خوابیدن كودك در كنار والدین در یك محدوده سنی لازم و ضروری است اما این مسئله در صورت تداوم، به‌مرورزمان می‌تواند منجر به سلب آرامش و ایجاد استرس برای كل خانواده شود.
مطالعات اخیر نشان می‌دهد كه نسبت‌های تقریباً همه‌گیر كودكان، امروزه با والدین مشترك می‌خوابند. همچنین 45 درصد از مادران به كودكان 8 تا 12 ساله خود اجازه می‌دهند هر از گاهی با آن‌ها بخوابند و 13 درصد از مادران هر شب اجازه به این كار می‌دهند. دلایلی كه والدین به كودكان اجازه می‌دهند تا پیش آن‌ها بخوابند دقیقاً مشخص نیست اما داده‌ها نشان می‌دهد كه كودكان امروزی نسبت به نسل‌های قبلی دارای سطوح بالاتری از اضطراب هستند كه دلایل این امر عبارت‌اند از: نرخ طلاق بالاتر، فشارهای تحصیلی بیشتر، استفاده مفرط از تلفن همراه و بازی‌های آنلاین و...؛ درنتیجه، امروزه كودكان كمتر به خود متكی هستند و والدین اغلب این مشكل را با اجازه دادن به خواب مشترك حل می‌كنند درحالی‌كه این مسئله می‌تواند مشكلات زیادی را برای كودك و والدین به دنبال داشته باشد كه در این رابطه با دكتر زهره واثقی، روانشناس كودك و عضو انجمن روانشناسی سلامت ایران به گفت‌وگو پرداختیم.
بهترین سن برای جدا خوابیدن كودك
انجمن پزشكان اطفال نسبت به خواب مشترك كودك و والدین در هر سنی هشدار می‌دهد، به‌خصوص اگر نوزاد كمتر از چهار ماه باشد. این سازمان توصیه می‌كند كه نوزادانی كه در یك اتاق با والدینشان می‌خوابند، باید حداقل به مدت شش ماه، ترجیحاً یك سال، به‌جای اینكه در یك‌تخت مشترك باشند، در رختخواب یا تخت‌های جداگانه قرار بگیرند زیرا خوابیدن كودك وسط والدین و یا در فاصله نزدیك از مادر می‌تواند خطر خفگی، سندرم مرگ ناگهانی نوزاد و سایر مرگ‌های مرتبط با خواب را افزایش دهد؛ از طرف دیگر، اگر كودكان در سن مناسب روی تخت جداگانه قرار نگیرند، انجام این كار با بزرگ‌تر شدن آن‌ها دشوار می‌شود. دكتر واثقی دراین‌باره توضیح می‌دهد: «با توجه به اینكه از تولد تا 2 سالگی مرحله شكل‌گیری اعتماد كودك است، پیشنهاد می‌شود بعد از سن 2 سالگی برای جدا خوابیدن كودك اقدام شود. برای اقدام به این كار ابتدا باید بدانید كه این پروسه بسیار مهم و وقت‌گیر است و نیازمند صبر و شكیبایی والدین است.»
راهكار جدا كردن اتاق كودك
به گفته واثقی وادار كردن كودك به جدا خوابیدن یا به‌زور نگه‌داشتن كودك در یك اتاق جداگانه برای خوابیدن روش نامناسبی است. كودكان باید از آزادی جدایی برخوردار باشند و هر زمان كه كودك ترسیده یا مضطرب است، والدین باید او را از حضور خود اطمینان دهند. به همین منظور برای اقدام به جدا خواباندن كودك خود، هر شب در اتاق او حضور داشته باشید و به او این امنیت خاطر را بدهید كه من تا وقتی‌كه به خواب نرفتی، كنارت خواهم بود. اگر كودكتان نیمه‌های شب به اتاق شما آمد، او را به اتاقش ببرید و كنار او بخوابید یا بنشینید تا دوباره بخوابد. همچنین كودك را تشویق كنید و در ابتدا بعد از هر بار خوابیدن در اتاق خودش به او جایزه دهید و كم كم فواصل جایزه دادن را زیاد كنید. توجه داشته باشید در مقابل اصرار كودك برای خوابیدن در اتاقتان باید مقاومت كنید.
ترس، مهم‌ترین علت خوابیدن كودك در كنار والدین
بسیاری از كودكان به دلیل ترس از تنهایی خوابیدن اصرار دارند تا در كنار والدینشان بخوابند. ترس‌های شبانه در بین كودكان بسیار رایج است و ممكن است شامل ترس از تاریكی، ترس از دزد، هیولا و... باشد. واثقی اولین اقدام برای كودكانی كه از تنهایی خوابیدن هراس دارند را پیدا كردن ریشه ترس می‌داند و دراین‌باره می‌گوید: «تخیلات ذهنی كودك از شخصیت تخیلی فیلم، كارتون، آزار و اذیت جسمی و جنسی از جانب یكی از نزدیكان و اختلاف پدر و مادر از عمده‌ترین دلایل ترس كودك از تنهایی است. ریشه‌یابی و حل مسئله توسط یك روانشناس در سرعت از بین بردن این هراس بسیار كمك‌كننده است.»
این روانشناس كودك بعد از ریشه‌یابی ترس، به روش‌های كمك‌كننده در این امر می‌پردازد و می‌گوید: «دكوراسیون اتاق فرزندتان را تغییر دهید. به‌عنوان‌مثال با روتختی جدید، چراغ‌خواب جدید و...اتاق كودك را برایش جذاب كنید. محل خواب فرزندتان را با یك چراغ‌خواب روشن كنید. همچنین آرامش فرزند خود را زمانی كه كنار شماست از بین ببرید. به‌عنوان‌مثال، جای خواب او را تنگ كنید و اگر اعتراض كرد بگویید كه در اتاق خودش آرامش بیشتری خواهد داشت.»
مشكلات خوابیدن در كنار والدین برای كودكان
اغلب والدین در سن 3 یا 4 سالگی از خوابیدن فرزندشان در اتاق مشترك خودداری می‌كنند و از این سن سعی می‌كنند تا كودك را به‌تنهایی خوابیدن عادت دهند. برخی از والدین تا سن 5 سالگی به خواب مشترك ادامه می‌دهند و معتقدند كه جدا كردن خواب كودك به‌یك‌باره ممكن است منجر به اضطراب جدایی در فرزندشان شود. عده دیگر از والدین تا سنین 10-11 سالگی همچنان به فرزندشان اجازه می‌دهند تا در كنارشان بخوابد و اظهار می‌كنند فرزندشان هنوز راضی به‌تنهایی خوابیدن نشده است اما والدین باید بدانند كه ادامه این روند تا سن 10-11 سالگی می‌تواند منجر به مشكلاتی ازجمله عدم استقلال و اعتمادبه‌نفس در كودك شود.
وقتی برای سال‌های طولانی كنار فرزندتان می‌خوابید، به او یاد می‌دهید كه بیش‌ازحد به شما وابسته باشد. اگر كودك شما با بزرگ‌تر شدن هنوز احساس امنیت نكند و عادت به این داشته باشد كه شما همیشه دركنارش باشید و دستش را بگیرید، شما یك كودك مضطرب را پرورش خواهید داد. از طرف دیگر، كودكی كه 10-11 سال است كه در كنار والدینش می‌خوابد، فردی وابسته خواهد بود كه برای انجام هر كاری به والدینش تكیه خواهد كرد. چنین كودكی ممكن است نتواند به‌خوبی از پس مشكلات خود برآید و هیچ نوع روش خود آرام بخشی یا مراقبت از خود برای كنار آمدن با موقعیت‌های منفی بعدی در زندگی را ایجاد نكند. این مسئله به‌طور بالقوه می‌تواند مشكلی بزرگ برای كودكانی باشد كه در مدرسه یا سایر موقعیت‌های اجتماعی مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند؛ این كودكان به دلیل مشكل اتكای به والدین و عدم اعتمادبه‌نفس نمی‌دانند چگونه مشكلاتشان را حل كنند. هرچه فرزند شما مستقل‌تر باشد، در طول رشد شادتر و سازگارتر خواهد بود. كودك شما باید به‌اندازه كافی احساس امنیت كند و این كار با تجربیات جدید ازجمله تنهایی خوابیدن تحقق پیدا خواهد كرد.
چطور كودكان بزرگ‌تر را به‌تنهایی خوابیدن عادت دهیم؟
واثقی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «با توجه به اینكه تا سن 10-11 سالگی كودك نتوانسته مستقل شود حتماً باید ریشه هراس از تنها خوابیدن شناسایی گردد. بعد از تشخیص و حل ریشه ترس، قاطع بودن والدین حائز اهمیت است. به فرزند خود نه‌تنها در كلام بلكه در عمل نیز «نه» بگویید. حتی اگر فرزندتان چندین بار به اتاق شما آمد نباید اجازه دهید در كنار شما بخوابد و باید قاطعانه بگویید نه!. علاوه بر این، با استفاده از تشویق و تنبیه می‌توانید انجام این پروسه را سرعت دهید. مثلاً اگر كودك 10- 11 ساله شما حاضر به‌تنهایی خوابیدن شد برای او هدیه موردعلاقه‌اش را بخرید و اگر مقاومت نشان داد او را با محروم كردن از بازی با موبایل یا ایكس باكس تنبیه كنید.
