تصمیم به بازگشایی تجمعات و مراكز آموزشی نشان می‌دهد ماهیت كرونا را نشناخته‌ایم و هنوز فكر می‌كنیم شیب‌های نزولی، نشان‌دهنده كنترل بیماری است، در حالی كه این اشتباه استراتژیك بزرگی است.
سابقه و روند بیماری و سازوكارهایی كه در ارتباط با واكسیناسیون و رعایت پروتكل‌های بهداشتی وجود دارد به‌وضوح قطعی است كه در نیمه اول بهمن شاهد پیك ششم كرونا خواهیم بود، درحالی‌كه این بار بیشتر افراد جوان و كم سن و سال را درگیر می كند.
محمدرضا مراثی، رئیس دانشكده بهداشت و مدیر گروه اپیدمولوژی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا، بابیان این مطلب اظهار كرد: واقعیت این است كه هم‌اكنون در شرایط خوبی از نظر اپیدمی كرونا قرار نداریم.
وی با اشاره به اینكه عموماً گفته می‌شود پنج پیك كرونا را در كشور پشت سر گذاشته‌ایم، گفت: اگرچه درشیب نزولی پیك پنجم كرونا قرار داریم، اما واقعیت این است كه شیب نزولی پیك پنجم نباید این غفلت را در ما ایجاد كند كه بر بیماری تسلط پیدا كرده‌ایم و در حال كنترل است.
مدیر گروه اپیدمولوژی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان افزود: اگر به پیك‌های قبلی كرونا در استان و كشور و روند و نمودارهای صعودی و نزولی آن توجه كنیم می‌بینیم كه ما بعد از هر پیك كرونا، شیب صعودی پیدا كردیم، به قله رسیدیم و بعد شیب نزولی پیدا كردیم، سپس بار دیگر بیماری فعال‌شده و شیب صعودی می‌گیرد چرا كه ساز و كارهای كنترل بیماری به خوبی اجرا نشده است.
شواهد علمی مبنی بر كنترل بیماری وجود ندارد
وی بابیان اینكه روند بیماری و آمار و ارقام نشان می‌دهد هم‌اكنون در وضعیت كنترل بیماری قرار نداریم، افزود: هنوز شواهد علمی متقن و دقیقی مبنی بر كنترل بیماری وجود ندارد. در شرایطی كه هنوز واكسیناسیون به حد مطلوب نرسیده و از طرف دیگر پروتكل‌های بهداشتی در جامعه رعایت نمی‌شود نباید به كنترل بیماری امیدوار باشیم.
مراثی تصریح كرد: این ماهیت اپیدمولوژیك بیماری‌های پیش‌رونده و نوظهور است كه یك شیب صعودی طی كرده و به قله می‌رسند، سپس وارد شیب نزولی می‌شوند، بعد از آن ویروس منتظر فرصت‌هایی است تا دوباره افراد مستعد را درگیر كند.
وی با اشاره به اینكه هم‌اكنون وضعیت اپیدمی كرونا در كشور بدتر از استان اصفهان است، اعلام كرد: تا كنون در استان حدود 60 درصد از افراد نوبت اول و 40 درصد نوبت دوم واكسن كرونا را دریافت كرده‌اند، در حالی كه اگر بخواهیم قضاوتی راجع به بیماری و ایمنی گله‌ای داشته باشیم، تزریق واكسن نوبت اول ملاك نیست و واكسیناسیون كامل ملاك است، بر این اساس می‌توان گفت حدود 40 درصد از افراد جامعه واكسینه شده‌اند.
این اپیدمولوژیست به مقالات علمی كه اخیراً در مجلات معتبر علمی در جهان منتشر شده اشاره و تصریح كرد: برای رسیدن به ایمنی گله‌ای در مقابل بیماری كووید19، واكسیناسیون باید به حدود 90 درصد و حتی بالای 90 درصد برسد، بنابراین می‌بینیم كه فاصله 40 تا 90 درصد واكسینه شدن افراد زیاد است و با واكسیناسیون كه موضوع بسیار مهمی برای كنترل شدت بیماری در جامعه است فاصله زیادی داریم.
وی با تأكید بر اینكه میزان كنونی واكسیناسیون در جامعه نمی‌تواند تضمین كند با پیك ششم كرونا مواجه نشویم، افزود: از سوی دیگر می‌بینیم كه زندگی عادی در جامعه خصوصا زمانی كه شیب بیماری منفی می‌شود شروع شده است و این درحالی است كه آمار رسمی اعلام می‌كند میزان رعایت پروتكل‌های بهداشتی توسط مردم كاهش چشمگیر پیداكرده و به حدود 40 درصد رسیده است.
یك اشتباه استراتژیك بزرگ
مراثی بابیان اینكه تمام متخصصان و پزشكان در دنیا بر واكسیناسیون جمعیت و رعایت پروتكل‌های بهداشتی برای كنترل بیماری تأكید دارند، گفت: متأسفانه از برخی مسئولان كشور می‌شنویم كه بیماری تحت كنترل است و نوید تجمعات بیشتر را می‌دهند، در حالی كه این اشتباه استراتژیك بزرگی است و نباید غافل باشیم كه بیماری را تحت كنترل خود داریم.
هنوز ماهیت كرونا را نشناخته‌ایم
وی با تأكید بر اینكه برای بازگشایی تجمعات و مراكز آموزشی باید احتیاط كنیم، توضیح داد: مراكز آموزشی، مدارس و دانشگاه‌ها به‌مرور در حال شروع آموزش حضوری هستند و همه‌چیز به سمت عادی شدن می‌رود، این تصمیمات نشان می‌دهد هنوز ماهیت بیماری را نشناخته‌ایم و هنوز فكر می‌كنیم شیب‌های نزولی، نشان‌دهنده كنترل بیماری است. متأسفانه تجربیات گذشته نشان می‌دهد وقتی بیماری وارد شیب صعودی می‌شود فراموش می‌كنیم چه گفتیم و چه كردیم و نسبت به پیشگیری از بیماری كم‌توجهی كردیم.
رئیس دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكی اصفهان با اشاره به اینكه هنوز درشیب نزولی پیك پنجم هستیم و این شیب كند شده است، توضیح داد: در استان اصفهان میانگین مرگ‌ومیر بیماران مبتلابه كرونا در هفته گذشته در استان حدود 16 نفر و عدد دو رقمی است، درست است نسبت به میانگین 35 نفر در حدود 3 ماه پیش كمتر شده اما جای تأسف است كه هنوز انسان‌هایی را به دلیل این بیماری از دست می‌دهیم. همچنین متوسط بستری روزانه بیماران حدود 1000 نفر است كه عدد بزرگی است، از طرف دیگر برخی استان‌های هم‌جوار كه ارتباط زیادی با اصفهان دارند در حال حركت به سمت شیب صعودی هستند.
وی بابیان اینكه پیش‌بینی از وضعیت موجود این است كه در نیمه اول بهمن‌ماه شاهد یك قله دیگری از بیماری خواهیم بود، تصریح كرد: مدارك گذشته، روند بیماری و سازوكارهایی كه در ارتباط با واكسیناسیون و رعایت پروتكل‌های بهداشتی وجود دارد به‌وضوح قطعی است كه این پیك را خواهیم داشت.
مراثی با اشاره به اینكه متأسفانه ایران در بین 48 كشور آسیایی، بالاترین موارد ابتلا به بیماری و مرگ‌ومیر را دارد، تصریح كرد: درست است میزان ابتلا به بیماری و مرگ‌ومیر باید بر اساس جمعیت كشور محاسبه شود، اما بازهم این رقم برای ایران بالا است. این موضوع نشان می‌دهد ما در ارتباط با كنترل بیماری كووید19 مشكل داریم.
وی با تأكید بر لزوم عزم جمعی مسئولان كشوری و حمایت مردم برای مشاركت در كنترل بیماری، گفت: مسئولان و مردم نباید شرایط را عادی در نظر بگیرند. اخیراً نظریه‌ای مطرح شده كه حتی ایمنی گله‌ای كه با درصد بالایی از واكسیناسیون حاصل می‌شود نمی‌تواند كارساز باشد و باید به زندگی كردن با ویروس كرونا عادت كنیم.
این اپیدمولوژیست در عین‌حال تأكید كرد كه واكسیناسیون می‌تواند به‌شدت بیماری را كاهش دهد و تصریح كرد: آمار و ارقام نشان می‌دهد واكسیناسیون در كنترل بیماری بسیار مؤثر است.
ابتلای كمتر از یك درصد افراد به كرونا بعد از واكسینه شدن
وی با اشاره به نتایج مطالعه ای كه در استان اصفهان بر روی مبتلایان به كرونا انجام شده، توضیح داد: این تحقیق نشان می‌دهد كمتر از یك درصد افراد بعد از تزریق دوز دوم واكسن سینوفارم، اسپوتنیك و آسترازنیكا به كرونا مبتلا شده‌اند. بعد از تزریق دو دوز واكسن سینوفارم حدود نیم درصد افراد به بیماری مبتلا شده و از این تعداد 25 صدم درصد در بیمارستان بستری شده‌اند، بعد از تزریق دوز دوم اسپوتنیك 98 صدم درصد یعنی زیر یك درصد مبتلا شده اما تنها 15 صدم درصد بستری شده‌اند و بعد از تزریق دوز دوم آسترازنیكا 47 صدم درصد یعنی حدود نیم درصد مبتلا شده و 12 صدم درصد در بیمارستان بستری شده‌اند.
مراثی با تأكید بر اینكه نتایج این تحقیق نشان می‌دهد واكسیناسیون به‌شدت از ابتلا به بیماری و وخیم شدن بیماری پیشگیری كرده و كووید19 را به بیماری غیر خطرناك تبدیل می‌كند، گفت: باید از این آمار و ارقام و اطلاعات استفاده كرده و در جهت كنترل و پیشگیری این بیماری عمل كنیم.
مدیر گروه اپیدمولوژی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان به مردم توصیه كرد از واكسیناسیون غافل نشوند و هر نوع واكسنی كه در دسترس است استفاده كنند، افزود: آمارهای جهان نشان می‌دهد واكسیناسیون مرگ و بستری و ابتلا به بیماری را به شكل قابل‌توجهی كاهش می‌دهد و مردم باید خودشان را واكسینه كنند تا حتی اگر نتوانیم بیماری را صد در صد كنترل كنیم، از خطرناك بودن و شدت بیماری كم كنیم.
احتیاط در بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها
وی بار دیگر بر احتیاط در بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها تأكید كرد و گفت: اگر گردش ویروس ادامه پیدا كند و شاهد پیك ششم كرونا باشیم بر اساس شواهد علمی پیش‌بینی می‌كنیم این بار بیشتر افراد جوان و كم سن و سال را درگیر كند.
به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان، با توجه به نسبت درصد ابتلای افراد و قرارگیری در چرخه ایمنی، این رده سنی تاكنون كمترین تعداد مبتلایان را داشته است، در حالی كه بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها می‌تواند پیك كرونا را خصوصا در این رده سنی سرعت ببخشد.
مراثی همچنین با اشاره به اینكه اطلاعات نشان می‌دهد متأسفانه هر پیكی نسبت به پیك قبلی خود شدیدتر بوده است، گفت: امیدوارم هم مردم نسبت به واكسیناسیون و رعایت پروتكل‌های بهداشتی حساس‌تر باشند و هم فرایند پیشگیری از بیماری از سوی مسئولان تسهیل شود و ساده‌انگاری در ارتباط با كنترل بیماری به این زودی نداشته باشیم.
جهش‌های ویروس اوضاع را وخیم‌تر می‌كند
رئیس دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكی اصفهان ادامه داد: شواهد نشان می‌دهد اگر نتوانیم چرخه گردش ویروس در جامعه را كنترل كنیم، كما اینكه هنوز نتوانسته‌ایم و نباید هیچ ادعایی در مورد كنترل بیماری داشته باشیم، عوامل دیگری مثل جهش‌های ویروس می‌تواند مزید بر علت شده و اوضاع را وخیم‌تر كند.
موج بدتری در پیش داریم
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان خاطرنشان كرد: اگر بخواهیم چرخه این بیماری را كنترل كنیم باید 90 درصد یا خیلی محتاطانه 85 درصد از افراد جامعه به‌طور كامل واكسینه شود و پروتكل‌های بهداشتی رعایت شود، در حالی كه با این شرایط و جهش‌های ویروس كرونا می‌توانیم بگوییم كه‌موج بدتری در پیش داریم.
وی بابیان اینكه بعید می‌دانم تا دو ماه آینده بتوانیم آمار واكسیناسیون را به 80 تا 90 درصد برسانیم، تصریح كرد: اما اگر آمار واكسیناسیون بالا برود احتمال كاهش شدت بیماری، یعنی كم شدن میزان بستری بیماران و مرگ‌ومیر و قطعی است، اگرچه همچنان نمی‌توانیم از خطر ابتلا به ویروس چشم‌پوشی كنیم و بگوییم بیماری در كنترل است.
نمی‌توانیم ویروس كرونا را از صحنه روزگار محو كنیم
مراثی با تأكید بر اینكه نمی‌توانیم ویروس كرونا را از صحنه روزگار محو كنیم، اما می‌توانیم از شدت بیماری، افزایش موارد ابتلا به بیماری، شلوغی بیمارستان‌ها و مرگ‌ومیر پیشگیری كنیم، تصریح كرد: به همین دلیل به مردم توصیه می‌كنم حتماً واكسن كرونا را تزریق و خود را در مقابل خطر این بیماری ایمن كنند.
رئیس دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكی اصفهان به مدیریت كرونا در كشور اشاره و اظهار كرد: متأسفانه در همه‌گیری كرونا سخنگوی واحدی در كشور نداشتیم. از سوی دیگر گروهی كه معتقد به طب سنتی هستند تریبون‌هایی برای خودشان دارند و از ابتدای همه‌گیری كرونا تاكنون شائبه‌هایی درباره بیماری، درمان و واكسیناسیون مطرح كرده‌اند. این گروه كاملاً یك‌جانبه مبارزه با كووید كه یكی از راه‌های آن واكسیناسیون است را زیر سؤال می‌بردند. چنین مسائلی مردم را دچار تشویش و تردید می‌كند.
وی با بیان اینكه منابع علمی جهانی در ارتباط با واكسن اتفاق نظر دارد، اگرچه مخالفت‌هایی در همه جای دنیا وجود دارد، افزود: تعامل با دیدگاه‌های مختلف در این زمینه باید به‌نوعی باشد كه مردم را اقناع كند، این در حالی است كه اگر مناقشه‌ای راجع به اصل نتایج حاصل از واكسیناسیون وجود نداشته باشد و افراد معتقد باشند این داده‌ها درست است، بهترین مدرك برای قانع كردن مردم به واكسیناسیون است.
مردم را نمی‌شود اجبار به واكسیناسیون كرد
این اپیدمولوژیست با اشاره به اینكه سود و زیان واكسن اصلاً قابل‌مقایسه نیست، تأكید كرد: مردم را نمی‌شود اجبار به واكسیناسیون كرد، اما اگر با اطلاع رسانی به‌موقع و داده‌های دقیق آن‌ها را قانع كنیم می‌تواند به استقبال بیشتر از واكسن منجر شود. اقناع مردم هیچ‌وقت كار آسانی نبوده، اما افراد تأثیرگذار در جامعه و خانواده می‌توانند اطرافیان خود را قانع كنند كه واكسیناسیون تا چه اندازه می‌تواند از شدت بیماری و خطر مرگ‌ومیر جلوگیری كند.
وی با اشاره به اینكه متأسفانه صداهای مختلفی از كنترل بیماری در كشور به گوش می‌رسد، به بازگشایی‌ها و برگزاری تجمعات در شهرهای كشور اشاره و اظهار كرد: مسئولانی كه تصمیم به بازگشایی گرفتند آیا تضمین می‌كنند افرادی كه در یك نقطه تجمع می‌كنند همه سالم هستند و چرخه بیماری بین آن‌ها فعال نیست!؟ این با شك و شبهه باید به وضعیت موجود نگاه كنیم و از آن‌طرف بر واكسیناسیون هرچه سریع‌تر و رعایت پروتكل‌های بهداشتی از سوی مردم تأكید كنیم.
مدیر گروه اپیدمولوژی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان، خاطرنشان كرد: آمار ابتلا به بیماری و مرگ‌ومیر امروز ممكن است در یك عقبه زمانی 21 روزه اتفاق افتاده باشد، همچنین رنگ‌بندی‌های كرونا از زمان عقب است و مشخص نیست در 15 تا 20 روز گذشته چه اتفاقی افتاده و چه تأثیری بر وضعیت موجود گذاشته، اما این‌همه مسئله این است كه مثلاً اگر یك منطقه زرد و منطقه كنار آن نارنجی باشد، هیچ تضمینی وجود ندارد كه منطقه زرد و نارنجی تداخل نداشته باشد و جابجایی افراد باعث كم خاصیت شدن رنگ‌بندی نشود.
به گفته وی، رنگ‌بندی‌های كرونا برای قضاوت بسیار كلی ممكن است بد نباشد، اما اگر بخواهیم دقیق‌تر به موضوع نگاه كنیم شاید خیلی به رنگ‌بندی به‌صورت جدی نگاه نكنیم، یا حداقل به‌تنهایی نگاه نكنیم، بلكه باید وضعیت بیمارستان‌ها، تست‌های كرونا، تجمعات، رعایت پروتكل‌های بهداشتی و ... را در كنار هم ببینیم تا بتوانیم تصمیم درستی بگیریم.
قضاوت خوش‌بینانه مسئولان و كم شدن حساسیت مردم
وی با اشاره به اینكه مسئولان زمانی كه وارد شیب نزولی بیماری می‌شویم خوش‌بینانه صحبت می‌كنند درحالی‌كه توجهی به شاخص‌های دیگر همچون واكسیناسیون، رعایت پروتكل‌های بهداشتی و تعداد بیماران ندارند، تصریح كرد: طبیعی است وقتی مسئولان چنین قضاوتی دارند مردم هم با تغییر رنگ‌بندی‌ها و كاهش آمار، خطر بیماری را كمتر می‌بینند و حتی حساسیت به واكسن نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این عوامل همچون حلقه‌های زنجیر به هم متصل است كه اگر گسستی در این زنجیر ایجاد شد می‌توان پیش‌بینی كرد زحمات قبلی از بین رود.
رئیس دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكی اصفهان بابیان اینكه درشیب نزولی كرونا قرار داریم، اما در همین شرایط هم آمار ما از بسیاری از كشورهای آسیایی بیشتر است و حتی كشورهای همسایه وضعیت نرمال‌تری نسبت به ما دارند، توضیح داد: وقتی كشورهای موفق آسیای شرقی را بررسی می‌كنیم می‌بینیم كه در این كشورها مدیریت مبارزه با كرونا واحد و منسجم است، ساده‌انگاری راجع به بیماری نكرده‌اند، از طرف دیگر امكانات برای پیشگیری از بیماری اعم از تهیه واكسن در زمان مقرر را فراهم كردند، در مقابل ما زمانی به‌شدت بحران واكسن را داشتیم و این موضوع تزلزل‌هایی در مردم به وجود آورد، زمانی حتی مسئولان در ارتباط با رعایت پروتكل‌های بهداشتی حرف‌های متفاوتی زدند كه سطح اطمینان مردم را كم كرد.
مراثی بابیان اینكه در برخی كشورها معمولاً اجبار و قوانین سخت و در برخی كشورها اعتماد عمومی بین دولت و ملت به كنترل بیماری كمك می‌كند، گفت: وضعیت كرونا در كشور ما ازیك‌طرف به مدیریت كرونا برمی‌گردد و از طرف دیگر اقناع مردم برای همراهی در پیشگیری از ابتلا به بیماری. ما یا اجباری تعریف نكرده‌ایم و یا اجبارها پشتوانه قوی نداشته اند، در حالی كه نیاز است یك مدیریت و صدای واحد برای كنترل كرونا داشته باشیم.
مدیر گروه اپیدمولوژی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان بابیان اینكه برای قضاوت درباره عملكرد دولت جدید زود است، اما خوشبختانه در ارتباط با تأمین واكسن اتفاقات خوبی رقم خورد، یادآور شد: متأسفانه زمانی كه تقاضا برای دریافت واكسن در جامعه زیاد بود واكسن نبود و بعد صحبت‌هایی درباره نوع واكسن مطرح شد، اما اكنون‌كه واكسن به میزان كافی وجود دارد با مشكل استقبال مردم روبرو هستیم. امیدوارم در آینده مدیریت قوی و اقدامات جدی انجام شود تا از شدت بیماری كم كنیم، در غیر این صورت كنترل بیماری دور از ذهن خواهد بود.
