شیوع ویروس جهش‌یافته كرونا موسوم به واریانت دلتا، میزان ابتلا و بستری كودكان را به میزان قابل‌توجهی افزایش داد.
این موضوع باعث شد كشورهای مختلف دنیا واكسیناسیون را در گروه‌های سنی زیر 18 سال با واكسن‌های معتبر مانند فایزر و مدرنا و یا واكسن‌های تحت مطالعه مثل سینوفارم آغاز كنند.
در حال حاضر بنای سیاست‌های بهداشتی كشورها بر این است كه ترجیحاً گروه سنی بالای 12 سال واكسینه شوند، به این دلیل كه مطالعات واكسن‌ها در گروه‌های سنی زیر 12 سال كامل نیست و از طرف دیگر این گروه مانوریتی و از لحاظ سیستم ایمنی حساس هستند، برای تصمیم‌گیری بر پایه علم و مستندات باید تا تكمیل نتایج تحقیقات و اطمینان از كارایی و عوارض واكسن‌ها در مورد واكسیناسیون گسترده در این گروه صبر كرد.
دكتر سارا میرانی- داروساز و متخصص فارماكوویجیلنس دارویی، مدرس دانشگاه و محقق درزمینهٔ كووید در مجارستان در گفت‌وگوی اختصاصی با ایسنا، در مورد باید و نبایدهای تزریق واكسن كرونا در گروه‌های سنی زیر 18 سال و انواع واكسن‌های مورد استفاده در این گروه سنی توضیح می‌دهد.
دكتر میرانی در مورد ابتلای كودكان به كرونا، اظهار كرد: از ابتدای پاندمی كرونا تاكنون با توجه به داده‌هایی كه در گروه‌های سنی زیر 18 سال جمع‌آوری شده، می‌توان گفت كه این گروه سنی معمولاً بیماری خفیف‌تری از كووید را تجربه می‌كنند، البته كودكان و نوجوانان می‌توانند به‌عنوان كانون‌های اساسی انتقال ویروس كرونا عمل كنند و عفونت كووید را مانند بزرگ‌سالان و با همان میزان به دیگران منتقل كنند، ضمن اینكه با میزان مشابه بزرگ‌سالان به این عفونت مبتلا می‌شوند.
وی با اشاره به بروز جهش جدیدی از ویروس كرونا به نام واریانت دلتا از حدود 4 ماه پیش، گفت: سازمان پیشگیری و مبارزه با بیماری‌ها، داده‌های جدیدی منتشر كرد مبنی بر اینكه میزان بستری هفتگی ناشی از بیماری كووید-19 در كودكان زیر چهار سال در آمریكا 10 برابر نسبت به هفته‌های پیش از آن، یعنی پیش از فراگیر شدن واریانت دلتا افزایش یافت، این موضوع نشان می‌دهد واریانت دلتا میزان ابتلا و بستری كودكان را به میزان قابل‌توجهی افزایش داده است.
جهش دلتا و افزایش ابتلای كودكان به كرونا
داروساز و متخصص فارماكوویجیلنس دارویی با بیان اینكه در برخی از كشورها گروه سنی 12 تا 17 سال واكسینه شده بودند، افزود: داده‌های جدیدی كه در اواسط ماه آگوست و پس از شیوع واریانت دلتا منتشرشده نشان داد میزان بستری در میان نوجوانان 12 تا 17 سال در گروه واكسینه نشده، نسبت به گروه واكسینه شده 10 برابر بیشتر بوده است. درواقع با بروز جهش دلتا، شاهد افزایش میزان بیماری‌زایی و عفونت شدید و بستری در گروه سنی زیر 18 سال هستیم.
وی با تأكید بر اهمیت واكسیناسیون گروه سنی كودكان و نوجوانان، طبق گزارش آكادمی كودكان آمریكا در این كشور از آغاز پاندمی كرونا تاكنون، 16.5 درصد از كل مبتلایان به كووید_19 را جمعیت كودكان تشكیل داده‌اند، همچنین گزارش‌های هفتگی نشان می‌دهد به‌عنوان‌مثال در هفته پیش (هفته پایانی ماه اكتبر) كودكان 25.1 درصد از مبتلایان به كووید را تشكیل دادند كه بسیار قابل توجه است و نشان می‌دهد واكسیناسیون تا چه اندازه در این گروه سنی می‌تواند مؤثر باشد.
دكتر میرانی با اشاره به اینكه در ایران نیز بر اساس داده‌های آماری سال 2020 جمعیت زیر 14 سال حدود 24.74 درصد از كل جمعیت كشور را تشكیل می‌دهند، تصریح كرد: با افزودن حدود 6 درصد برای گروه سنی 14 تا 18 سال می‌توانیم بگوییم گروه سنی زیر 18 سال در ایران تقریباً 30 درصد از كل جمعیت كشور را تشكیل می‌دهند. این موضوع نشان می‌دهد واكسیناسیون این گروه سنی تا چه اندازه در ایمن‌سازی جامعه در مقابل كرونا مؤثر است.
واكسیناسیون كودكان برای شكستن زنجیره انتقال كرونا
این مدرس دانشگاه ادامه داد: مطالعات بسیاری نشان داده محصلین و كودكان و نوجوانان در سنین مدرسه ناقلین مؤثری از بیماری كووید به اعضای خانواده هستند و در بسیاری از موارد به‌عنوان ناقلین خاموش یا بی علامت بیماری كووید، باعث ابتلای منجر به بستری بزرگ‌سالان شده‌اند. این موضوع نیز ضرورت واكسیناسیون در این گروه سنی را برای شكست زنجیره انتقال ویروس و كنترل پاندمی نشان می‌دهد.
مطالعات واكسن‌های كووید-19 در گروه‌های سنی زیر 18 سال
این محقق در زمینه كووید در مجارستان با بیان اینكه با توجه به اهمیت چشمگیر واكسیناسیون كودكان و نوجوانان در كنترل همه‌گیری، مطالعات گسترده‌ای در مورد اثربخشی واكسن‌های كووید-19 موجود در این گروه‌ها انجام‌شده و یا در حال انجام است، گفت: از بین واكسن‌هایی كه در حال حاضر موجود است، فایزر و مدرنا در جمعیت چندمیلیونی در نوجوانان مورد مطالعه قرار گرفته و مطالعات كارآزمایی بالینی، حاكی از بی‌خطری و اثربخشی مناسب این دو واكسن در نشریات معتبر علمی منتشرشده است. از ماه می 2021 (5 ماه پیش) واكسن فایزر-بیون تك كه پیش از آن مجوز تزریق در افراد بالای 16 سال را داشت برای سنین 12 تا 15 سال تأییدیه اورژانسی گرفته و در بسیاری از كشورهای اروپایی و آمریكا در واكسیناسیون نوجوانان در حال استفاده است. واكسن مدرنا نیز پس از فایزر با تكمیل مطالعات فاز دو و سه بالینی در گروه سنی 12 تا 17 سال از آژانس دارویی اروپا تأییدیه مصرف اضطراری گرفت. در حال حاضر بسیاری از كشورهای دنیا از جمله كانادا، استرالیا، فرانسه، دانمارك، آلمان، ایرلند، اسپانیا، نروژ، اتریش، مجارستان و لهستان از یك یا هر دو واكسن فایزر و مدرنا برای تزریق در گروه سنی 12 تا 17 سال استفاده می‌كنند.
وی با اشاره به اینكه تحقیقات و مطالعات در مورد تزریق واكسن‌های mRNA در گروه‌های سنی زیر 11 سال ادامه دارد، تصریح كرد: شركت فایزر-بیون تك نتایج كارآزمایی بالینی فاز دو و سه این واكسن مبنی بر بی‌خطری، ایمنی‌زایی مناسب و اثربخشی بیش از 90 درصد در گروه سنی 5 تا 11 سال را در قالب یك گزارش خبری منتشر كرد و امروز 29 اكتبر سازمان غذا و داروی آمریكا به واكسن فایزر-بیون تك برای استفاده در گروه سنی 5 تا 11 سال تأییدیه مصرف اضطراری داد و این در حالی است كه كشورهایی از جمله كانادا از شروع واكسیناسیون این گروه سنی با واكسن فایزر خبر می‌دهند. در عین حال مطالعات فاز اول و دوم واكسن فایزر در گروه سنی 6 ماه تا 5 سال ادامه دارد و احتمالاً تا پایان سال 2021 نتایج منتشر می‌شود.
دكتر میرانی در مورد واكسن سینوفارم توضیح داد: به‌جز واكسن‌های پلتفرم mRNA كه مطالعات گسترده‌ای در گروه سنی زیر 18 سال داشته‌اند، واكسن سینوفارم با پلتفرم ویروس غیرفعال یا Inactivated، متفاوت از گروه‌های سنی بالای 18 سال، در گروه‌های سنی زیر 17 سال هم در حال انجام مطالعاتی است. اواسط ماه میلادی گذشته، نتایج فاز یك و دو كارآزمایی بالینی این واكسن در گروه‌های سنی 3 تا 17 سال در ژورنال علمی و معتبر لنست منتشر شد.
نتایج مطالعات واكسن سینوفارم در افراد زیر 18 سال چه می‌گوید؟
میرانی با اشاره به اینكه در فاز اول كارآزمایی بالینی واكسن سینوفارم كه در كشور چین انجام‌شده 288 نفر و در فاز دوم 720 نفر شركت داشته‌اند، افزود: این واكسن در سه دوز متفاوت 2، 4 و 8 میكروگرم در مقایسه با یك گروه كنترل و در سه گروه سنی 3 تا 5 سال، 6 تا 12 سال و 13 تا 17 سال بدون سابقه ابتلای قبلی به كووید، مورد بررسی قرار گرفت. دوزها در روزهای صفر، 28 و 56 مطالعه، تزریق و چهار هفته پس از هر مرحله تزریق، تیتر آنتی‌بادی خنثی‌كننده اندازه‌گیری شد. نتیجه این مطالعه نشان داد در تمام دوزها و همه رده‌های سنی پاسخ مناسب آنتی‌بادی ایجاد شد و این واكسن در گروه‌های سنی 3 تا 17 سال كه در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند، مؤثر و ایمن بوده و پس از گذشت 28 روز از تزریق دو دوز واكسن سینوفارم در 100 درصد این افراد پاسخ ایمنی همورال قوی ایجاد شد. نتایج كارآزمایی واكسن سینوفارم حاكی از این است كه عوارض جانبی این واكسن در گروه سنی كودكان و نوجوانان عمدتاً با شدت خفیف تا متوسط بوده و شایع‌ترین عوارض تب و درد در محل تزریق گزارش‌شده است.
این متخصص فارماكوویجیلنس دارویی خاطرنشان كرد: بر اساس نتایج این مطالعه، فاز سوم مطالعات بالینی واكسن سینوفارم در كودكان 3 تا 17 سال با دوز 4 میكروگرم در كشور امارات متحده عربی ادامه پیدا كرد كه منتظر انتشار رسمی نتایج نهایی واكسن در این گروه سنی هستیم. پیش‌تر از این نیز مطالعه مشابهی از فاز اول و دوم كارآزمایی بالینی واكسن كووید-19 سینووك (كروناوك) در گروه‌های سنی زیر 18 سال در ژورنال علمی لنست منتشرشده است.
كشورهایی كه واكسن سینوفارم را در گروه سنی زیر 18سال تزریق می‌كنند
به گفته وی، برخی كشورها با وجود اینكه هنوز مطالعات بالینی واكسن سینوفارم در گروه سنی كودكان و نوجوانان به پایان نرسیده، تصمیم گرفتند مجوز تزریق اضطراری این واكسن در افراد زیر 18 سال را صادر كنند. سیستم بهداشت و درمان كشورهای چین، امارات، ایران، بحرین و آرژانتین به استفاده از واكسن سینوفارم در گروه‌های سنی زیر 18 سال تأییدیه‌ی اورژانسی داده‌اند.
دكتر میرانی با یادآوری اینكه به‌طور معمول برای اینكه یك واكسن مورد تایید نهایی ملی و بین‌المللی قرار گیرد باید نتایج فاز سوم مطالعات بالینی آن منتشر شود، تصریح كرد: اما به نظر می‌رسد با توجه به شرایط اضطراری پاندمی كرونا و اینكه واكسن سینوفارم در فاز یك و دو مطالعات بالینی موفق بوده و همچنین نتایج نامطلوبی از تزریق آن به كودكان در كشورهای دیگر گزارش نشده، سازمان غذا و داروی ایران نیز تصمیم گرفت برای واكسیناسیون 12 تا 17 سال از واكسن سینوفارم استفاده كند.
این محقق درزمینهٔ كووید به وضعیت واكسیناسیون گروه‌های سنی زیر 18 سال در كشورهای دنیا اشاره و تصریح كرد: شیلی، چین، السالوادور و امارات متحده عربی كشورهایی هستند كه واكسیناسیون در گروه سنی زیر 17 سال را انجام می‌دهند. در شیلی واكسن سینووك برای 6 سال به بالا، در چین دو واكسن سینوفارم و سینووك، در السالوادور واكسن سینوفارم برای 6 سال به بالا و در امارات سینوفارم برای 3 سال به بالا مجوز استفاده گرفته است كه البته واكسن فایزر نیز در این كشور برای 12 تا 15 سال مجوز دارد.
واكسیناسیون افراد زیر 18 سال با واكسن سوبرانا02
داروساز و متخصص فارماكوویجیلنس دارویی، خاطرنشان كرد: موسسه فینلای كشور كوبا با همكاری انستیتو پاستور، واكسنی به نام سوبرانا02 كه در ایران به نام پاستوركووك شناخته می‌شود با مكانیسم پروتئین نوتركیب طراحی و تولید كرده، كارآزمایی بالینی فاز اول و دوم این واكسن در 350 كودك و نوجوان در گروه‌های سنی 12 تا 18 سال و 3 تا 11 سال انجام شد: بر اساس گزارش نتایج مطالعات داوری نشده موسسه فینلای، الگوی ایمنی در این گروه‌های سنی پس از دریافت دو دوز واكسن مشابه بزرگ‌سالان 19 تا 29 سال بوده، عارضه جدی مرتبط با واكسن ایجاد نشد و شایع‌ترین عوارض درد، قرمزی و تورم محل تزریق و بی‌حالی عمومی بود. پاسخ ایمنی مناسب در بیش از 90 درصد كودكان و نوجوانان مورد مطالعه ارزیابی شد.
وی با اشاره به اینكه واكسن كونژوگه پاستوركووك از ماه سپتامبر در كشور كوبا برای افراد 2 تا 18 سال و در ایران 12 تا 18 سال مجوز مصرف اضطراری گرفته است، گفت: این مجوز بر اساس ترایال یا كارآزمایی بالینی در گروه‌های سنی 3 تا 18 سال مبنی بر تایید بی‌خطری و ایمنی‌زایی واكسن صادر شده، همان‌طور كه پیش‌تر عنوان شد نتایج مربوط به ایمنی‌زایی واكسن پاستوركووك در كودكان و نوجوانان در مقایسه با ترایال مشابهی در كل گروه‌های سنی 19 تا 80 سال بالاتر بوده و از نظر بی‌خطری و ایمن بودن نیز نتایج دو كارآزمایی مشابه بوده است. همچنان لازم است فاز سوم كارآزمایی بالینی این واكسن در گروه سنی كودكان و نوجوانان كامل شود، ضمن اینكه تاكنون نتایج به شكل گزارش خبری منتشر شده و نیاز است مستندات این مطالعات در ژورنال های علمی معتبر منتشر شود.
تعویق در بازگشایی مدارس، واكسیناسیون دانش آموزان در كنار آموزش پروتكل‌های بهداشتی
دكتر میرانی با بیان اینكه در حال حاضر بنای سیاست‌های بهداشتی كشورها بر این است كه ترجیحاً گروه سنی بالای 12 سال واكسینه شوند، افزود: به این دلیل كه مطالعات واكسن‌ها در گروه‌های سنی زیر 12 سال كامل نیست و از طرف دیگر این گروه مانوریتی و از لحاظ سیستم ایمنی حساس هستند، برای تصمیم‌گیری بر پایه علم و مستندات باید تا تكمیل نتایج تحقیقات و اطمینان از كارایی و عوارض واكسن‌ها در مورد واكسیناسیون گسترده در این گروه صبر كرد.
وی با اشاره به اینكه در كشور ما هم سازمان غذا و دارو برای گروه‌های سنی 12 تا 18 سال به واكسن‌های سینوفارم و پاستوركووك مجوز مصرف اضطراری داده، گفت: واكسیناسیون این گروه سنی باهدف قطع زنجیره انتقال به بزرگ‌سالان و همچنین پیشگیری از ابتلا و عوارض شدید بیماری كووید در این رده سنی بسیار مؤثر است.
دكتر میرانی با ابراز نگرانی از بازگشایی زودهنگام مدارس و با اشاره به پژوهش‌های مرتبط به این گروه سنی در سایر كشورها، خاطرنشان كرد: شروع آموزش حضوری در مدارس درحالی‌كه پوشش واكسیناسیون در جمعیت دانش آموزان كافی نیست و امكانات كافی در تمامی مدارس برای انجام پروتكل‌های موردنیاز برای جلوگیری از انتقال ویروس و انجام تست‌های روتین كرونا و همچنین جداسازی به‌موقع كودكان مبتلابه كووید وجود ندارد، می‌تواند به تكثیر و گردش بیشتر ویروس، افزایش آمار ابتلا و بستری ناشی از كووید در جامعه بینجامد.
این متخصص فارماكوویجیلنس دارویی همچنین با تأكید بر اهمیت و ضرورت آموزش به گروه‌های سنی زیر 18 سال برای رعایت پروتكل‌های بهداشتی مثل شست و شوی دست‌ها و استفاده صحیح از ماسك، گفت: حضور كودكان در مدارس می‌تواند عامل مؤثری در انتقال بیماری باشد، چراكه حتی با واكسیناسیون كامل كودكان و نوجوانان همچنان خطر ابتلای آن‌ها به بیماری كووید وجود دارد، می‌دانیم كه واكسن‌ها از نوع شدید بیماری و بستری شدن در بیمارستان جلوگیری می‌كنند، اما همچنان خطر ابتلا به ویروس وجود دارد. بنابراین علاوه بر واكسیناسیون ضرورت آموزش به كودكان بسیار جدی است و این آموزش باید از طریق رسانه‌های جمعی و برنامه آنلاین مدارس انجام شود.
این محقق در زمینه كووید با اشاره به اینكه با سرعت خوب واكسیناسیون در 2 ماه گذشته و استقبال مردم آگاه كشورمان، زمان كوتاهی تا رسیدن به پوشش 80 درصد واكسیناسیون كامل در جمعیت ایران باقی مانده، خاطرنشان كرد: تا آن زمان همه وظیفه داریم واكسن بزنیم و اطرافیان رو به تزریق واكسن تشویق كنیم، پروتكل‌های بهداشتی، فاصله فیزیكی، تهویه مناسب محیط و استفاده صحیح از ماسك رو به‌صورت دقیق و جدی رعایت كنیم و به كودكان و نوجوانان آموزش بدهیم تا احتمال چرخش ویروس در جامعه كاهش یابد و به پایان پاندمی كرونا نزدیك شویم.
