مصطفی نجمی- كارشناس‌ارشد روان‌شناسی: از دیرباز یكی از مهم‌ترین دغدغه‌های بشر تربیت نیروی كارآمد و موثر بوده است و به نظر می‌رسد نقش والدین به عنوان یكی از اركان محوری تربیت بسیار موثر است. اما آن‌چه در این ساحت‌های مختلف تربیت مغفول مانده، مقوله آموزش و تربیت جنسی است. در این مطلب سعی می‌شود با پرداختن صحیح و اصولی به مفهوم تربیت جنسی، از فرصت‌ها و تهدیدها به منظور رشد مناسب‌تر كودكان‌مان آگاه شویم.
تربیتی كه زمانش را كودك مشخص می‌كند

یكی از چالش‌های مهم در فرایند تربیت جنسی، چرایی و آموزش در این حوزه است. برخی والدین به اشتباه تصور می‌كنند كه در آموزش تربیت جنسی كودكان، به كنش و عملكرد جنسی پرداخته و همین موضوع باعث بیداری جنسی و ایجاد سوالات مكرر در ذهن كودكان می‌شود. در صورتی كه در تربیت جنسی كودكان نیازی به ورود به مسئله كنش جنسی نیست چرا كه اساسا كودكان(به‌ویژه قبل از سن پیش دبستانی) نیاز به این آموزش ندارند. نكته جالب توجه این است كه ما برای آموزش تربیت جنسی غالبا نیازی به آموزش مدون و كاملا از پیش برنامه‌ ریزی شده ای نداریم چرا كه كودكان در هر دوره سنی نیاز به آموزش جنسی را با گفتار و رفتارهای خود مطرح می‌كنند و این جاست كه والدین باید آمادگی لازم به منظور مواجهه مطلوب با این موقعیت‌ها را به دست بیاورند.

واكنش‌های اشتباه والدین به كنجكاوی‌های جنسی كودكان

گاهی پیش می‌آید به دلیل ناآگاهی والدین و غفلت از آموزش و تربیت جنسی، شاهد اعمال رفتارهای خشن والدین در مواجهه با كنجكاوی‌های جنسی كودكان هستیم. مضاف بر این‌كه بی توجهی از سوی والدین به مقوله آموزش و تربیت جنسی، زمینه را برای آزار و تجاوز جنسی كودكان فراهم می‌كند. پژوهش‌های مختلفی كه در جهان صورت گرفته نشان می‌دهد 85 درصد كودكانی كه آموزش تربیت‌جنسی را فرا نگرفته‌اند، در معرض آسیب جنسی قرار دارند.

مدیریت پاسخ به سوالات كودكان

تحقیقات مختلف نشان می‌دهد كیفیت رابطه والد و فرزند، پیش نیاز تربیت جنسی صحیح و پاسخ مناسب به سوالات كودكان است. در پاسخ‌گویی به سوالات جنسی كودكان دو قانون كلی وجود دارد: یكی این كه با توجه به میزان درك كودك به سوال كودك جواب درست، دقیق و كوتاه بدهید و دیگر این كه والدین بدانند مسئله جنسی مثل هر مسئله دیگری است. به عنوان مثال اگر كودك شما سوالاتی از ماه، سیاره و ستارگان بپرسد هوش او را تحسین می‌كنید و احتمالا از این موضوع خوشحال می‌شوید ولی همین كودك اگر در حوزه مسائل جنسی بپرسد اغلب با واكنش منفی یا بی تفاوتی والدین مواجه می‌شود. بنابراین لازمه و پیش نیاز تربیت جنسی موفق این است كه در ابتدا خود والدین احساس منفی و ناخوشایند در مواجهه با این گونه سوالات نداشته باشند. یكی از باورهای غلط والدین این است كه كودك آن قدر سوال می‌كند كه مرا به بیراهه می‌كشاند، در حالی كه تجربه ثابت كرده است ارائه اطلاعات غلط از سوی والدین دلیل اصلی سوالات متعدد و بی‌جای كودكان است. برای مثال كودك چهار ساله شما سوال می‌كند كه چرا اتاق من از اتاق پدر و مادر جداست؟ یا چرا والدین در یك اتاق می‌خوابند و من در اتاق جدا می‌خوابم؟ طبق قانون پاسخ به سوالات جنسی كودكان، پاسخ باید صحیح، دقیق و كوتاه باشد. پاسخ به این سوال می‌تواند این باشد كه همه پدر و مادرها با هم می‌خوابند. دقت كنید كه این پاسخ از قانون فوق تبعیت می‌كند و جای هیچ نگرانی نیست. درخور ذكر است اگر كودك بارها و بارها این سوال را بكند و والدین هم دقیقا همین پاسخ را ‌بدهند ، به این شكل به كنجكاوی كودك پاسخ درست و اصولی داده‌اند.

سوالات نامناسب كودكان فرصتی مناسب برای تربیت صحیح

ما انتظار داریم كودكی كه به طور سالم رشد كرده سوالات جنسی متناسب با سن خود را مطرح كند ولی گاهی پیش می‌آید كه سوالات كودكان به قدری عجیب است كه والدین را نگران می‌كند. غالبا سوالاتی كه در حوزه كنش و عملكرد جنسی است، از این دسته سوالات شناخته می‌شود. به عنوان مثال كودك شش ساله شما سوالاتی در حوزه مقاربت، فعالیت جنسی، تماس‌ها و لمس‌ها و ... می‌پرسد. در این‌گونه موارد پیشنهاد می‌شود خونسردی خود را حفظ كنید و در كمال آرامش از كودك خود بپرسید كه چرا این سوال برایش پیش آمده است؟ به عبارتی سوال كودك را با سوال جواب دهید تا از این طریق به منشأ مشكل و ایجاد این اطلاعات پی ببرید تا بتوانید شرایط را مدیریت كنید. آگاه باشید هرگونه بازجویی همراه با سرزنش و اضطراب و نگرانی، كودك را ناامن می‌كند و موجب می‌شود كه دیگر هرگز اطلاعات این چنینی را در اختیار شما نگذارد و همین مسئله والدین را از تربیت جنسی صحیح محروم می‌كند. وقتی در كمال خونسردی سوال كودك را با سوال پاسخ می‌دهید به خوبی با ریشه این مشكلات آگاه می‌شوید. علل ایجاد این گونه سوالات می‌تواند كشف روابط والدین توسط كودك(به دلیل سهل‌انگاری والدین)، سهل‌انگاری سایر مراقبان كودك، دسترسی به فیلم‌های نامناسب، گفتار یا رفتارهای غیرمسئولانه مراقبان و مربیان مهدكودك یا حتی آزار جنسی كودك و... باشد. در این مواقع والدین آگاه با بهره‌گیری از این تكنیك ضمن شناسایی به موقع آسیب، می‌توانند برای ترمیم آسیب، اقدام عاجلی انجام دهند.