بجز رفلكس های اولیه (مثلا پلك زدن) آموختنی هستند. این یادگیری اجتماعی از طریق مدل سازی و تقلید رفتارهای بزرگسالانی چون والدین، معلمان، همشیران یا همسالان صورت می پذیرد. كودكان در دوران طفولیت مثل والِد همجنس خود راه می روند و صحبت می كنند. اما بعدها گویش همسالان خود را یاد میگیرند و در صحبت از آنها پیروی می كنند.
دومین عنصر اصلی نظریه بندورا، تقویت هایی است كه دیگران در قبال رفتارهای فرد بروز می دهند. به عنوان مثال والدین برخی از رفتارهای كودكان را تشویق می كنند و برخی دیگر را نادیده گرفته و تشویق نمی كنند. بطور كلی كودكان رفتارهایی را كه جهت انجامشان تشویق شده بشند یاد میگیرند و انجام میدهند. بنابراین فیدبك نقش تعیین كننده‌ای در عملكرد موثرتر دارد.
كالینز و كالینز (1992، ص5) می گویند اگر در مورد كیفیت رفتارهایتان فیدبك دقیقی نگیرید ممكن است یك اشتباه را بارها تكرار كنید. این نوع مهارتها بدون فیدبك بهبود نخواهند یافت حتی برخی شواهد نشان می هند بدون فیدبك ممكن است این مهارتها را به تدریج از دست بدهیم.مؤلفه های مهارت اجتماعی در ارتباطات بین فردی در مددكاری اجتماعی
آخرین بخش تعریف مهارتهای اجتماعی و یكی دیگر از ویژگیهای دیدگاه شناختی – اجتماعی گویای این است كه افراد بر این مهارتها كنترل شناختی دارند. بنابراین كسی كه از لحاظ اجتماعی كمبود مهارت درد، ممكن است عناصر اصلی مهارت اجتماعی را فرا نگرفته باشد؛ اما از فرایندهای فكری لازم برای استفاده از این هناصر در تعاملات خود بی بهره باشد.
یكی از جنبه های مهم كنترل، زمان بندی رفتارهای اجتماعی است. اگر فایده رفتار اجتماعی دستیابی به نتایج مطلوب آن است، پس زمان بندیِ رفتار اهمیت زیادی دارد. بعنی باید از رفتارهای ماهرانه در مواقع مناسب استفاده كرد. مثلاً اگر می خواهیم بر توان تقویتیِ تشویق های كلامی بیافزاییم، باید از آنها بلافاصله پس از اظهارنظرهای طرف مقابل استفاده كنیم. در واقع یكی از نشانه های بی كفایتی اجتماعی، بیان بی موقع مطالب است. پس یادگیریِ زمانِ استفاده از رفتارهای اجتماعی، به اندازه ماهیت این رفتارها و نحوه انجام آنها اهمیت دارد.
