سناریوهایی درباره پایانِ همه‌گیری «كرونا» / دچار خوش‌بینی كاذب نشویم

دكتر حمید سوری ، درباره وضعیت كرونا در كشور، ‌گفت: اگر بخواهیم فقط بر پایه بستری و مرگ‌ومیر به وضعیت اپیدمی نگاه كنیم، اپیدمی نه‌ تنها در كشور ما، بلكه در همه جهان روند كاهشی معناداری داشته است كه من نام آن را آتش‌بس یك‌طرفه ویروس علیه جامعه بشری گذاشته‌ام.

اپیدمی كرونا تمام نشده است
لزوم ادامه رعایت پروتكل‌های بهداشتی
وی افزود: البته معنایش این نیست كه اپیدمی را تمام شده تلقی كنیم و معنایش این نیست كه اپیدمی خاتمه یافته و تمام شده است. در حال حاضر ضمن ابراز امیدواری، باید برای هر سناریوی احتمالی دیگر هم هوشیار و آماده باشیم. همچنین باید رعایت پروتكل‌های بهداشتی و استفاده از ماسك را ادامه دهیم كه نقش محافظتی دارد.

سناریوهای مطرح شده درباره پایان پاندمی
روند خیزشی كرونا در 50 كشور

سوری ادامه داد: درباره سرانجام اپیدمی كرونا هم سناریوهای مختلفی در سطح مجامع علمی مطرح است؛ یك سناریو این است كه خوشبینانه تصور كنیم كه اپیدمی خاتمه یافته و ضعیف شده و به تدریج به سمت آندمیك و فصلی شدن می‌رود. سناریوی دیگر این است كه ویروس ضعیف شده، شدت بیماری‌زایی پایین آمده و دیگر شاهد اوج مرگ‌ومیر، بستری و بیماری شدید مانند قبل نخواهیم بود، اما ویروس همچنان در گردش است و بیماری به صورت خفیف یا بدون علامت در موارد محدود ادامه خواهد داشت. هرچند كه آمارهای موجود جهان نشان می‌دهد كه حتی به لحاظ مرگ، بستری و ابتلا حدود 50 كشور دنیا مجددا روند خیزشی و افزایشی پیدا كرده‌اند كه این نگرانی را تشدید می‌كند و بعید به نظر می‌رسد كه سناریوی دوم یا اول حاكم باشد. در چند هفته اخیر هم در كشور ما مرگ‌هایمان كاهش یافته، اما باید توجه كرد كه ما هم فقط مرگ‌های تایید شده را در آمار رسمی می‌بیینم.

وی گفت: سناریوی دیگری هم مطرح می‌شود مبنی بر اینكه این اُفت بیماری را یك آتش‌بس موقت بدانیم. زیرا شواهد نشان می‌دهد كه در دنیا خیزش موارد ابتلا و مرگ در حال افزایش است. آمار در برخی كشورها رو به افزایش است و اكنون روند افزایشی در حدود 50 كشور دنیا آغاز شده است و هیچ تضمینی نیست كه این اتفاق برای كشور ما رخ ندهد.

كاهش بیماری كرونا؛ نتیجه واكسیناسیون
هنوز 20 تا 30 میلیون نفر در كشور واكسیناسیون‌شان را تكمیل نكردند
سوری گفت: معتقدم ضمن اینكه باید از كاهش مرگ‌ومیر، بستری و ابتلای ناشی از كرونا خوشحال باشیم، اما باید توجه كرد كه این تغییرات نتیجه واكسیناسیون به عنوان مهم‌ترین اقدام موثر در كشور بوده است. كمااینكه هنوز واكسیناسیون جمعیت انبوهی شامل حدود 20 تا 30 میلیون در كشورمان كامل نشده و طبیعتا در برابر ابتلا به كرونا حساس هستند. در عین حال هیچ تضمینی نیست كه روند تضعیف ویروس ادامه داشته باشد. كمااینكه بعد از واریانت گاما، بتا را داشتیم و بعد هم دلتا را داشتیم كه نسبت به واریانت قبلی‌شان شدیدتر بودند. ویروس كرونا رویكرد و روند نامشخص و پنهان و غیرقابل پیش‌بینی دارد. بالاخره ترجیح ویروس این است كه زنده بماند و برای زنده ماندن نیاز به میزبان‌های حساس دارد.

4 مرحله ریشه كنی كرونا
وی گفت: برای اینكه بیماری را به مرحله ریشه‌كنی برسانیم، معمولا باید چهار مرحله طی شود كه شامل كنترل بیماری، حذف بیماری، ریشه‌كنی و خاموشی بیماری است. كنترل به این معناست كه اپیدمی را به گونه‌ای مدیریت كنیم كه تمام موارد ابتلا و مرگ‌ قابل كنترل و پیگیری باشد. مرحله بعد این است كه بتوانیم مرگ‌ومیرها را به صفر رسانده و بروز را در حداقل ممكن نگه داریم. مرحله سوم این است كه دیگر پیك و نوسانی نداشته باشیم و طی دو دوره بیماری كه بالغ بر 28 روز است، پیك جدیدی نداشته باشیم و در مرحله آخر هم این است كه در دو دوره بیماری هیچ مورد جدیدی از ابتلا به بیماری را نداشته باشیم. ما هنوز در این فازها قرار نداریم و هنوز گسترش بیماری را در جامعه به صورت عمومی و اجتماعی شاهدیم. اگر موفق شویم كه مرحله كنترل را طی كنیم، وارد مراحل بعدی می‌شویم.

سوری با بیان اینكه در حال حاضر ما وارد مرحله كنترل شده‌ایم، اما هنوز نتوانسته‌ایم بیماری را به طور كامل كنترل كنیم، گفت: همانطور كه گفتم شرایط فعلی یك آتش‌بس یك‌طرفه است. در حال حاضر بیماری‌یابی ما ضعیف است، بیماریابی فعال نداریم، بسیاری از افراد مبتلا اصلا ثبت و گزارش نمی‌شوند، میزان تست‌هایمان برای سنجش وضعیت بیماری بسیار كم است، نمی‌دانیم كه سطح ایمنی جامعه چقدر است و ... بنابراین سوالات بدون جواب بسیاری داریم كه می‌تواند موجب گمراهی در قضاوت شود. متاسفانه وزارت بهداشت هم اطلاعات اپیدمی را در اختیار محققین قرار نمی‌دهد كه بتوانیم بر اساس داده‌های موجود تحلیل منطقی‌تری انجام دهیم. در نتیجه مجبوریم بر اساس اصول علمی اپیدمیولوژی و آنچه در سطح جهان می‌گذرد، قضاوت كنیم. اگر این اطلاعات در اختیارمان گذاشته می‌شد، می‌شد تحلیل‌های مناسب‌تری را درباره آینده اپیدمی در كشور ارائه داد.

چه زمانی كرونا آندمیك می‌شود؟
وی درباره آندمیك شدن بیماری و ویژگی‌های آن نیز گفت: وقتی می‌گوییم بیماری در جامعه آندمیك شده كه بیماری شیوع نسبتا ثابت، با نوسانات جزئی در طی زمان و مكان مشخص و تعریف‌شده داشته باشد. این هم صرفا براساس مرگ ومیر نیست، بلكه بر پایه میزان ابتلا است. زیرا مرگ‌ومیر به شدت بیماری وابسته است و نمی‌تواند درباره حضور عامل بیماری‌زا در جامعه اظهارنظر كند. بنابراین باید بدانیم كه چه نسبتی از جامعه ما هنوز نسبت به بیماری حساس هستند، وضعیت تغییرات ژنتیكی ویروس را پیگیری كنیم و بدانیم كه وضعیت ابتلای در گردش در جامعه چقدر است. ما در كشورمان نظام مراقبت ژنومیك نداریم تا بدانیم كه تغییرات ژنومیك در جامعه ما به صورت سیستماتیك چگونه است. بنابراین از این موارد اطلاعات نداریم.

سوری گفت: بسیاری از كشورها هستند كه درصد واكسیناسیون‌شان از ما بالاتر است، اما مجددا خیزش پیك اپیدمی داشتند. بنابراین وقتی می‌گوییم بیماری آندمیك می‌شود كه دوره اپیدمی و پست پاندمیك را پشت سر بگذارد و بعد بیماری به آندمیك بدل شود. باید توجه كرد كه در بیماری‌های پاندمیك، اگر كشوری جابجایی‌های جمعیتی را به میزان كافی كنترل نكند، با ترددهایی كه انجام می‌شود، رسیدن به مرحله آندمیك سخت‌تر و بعیدتر است. اكنون كشوری مانند نیوزیلند به شدت مرزهایش را كنترل می‌كند و اگر یك مورد مشكوك كرونا وارد شود، سریع برخورد كرده و فرد را قرنطینه می‌كنند، اما ما هنوز نظام مراقبتی‌مان در حوزه اپیدمی كامل نیست.

سوری درباره برخی پیش‌بینی‌ها مبنی بر عدم ظهور موج جدید كرونا تا سه ماه آینده، گفت: باید برای این اظهارات مستندات ارائه شود. بدون مستند علمی نمی‌توان پیش‌بینی كرد. در عین حال ما برای اپیدمی نیاز به آمادگی و هوشیاری داریم. هرچند احتمال بازگشت پیك اپیدمی به تابستان سال گذشته، كم است، اما علم اپیدمیولوژی و عقل حكم می‌كند كه برای آن احتمال ضعیف هم باید آماده و هوشیار بود و باید آن را جدی گرفت. در غیر این صورت ممكن است جامعه مجددا دچار غافلگیری شود و آسیب آن را مردم می‌پردازند.

باید در مقابل كرونا هوشیار باشیم
وی درباره زمان آندمیك شدن كرونا، گفت: از آنجایی كه سیاست‌ها و اعمال مداخلات پیشگیرانه در كشورهای مختلف، متفاوت است، طبیعتا نمی‌توان تاریخ مشخصی را تعیین كرد تا پاندمی در كل دنیا به حالت ثابتی برسد، مگر اینكه ویروس كاملا كوتاه آمده و تضعیف شود. پیش‌بینی زمان فرآیند آندمیك شدن بسیار سخت است و احتمال بروز هر یك از سناریوهایی كه گفته شد، وجود دارد. آنچه كه مشخص است، این است كه هنوز در مرحله پاندمی هستیم. در شرایط فعلی توصیه من این است كه باید هوشیاری خودمان را حفظ كرده و اپیدمی را تمام شده تلقی نكنیم، دچار خوش‌بینی‌های كاذب نشویم. باید به لحاظ تجهیزاتی، نیروی انسانی، رصد و رهگیری موارد ابتلا، تحلیل‌های علمی، بیماریابی و ... آماده باشیم. آمادگی به حرف نیست، بلكه مولفه‌هایی دارد كه باید از این نظر آماده باشیم. هرچند باید به مردم امید داد، اما نباید اعلام كنیم كه پاندمی تمام شده یا سیگنال‌های اشتباه به جامعه ارائه دهیم یا در جامعه تصمیم‌گیرنده و سیاست‌گذران این تصور القا شود كه اپیدمی تمام شد. این تصور كاملا غلط است.