رئیس انستیتو پاستور ایران گفت: تاكنون در دنیا هیچ واكسنی به عنوان دُز یادآور طراحی و ساخته نشده و پاستو كووك تنها واكسنی است كه به عنوان دُز یادآور ساخته شده است.
گروه سلامت خبرگزاری فارس- محمد تاجیك:از روزی كه سروكله كرونا در ووهان چین پیدا شد و روز به روز قربانیان این ویروس مهلك بیشتر شد، دانشمندان در اقصی نقاط جهان دوئل سختی را برای ساخت واكسن آغاز كردند، از فایز و مدرنا در آمریكا تا سینوفارم و بهارات در چین و هند و ...
ایران نیز به عنوان یكی از 5 كشور مهم در واكسن سازی وارد این رقابت نفس گیر شد و چراغ واكسن سازی با خبر آغاز ساخت واكسن كووبركت روشن شد.
البته این آغاز مسیری روشن در تولید ساخت واكسن كووید 19 در ایران بود؛چراكه دانشمندان بسیاری در موسسات پژوهشی و علمی تلاشی مجدانه و شبانه روزی را آغاز كردند و نتیجه این اقدامات دلگرم كننده فعالیت 5 پلتفروم واكسن كرونا در ایران است.
واكسن پاستوكووك به عنوان یك واكسن ایرانی -كوبایی حاصل تعاملات و همكاری‌های دو كشور ایران و كوباست.
در ایران انستیتو پاستور به عنوان قدیمی ترین مركز واكسن سازی ایران و یكی از مهمترین مؤسسات واكسن سازی در دنیا كارهای تحقیقاتی و علمی خود را در مسیر ساخت واكسن آغاز كردند و در كشور كوبا نیز مؤسسه فینلای به عنوان یك از مهمترین موسسات در تولید واكسن فعالیت خود را دنبال كردند.
این واكسن شامل دو دز و یك دز یادآور یا بوستر است. واكسن پاستوكووك نوعی واكسن كونژوگه است. مراحل اول و دوم آزمایش انسانی این واكسن در كشور كوبا و مرحله سوم كارآزمایی بالینی با مشاركت دو كشور ایران و كوبا انجام شد؛ به طوری كه مرحله سوم كارآزمانی در ایران در 6 اردیبهشت سال جاری با حضور سعید نمكی وزیر سابق بهداشت در دانشگاه علوم پزشكی اصفهان با تزریق واكسن به چهار نفر آغاز شد.
به گفته رئیس انستیتو پاستور ایران بانك سلولی واكسن در ایران و در اختیار ماست و انتقال تكنولوژی هم صورت گرفته‌است و توان تولید هم برای ما وجود دارد. قرارداد ایران با كوبا تولید مشترك است و هر دو كشور می‌توانند به صورت مستقل اقدام به تولید واكسن كنند.
ویسنته ورز بنكومو رئیس انستیتو فینلای كوبا، در اوائل تابستان در نشستی خبری به محوریت همكاری‌های مشترك با ایران برای تولید واكسن كرونا اشاره كرده و گفته بود:كرونا سرآغاز همكاری جدید برای تولید واكسن علیه ویروسی ناشناخته با ایران بود و با توجه به تجربه‌ای كه در سالیان گذشته برای پنوموكوك رقم زده بودیم فرصت خوبی بود كه از تجربه آن برای واكسن كووید 19 استفاده كنیم.
این همكاری مشترك بر پایه واكسنی است كه در كوبا "سوبرانا2" تولید و نامیده می‌شود و "پاستوكووك" كه در ایران تولید و استفاده می‌شود و هدف گذاری این واكسن پیشگیری از بیماری و حتی پیشگیری از انتقال عفونت است.
برای اطلاع از آخرین وضعیت تولید واكسن پاستوكووك و میزان تولید، اثر بخشی و ...با دكتر علیرضا بیگلری، رئیس انستیتو پاستور ایران به گفت‌وگو نشستیم.
وی در این گپ وگفت به ویژگی‌های خاص و منحصر بفرد پاستوكووك در دنیا اشاره كرده و گفت: این تنها واكسنی در دنیاست كه می‌تواند به عنوان دز سوم یا یادآور همه واكسن‌های دنیا مورد استفاده قرار گیرد.
تولید ماهانه 5 میلیون پاستوكووك
برنامه تولید ماهانه 5 میلیون دز واكسن، در حال چاپ بودن مستندات و مقاله علمی واكسن برای عرضه به سازمان جهانی بهداشت، توانایی صادرات واكسن از سوی انستیتو پاستور و ... از جمله موارد و موضوعاتی بود كه وی در این گفت و‌شنود به آن اشاره كرد.
آنچه در ادامه از نظر گرامیتان می‌گذرد، مشروح این گفت‌وگوست.
هنوز پول واكسن از وزارت بهداشت دریافت نكردیم
آقای دكتر! به عنوان اولین پرسش آخرین وضعیت واكسن پاستوكووك را تشریح كنید.
برنامه تولید ما برای تولید 5 میلیون دز واكسن پاستوكووك در ماه صورت گرفته است و با توجه به اینكه تولید انبوه صنعتی از نیمه مهرماه شروع شده تا نیمه آذرماه ما قرارداد پیش خرید 8 میلیون دز واكسن را داشتیم و اما بابت آن هیچ مبلغی از وزارت بهداشت دریافت نكردیم.
با توجه به اینكه تمام این 8 میلیون دز تولید شده است و نزدیك 5 میلیون دز تحویل وزارت شده و باقی مانده نیز تولید شده اما در انتظار مجوز تولید است.
چون وقتی واكسنها تولید می‌شوند مدتی باید در قرنطینه بمانند و واكسن توسط سازمان غذا و دارو بررسی شده و سپس اجازه توزیع می‌دهد.
8 میلیون دز تولید شده و وارد چرخه می‌شود. از ماه‌های بعد با توجه به اینكه برنامه ریزی تولید 5 میلیون دز صورت گرفته است و با توجه به اینكه دو واكسن تولید می‌كنیم و شامل واكسن اصلی و واكسن یادآور یا دز سوم است اما می‌تواند دز سوم یا یادآور واكسن‌های دیگر نیز باشد؛یعنی دز یادآور واكسن‌های آسترازنكا، اسپوتنیك، سینوفارم.
هیچ واكسن یادآوری جز پاستوكووك در دنیا ساخته نشده است
*آقای دكتر!اینكه گفتید می‌تواند به عنوان دز سوم یا یادآور همه واكسنها مورد استفاده قرار گیرد یعنی این ویژگی خاص و منحصر بفرد پاستوكووك واكسن است؟
بله؛ اصلا در دنیا هیچ واكسنی به عنوان دز یادآور تاكنون طراحی و ساخته نشده و پاستو كووك تنها واكسنی است كه به عنوان دز یادآور ساخته شده است. الان شركت‌های فایزر و آسترازنكا و.. اگر بخواهند از دز سوم یا یادآور استفاده كنند یك دز اصلی واكسن خودشان را تزریق می‌كنند كه با توجه به اینكه افرادی كه قبلا واكسینه شدند اگر دز كامل بگیرند ممكن است عوارض واكسن بیشتر شده و دز سوم ممكن است نسبت به دز های قبلی عارضه بیشتری داشته باشد.
به همین خاطر ما از سال قبل روی این موضوع متمركز شدیم تا برای واكسن خود دز سوم را به عنوان دز یادآور محسوب شده و مقداری با دز اصلی فرق كند.
در دو دز اصلی ما از پاستوكووكی استفاده می‌كنیم كه كونژوكه است؛ یعنی 6 قطعه از واكسن كووید روی تتانوس یا توكسید كزاز قرار گرفته كه این باعث می‌شود واكسن مقدار كمی از آنتی ژن‌های كووید را استفاده كند و به همین دلیل عواض كمی دارد؛ همان طور كه در كارآزمایی‌های بالینی نشان داده شد. این سیستمی است كه سالها حتی در كودكان نیز استفاده شده است.نشان داده شده خیلی بی خطر بوده و كارآیی بالایی دارد.
كارآزمایی فاز سوم كه در كوبا و ایران انجام شد. در ایران ویژگی كارآزمایی ما این بود كه در 8 شهر كشور واكسن را در اختیار 8 دانشگاه علوم پزشكی قرار دادیم تا آنها واكسن را برای ما تست كنند و تحت نظارت غذا ودارو در، یزد،بابل، ساری،اصفهان،بندرعباس ،زنجان،همدان و كرمان مورد كارآزمایی بالینی قرار گرفت.
این كار در افراد مختلف صورت گرفت؛ با توجه به اینكه یكی از كارهای سخت این است كه داوطلبان كارآزمایی را از كسانی انتخاب كنید كه بیماری‌های زمینه‌ای دارند. ممكن است روی افراد سالم تست كنید اما باید بدانیم وقتی واكسن را می خواهند استفاده كنند همه حتی بیماران استفاده می‌كنند؛در نتیجه ما از همان ابتدا تعهد دادیم كه یك سوم افراد انتخاب شده برای كارآزمایی بالینی از میان كسانی انتخاب شوند كه بیماری زمینه‌ای دارند.
تست پاستوكووك روی بیماران زمینه‌ای!
مردم ایران یكصد سال به نام و برند انستیتوپاستور ایران اعتماد دارند و به خودمان نتوانستیم اجازه دهیم واكسنی تولید كنیم كه شكی در آن باشد و به همین خاطر 29.7 درصد افرادی كه وارد كارآزمایی بالینی واكسن شدند از افراد دارای بیماری زمینه‌ای انتخاب شدند.
یعنی از هر 3 نفر یك نفر دارای بیماری كنترل شده دیابت و فشارخون بود؛ به همین خاطر وقتی اكنون واكسن مورد استفاده قرار می‌گیرد فكرمان كاملا راحت است؛ چون واكسن روی افراد دارای بیماری زمینه‌ای بررسی شده است.
*آقای دكتر! این موضوع مطرح است كه چرا واكسن پاستوكووك تولید كمی داشته و در همه مراكز تزریق واكسن قابل دسترس نیست،در این خصوص توضیح دهید؟
تقریبا برای تولید 5 میلیون دز طراحی شده، اما از مهرماه كه در سبد واكسیناسیون قرار گرفت وزارت بهداشت در هفته‌های اول سعی كرد به كودكان اختصاص دهد؛به این خاطر كه مسئله باز گشایی مدارس مطرح بود؛البته از چند هفته قبل نیز برای بزرگسالان استفاده می‌شود.
*درباره میزان اثر گذاری واكسن پاستوكووك در جلوگیری از ابتلا به كرونا یا كاهش میزان آسیب پذیری آن توضیح دهید.
با توجه به اینكه در كارآزمایی بالینی نشان داد كه در 100 درصد افراد می‌تواند آنتی بادی خنثی كننده ویروس را ایجاد كند و در عمل واكسن نشان داد در 96.5 درصد موارد توانست از ایجاد فرم شدید بیماری و بستری شدن جلوگیری كند.
افرادی در خانواده‌هایی داشتیم كه واكسن ما را تزریق كرده بودند و دیگر افراد خانواده از واكسن دیگری استفاده كرده بودند و نشان داد یا اینها مبتلا نمی‌شدند یا اگر مبتلا می شدند علائم خیلی خفیف داشتند.
ساخت دو واكسن همزمان
این موضوع نشان داد واكسن پاستوكووك اثری زیادی داشته است.با توجه به كارآیی چشمگیر واكسن و اعتماد مردم به ما مسلما استقبال زیادی خواهد شد اما برنامه ریزی برای تولید تابعی از نیاز كشور و اعلام وزارت بهداشت است؛ چون در واقع ما 2 واكسن تولید می‌كنیم؛ پاستوكووك و پاستو كووك پلاس.
اینها را معمولا در حالت عادی دو به یك تولید می‌كنیم؛ چون در بزرگسالان معمولا دو واكسن تزریق می‌شود و یك واكسن یادآور یا پاستوكووك پلاس را تزریق می‌كنیم. در كودكان فقط از دو دز پاستوكووك استفاده می‌شود و فعلا پلاس یا دز یادآور نیاز نیست.در ایران دو واكسن سینوفارم و پاستوكووك برای كودكان در دسترس است.
والدین با توجه به اعتماد به انستیتو پاستور می توانند از این واكسن استفاده كنند. به ازای دو پاستو كووك یك پلاس تولید می‌كنیم اما برای كودكان همان دو دز نیاز است؛البته اگر نیاز به یادآور باشد باید پلاس بیشتر تولید كنیم؛ در نتیجه میزان تولید این دو واكسن تابع اعلام وزارت بهداشت و نیاز كشور است.
*آقای دكتر! درباره تاثیر بر موتاسیون‌های جدید كرونا توضیح دهید؟
همه واكسنها باید در مقابل موتاسیون‌های جدیدی كه اتفاق می‌افتد بررسی مجدد شوند.
با توجه به اینكه تجربه‌های قبلی نشان داد كه وقتی دلتا آمد فایز كه در واریانت قبلی ویروس 95 درصد كارایی داشت، كارایی آن به نصف رسید؛ به همین خاطر این احتمال است كه همه واكسنها با واریانت‌های جدید كارایی‌شان كمتر شود.
واكسن زده‌ها در امنیت بیشتری قرار دارند
اما هنوز افرادی كه هر واكسنی را تزریق كرده‌اند در حاشیه امنیت بیشتری نسبت به افرادی كه هیچ نوع واكسنی تزریق نكرده اند دارند؛چون اگر فردی مبتلا شود هم شدت بیماری، بستری یا مرگ و میر آن كمتر خواهد بود.
ولی با توجه به اینكه اطلاعات روزهای آینده نشان خواهد داد آیا واكسنها نیاز به طراحی مجدد دارند یا نه، تولید كنندگان واكسن درباره باز تولید واكسن‌های خود نتیجه گیری خواهند داشت.
اُومیكرون در كشورهای با پوشش واكسیناسیون پایین
*آقای دكتر! این روزها صحبت از سویه جدید ویروس كرونا با نام اُمیكرون است؛ویژگی اُمیكرون چیست؟
این سویه از كشوری شروع شد كه میزان واكسیناسیون مردم آن خیلی بالا نیست.در كل این نظریه است كه در جوامعی كه میزان واكسیناسیون بالا نیست ویروس بیشتر گردش می‌كند و احتمال دارد جهش پیدا كند؛ چون میزبان‌های زیادی دارد و افراد بیشتری را درگیر می‌كند.
هر چقدر تكثیر ویروس در جمعیتی بالاتر باشد مسلما احتمال جهش آن بیشتر است.این واریانت جدید كه در آفریقا دیده شد در كشورهای آفریقایی كه پوشش واكسیناسیون پایین دارند ملاحظه شده؛ بنابراین هشدار و علامتی است كه مانطقی كه پوشش واكسیناسیون پایینی دارند میزان آن را بالا برند.
این سویه موتاسیون‌ها و جهش خیلی بیشتری نسبت به سایر موتاسیون‌های قبلی دارد و این باعث می‌شود سرعت انتقال ویروس و شدت بیماری را زیر سوال برد و نگران كننده است.
باید رفتار ویروس را به دقت ببینیم كه آیا سرعت انتقال، ابتلا، مرگ و میر را بیشتر می‌كند. خیلی زود است بگوییم كه این ویروس و سویه جدید چیست؛ اما شواهدی كه وجود دارد شواهد اطمینان بخشی نبوده و می‌تواند نگران كننده باشد؛ باید جامعه جهانی مواظب باشد تا این سویه غلبه و شیوع پیدا نكند.
شانس بالای پاستوكووك برای دریافت تاییدیه بهداشت جهانی
* آیا مستندات علمی واكسن پاستوكووك را به سازمان جهانی بهداشت ارائه داده اید؟
با توجه به اینكه تمام الزاماتی كه برای گرفتن یك تاییدیه از بهداشت جهانی را رعایت كردیم و در دو كشور و در چندین مركز تست كردیم و تمام گروه‌های سنی از جوان تا افراد 80 ساله و همچنین افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای را مورد كارآزمایی قرار دادیم، نتایج چشمگیری كه واكسن داشته كمك می‌كند شانس بسیار بالایی برای این واكسن وجود داشته باشد تا تاییدیه لازم از سوی سازمان جهانی بهداشت را دریافت كند.
مقاله علمی پاستوكووك در آستانه انتشار
اولین قدم این است كه مقاله‌ای كه برای نتایج كارآزمایی بالینی است آماده شده و طی یك دو هفته آتی برای چاپ عرضه می‌شود؛ بعد از اینكه این چاپ شد برای گرفتن مجوز سازمان جهانی بهداشت اقدام می‌شود.
توان صادرات پاستوكووك را داریم
*آقای دكتر! برنامه‌ای برای صادرات واكسن پاستوكووك نیز دارید؟
این بستگی دارد كه نیازها و سیاست‌های كشور چگونه باشد.
*شما توان صادرات دارید؟
بله مسلماً؛ پاستوكووك یكی از واكسن‌هایی است كه بشدت مورد استقبال قرار می‌گیرد.
