یك متخصص قلب و عروق به پرسش‌های بیماران قلبی در خصوص بیماری كرونا و واكسن آن پاسخ داد.
به گزارش حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، شیوع كرونا در همه بخش‌های زندگی افراد پرسش‌های متعددی را ایجاد كرده و با توجه به ناشناخته بودن این بیماری حتی پس از نزدیك به دو سال درگیری در سراسر دنیا و دسترسی به واكسن آن، هنوز ابهامات و پرسش‌های زیادی برای افراد مختلف درباره این بیماری، عوارض آن در آینده و حتی عوارض احتمالی واكسن وجود دارد. این پرسش‌ها در گروه‌هایی از جامعه كه به برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا باشند بیشتر و مهم‌تر است.
آمار‌ها نشان می‌دهند كه بیشترین میزان درگیری و مرگ‌های ناشی از ابتلا به كرونا مربوط به افرادی است كه به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا بودند و معمولا نیز با شكل حادتری از این بیماری دست و پنجه نرم كردند. این روند نیز از ضریب بالای آسیب‌پذیری آن‌ها ریشه می‌گیرد.
گستردگی دامنه جمعیت مبتلا به بیماری‌های قلبی در دنیا و بویژه ایران كه نخستین عامل مرگ در جامعه نیز محسوب می‌شود احتمال آسیب‌پذیری این افراد را در مقابل كرونا بیشتر كرده است. آمار‌های دوران كرونا نیز نشان می‌دهد كه پیش‌بینی‌ها از احتمال بالا بودن آمار ابتلا در این بیماران درست بود. پرسش‌ها و ابهامات این بیماران از ابتدای شیوع كرونا تا امروز كه واكسیناسیون روند نسبتا مطلوبی در كشور پیدا كرده در حال افزایش و به روز شدن است.
نغمه ضیایی متخصص قلب و فلوشیپ نارسایی قلب و پیوند دانشگاه علوم پزشكی بابل با اشاره به اینكه احتمال ابتلا به فرم شدید كرونا در بیماران قلبی بیشتر است، اظهار كرد: بیماران كرونایی از نظر قلبی به سه دسته تقسیم می‌شوند كه دسته اول شامل كسانی است كه هیچ درگیری قلبی چه در آزمایشات و چه در شرح حال و معاینه ندارند.
او افزود: دسته دوم كسانی هستند كه فقط در آزمایشات درگیری قلبی مشاهده می‌شود، اما علامت قلبی ندارندو دسته سوم بیماران، هم دچار علائم بالینی قلبی و هم مختل شدن آزمایشات قلبی می‌شوند.
این متخصص با اشاره به اینكه درگیری اغلب در بیماران مبتلا به كرونا می‌تواند به علل مختلفی روی دهد، بیان كرد: شایعترین علت علائم قلبی به هم خوردن تعادل عرضه و تقاضاست و از علل دیگر می‌توان ایجاد آبشار التهابی در بدن و در موارد كمتر شایع درگیری مستقیم قلب با ویروس بصورت التهاب قسمت‌های مختلف قلب را نام برد.
ضیایی افزود: درگیری قلبی در بیماران كرونایی به شكل افت پمپاژ قلب، درگیری عروق قلب، ایجاد لخته در رگ‌های بدن و... می‌تواند باشد كه این درگیری‌ها خود را به شكل درد قفسه سینه، تنگی نفس و ... نشان دهند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی بابل بیان كرد: زمانیكه در بیماری كرونا بدن در فاز التهابی قرار می‌گیرد، میزان تقاضای خونرسانی از قلب به ارگان‌های مختلف افزایش می‌یابد درحالیكه توان عرضه‌ی قلب برای خونرسانی تقریبا ثابت است، به همین دلیل تعادل بین عرضه و تقاضا به هم خورده و باعث ایجاد یك سری علائم قلبی می‌شود.
ضیایی با اشاره به اینكه نوشیدن مایعات در بیماران قلبی طبق روال معمول، توصیه می‌شود، گفت: اگر التهاب عضله قلب ایجاد شده یا درگیری مستقیم عضله قلب باشد، حتی می‌توانیم به محدود كردن مقدار نمك و حجم مایعات ورودی برای بیمار نیز اقدام كنیم.
با تاكید بر انجام فعالیت‌های بدنی سبك در بیماری كووید 19، تصریح كرد: با توجه به اینكه هم ویروس كرونا و هم بی تحركی هر دو احتمال ایجاد لخته در بدن را افزایش می‌دهند، در بیماران كرونایی اصلاً توصیه به بی تحركی مطلق نمی‌شود. اما از طرفی هم، چون بدن در فاز التهابی است بهتر است از انجام فعالیت‌های سنگین در فاز حاد بیماری و همینطور تا چند هفته بعد از بهبودی نیز خودداری شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی بابل با اشاره به اینكه در زمان ابتلا به ویروس كرونا، دارو‌های مربوط به بیماری قلب باید مصرف شود و از قطع مصرف آن جلوگیری به عمل آید، بیان كرد: فقط یك استثنا در این شرایط وجود دارد و آن هم اگر داروی تجویز شده، موجب تشدید وضعیت بیمار مبتلا به كووید 19 شود، با نظر پزشك درباره تغییر دارو، تغییر دوز و یا قطع مصرف آن تصمیم گیری خواهد شد.
ضیایی تاكید كرد: بیماران كرونایی مواد غذایی حاوی پتاسیم و كلسیم فراوان را بیشتر مصرف كنند.
او با اشاره به اینكه بیماران قلبی و عروقی باید به خط قرمز‌های اولیه همچون افزایش فشار خون، افزایش تپش قلب و كاهش معنادارِ اكسیژن خون حساس شوند، اظهار كرد: بیماران بدحال تر، باید آزمایش‌های تخصصی‌تری را انجام دهند تا شرایط‌شان به طور كامل بررسی شود.
ضیایی درباره ادامه پیدا كردن علائم كرونا پس از بهبودی از فاز حاد بیماری گفت: بعضی از علایم فاز حاد بیماری ممكن است برای بیشتر از سه هفته طول بكشد و بعضی دیگر از این علائم ممكن است بهبود یابند، اما مجدداً بعد از سه هفته در فرد ایجاد شوند و همین طور احتمال دارد یكسری از علائم برای اولین بار بعد از سه هفته از شروع بیماری در فرد ایجاد شوند. به مجموعه این سه حالت سندروم پسا كرونا یا Post covid syndrome می‌گویند.
فلوشیپ نارسایی قلب و پیوند دانشگاه علوم پزشكی بابل ادامه داد: شایعترین علائم قلبی در سندروم پسا كرونا شامل: تپش قلب، درد قفسه سینه، تنگی نفس، التهاب عضله قلب و... می‌باشد كه این علائم معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابند، اما ممكن است در بعضی افراد حتی تا 6 الی 12 ماه نیز طول بكشد.
او گفت: توصیه می‌شود بیمارانی كه چه در دوران حاد بیماری و چه بعد از بهبود از آن دچار علائم قلبی می‌شوند حتماً به متخصص قلب مراجعه كنند تا در صورت لزوم كار‌های تشخیصی و درمانی مناسب برای آن‌ها انجام شود.
ضیایی با بیان اینكه در زمان شیوع كرونا در پیك نخست، متاسفانه مراجعه بیماران قلبی به دلیل ترس از ابتلا به كرونا حدود 40 درصد كاهش یافته بود، تصریح كرد: بیماران قلبی و عروقی از ترس ابتلا به ویروس كرونا، مراجعه به بیمارستان و مراكز درمانی را كم نكنند، چرا كه این موضوع بسیار كشنده‌تر از ویروس كرونا است.
او با اشاره به اینكه قلب ارگان حیاتی و مهمی است و در پیك دلتا، شاهد حضور بیماران جوان با مشكلات قلبی در بیمارستان‌ها بودیم، توضیخ داد: به نظر می‌رسد بسته به جنس و جهش ویروس، جنس آسیب‌ها نیز در بیماران تغییر كرده است، به عنوان مثال در پیك پنجم كه با جهش دلتا مواجه بودیم تعداد مریضانی كه دچار لخته در بدن شدند بیشتر از پیك‌های قبلی بود.
متخصص قلب و فلوشیب نارسایی قلب و پیوند دانشگاه علوم پزشكی بابل با اعلام این كه واكسیناسیون تا بیش از 88 درصد بستری بیماران قلبی پس از ابتلا به كووید 19 جلوگیری می‌كند، گفت: بیماران قلبی از ترس خطر ایجاد لخته خون نباید از واكسیناسیون خودداری كنند، در واكسن احتمال ایجاد لخته خون بسیار كم است، در حالی كه كسانی كه به كرونا مبتلا می‌شوند احتمال لخته خون در آن‌ها بیشتر از زمانی است كه واكسن بزنند.
این متخصص در ادامه به سوالات رایج نیز پاسخ داد:
بعضی از بیماران قلبی می‌گویند پس از تزریق واكسن احساس تیر كشیدن در ناحیه قلب می‌كنند، آیا واكسن برای بیماران قلبی عارضه دارد؟
به هر حال واكسن تغییری موقت در بدن ایجاد می‌كند، اما این كه شخصی واكسن زده باشد و آسیب مستقیم به قلبش وارد شود در دنیا در حد گزارش‌های بسیار نادر و موردی دیده شده است. یعنی خیلی خیلی نادر است كه بعد از واكسن فرد دچار التهاب جدار اطراف قلب یا آسیب عضله قلب شود.
اما به هر حال ممكن است استرسی در بدن ایجاد شده باشد. نمی‌توان احتمال عارضه را صفر در نظر گرفت. حالا ممكن است از استرس تزریق باشد، یا استرس در بدن فرد افزایش فشار ایجاد كند. با این حال نمی‌توان گفت افراد واكسن نزنند و اصلا مراجعه نداشته باشند. اگر علائمی داشتند حتما مراجعه و مشورت داشته باشند. اما احتمال بسیار بعید است كه بخواهد آسیب جدی بزند.
اخیراً تحقیقی در كشور خودمان انجام شد و دیدند واكسیناسیون از هر نوعی توانست 88.6 درصد از كووید‌های شدید منجر به بستری جلوگیری كند.
چه افرادی كووید شدید منجر به بستری می‌گیرند؟
بیشتر كسانی هستند كه بیماری‌های قلبی عروقی زمینه‌ای دارند. یعنی بیماری رگ قلب، عضله قلب، فشار خون، لخته در سیستم شریانی و وریدی. یا افرادی كه سابقه جراحی قلبی داشتند. همه این‌ها شامل بیماری قلبی می‌شوند كه اگر درگیر كرونا شوند به فرم شدید آن مبتلا خواهند شد، پس در اولویت تزریق واكسن هستند و توصیه می‌شود كه واكسن بزنند.
یك خط قرمز هم در این بین وجود دارد. همین بیماران اگر با تشدید درد یا تنگی‌نفس غیرعادی مواجه شدند و تفاوتی نسبت به قبل داشتند كه آن‌ها را از فاز ثابت بیماری خارج كرده حتما پیش از تزریق با پزشك مشورت كنند.
آیا واكسن خاصی را برای افرادی كه دچار این بیماری‌های قلبی هستند یا جراحی و آنژیو داشتند، توصیه می‌شود؟
به بیمارانی كه اخیراً از فاز حاد كرونا خارج شدند یا بیماری‌شان وارد حاد جدی‌تری شد كه نیاز به تشدید دارو داشت و حالت‌هایی مانند افت پمپاژ و نارسایی و سكته داشتند توصیه می‌شود واكسن‌هایی تزریق كنند كه بدن‌شان را در فاز التهابی جدیدی قرار ندهد تا بدن وادار به كار اضافه نشود.
واكسن‌هایی كه خیلی این واكنش‌ها را داشتند شامل سری آسترازنكا هستند. البته هیچ توصیه‌ای بر اساس شواهد دقیق وجود ندارد كه بگوییم حتما چه واكسنی منع و چه واكسنی تزریق شود. بر اساس مشاهدات خودمان و تجربه می‌گوییم برای افرادی كه در فاز حاد هستند ترجیح داده می‌شود واكسن‌هایی كه واكنش التهابی شدیدتری دارند را تزریق نكنند. اما حتما واكسینه شوند.
آیا گزارش هم شده كه تزریق واكسن از هر نوع در بیماران قلبی منجر به تشدید بیماری و فوت شود؟
این هم در دنیا در حد موردی، بسیار معدود است و شایع نیست. فرد باید هشیار باشد كه در زمان حاد بیماری از نظر تشدید یك علامت واكسن نزند. شاید التهاب ناشی از واكسن عامل محرك برای یك آسیب جدی باشد. مواردی مانند التهاب پرده اطراف قلب، افت پمپاژ یا سكته قلبی بود. اما در دنیا بسیار نادر و موردی دیده شد و شایع نبود.
بعضی‌ها منتظرند كه واكسن خاصی بیاید تا تزریق كنند، در بیماران قلبی این انتظار می‌تواند خطر را بیشتر كند؟
مطالعه‌ای كه پیش‌تر به آن اشاره كردم نشان می‌دهد واكسیناسیون از هر نوعی سبب كاهش بستری شد. یعنی ارزیابی و پژوهش بین انواع و اقسام واكسن‌ها انجام شد. واقعا واكسیناسیون از هر نوعی اثرگذار است و منجر به كاهش ابتلا از نوع جدی بیماری می‌شود.
بعضی افراد می‌گویند واكسن لخته ایجاد می‌كند و به خاطر همین واكسن نمی‌زنند. مشاهدات نشان می‌دهد در افرادی كه به كرونا مبتلا می‌شوند، احتمال تشكیل لخته خون بسیار بیشتر از زمانی است كه بر اثر زدن واكسن دچار لخته شوند.
گزارش ایجاد لخته پس از زدن واكسن كه برای بخشی از جامعه برجسته شده خیلی نادر است. از آن سو احتمال ایجاد لخته توسط كرونا بسیار بالاست؛ بنابراین می‌بینیم می‌ارزد كه واكسن بزنیم. یعنی از ترس ایجاد لخته خودمان را از واكسیناسیون محروم نكنیم. البته خوشبختانه هر چه می‌گذرد این تابو‌ها در جامعه بیشتر شكسته می‌شود و افراد بیشتری به سمت واكسیناسیون می‌روند و این خوشحال كننده است.
بیماران قلبی مبتلا به كرونا پس از بهبود برای چكاپ نیاز به مراجعه به پزشك قلب دارند؟
بر اساس علائم این نیاز تشخیص داده می‌شود. اگر علامتی جدید ایجاد شد یا علامتی قبلی او را آزار می‌دهد باید مراجعه كند. عموما علائم اولیه تا سه هفته پس از كرونا وجود دارد. اگر ادامه‌دار شد و درد قفسه سینه یا تپش قلب و تنگی نفس ادامه داشت قاعدتا درست است كه به پزشك مراجعه شود.
از افرادی كه مدتی بعد از بیماری علائم دارند نیز آماری گرفته شد و دیدند حدود 25 درصد افراد چند هفته پس از فاز حاد كرونا نیز فرم‌های جدیدتری به خود می‌گیرند. این گروه از افراد عاقلانه است كه مراجعه داشته باشند.
وقتی بهبودی از كرونا حاصل شد چطور قلب را تقویت كنیم یا برای ضعیف‌تر نشدن چه اقداماتی انجام دهیم؟
طی 4 تا 6 هفته بعد از ابتلا ورزش‌های سنگین انجام نشود. مواد غذایی حاوی پتاسیم و كلسیم مانند میوه و شیر و سبزیجات كه به تقویت قلب كمك می‌كند مصرف شود.
به آن‌هایی كه درگیری شدیدی با كرونا داشتند و بستری شدند یا در آی سی یو تحت درمان قرار گرفتند یك سری دارو‌هایی برای مدت دو هفته داده می‌شود.
برای بیمارانی هم كه چند هفته استراحت مطلق بودند تا یكی دو هفته دارو‌های ضد انعقادی بابت خطر ابتلا به لخته تجویز می‌شود. مصرف دارو را باید جدی بگیرند. بقیه توصیه‌ها هم روتین است.
مصرف آسپیرین‌ها در زمان ابتلا به كرونا و پیش و پس از آن برای بیماران قلبی عارضه‌ای دارد؟
اوایل كرونا شواهد قوی از بابت این كه چه دارو‌هایی مفید است وجود نداشت، اما خطر تجمع پلاكتی در عروق بیماران مشاهده شده بود كه حالت‌های سكته قلبی و لخته در شریان‌ها را ایجاد می‌كرد. شایعترین دارویی كه در دسترس قرار داشت هم آسپیرین بود. ضمن این كه آسپیرین اثرات ضد التهابی هم دارد. در فاز حاد بیماری این دارو به بیماران داده می‌شد و تا مدتی بعد می‌گفتند مصرف را ادامه دهند.
هنوز هیچ توصیه پزشكی كه حتما و الزاما این دارو داده شود وجود ندارد، اما روی همین شواهدی كه دیده شده و كار‌هایی كه كردند و اثرات مثبتی دیدند دارو تجویز می‌شود و هنوز جایگزین بهتری هم نیامده است. حتی به جوان‌تر‌ها در چند هفته بعد از ابتلا بر اساس تجاربی كه در جامعه پزشكی هست نیز مصرف این دارو تجویز می‌شود.
در دوره تزریق واكسن چطور؟
هر كسی كه آسپیرین یا داروی ضد انعقاد می‌خورد در زمان واكسیناسیون هم داروی خودش را ادامه دهد. هیچ قطع دارویی نباید داشته باشد. نهایتا ممكن است محل تزریق كمی كبود یا خون‌مرده جمع شود یا درد داشته باشد. توصیه به قطع آسپیرین و دارو‌های ضد انعقاد نمی‌شود.
پیامد‌هایی هم ممكن است وجود داشته باشد كه نشانه مستقیم قلبی در فرد ایجاد نكند، اما به شكل دیگری دیده شود؟
شكایت‌هایی داریم كه فرد می‌گوید كمی فعالیت می‌كنم و زود خسته می‌شوم. یا زود دچار تپش قلب می‌شوم، یا وقتی از جا بلند می‌شوم سرگیجه وضعیتی دارم و كمی كه می‌ایستم باید بنشینم. توان قبل را ندارم و زود قلبم به تپش می‌افتد. این شكایت‌ها واقعی است. چون سیستم عصبی بدن كه ما را سر پا نگه می‌دارد دچار درگیری التهابی شده و كاركردش مختل شده است.
توصیه می‌شود مصرف مایعات كافی باشد و تا زمانی كه این حالت وجود دارد زیاد سرپا نایستند.
از طرفی بیمارانی كه درگیری ریوی جدی داشتند یا كووید منجر شد بافت ریه‌اشان فیبروزه شود و آسیب جدی ممكن است ماه‌ها بعد از كرونا با نشانه‌هایی مانند تنگی نفس مواجه شوند كه اگر ادامه‌دار بود باید حتما به پزشك مراجعه كنند.
ممكن است شریان ریه كه پل ارتباطی بین قلب و ریه است دچار پرفشاری شود كه فرمی از بیماری قلبی است. این افراد ممكن است شكایت‌شان تنگی نفس یا درد باشد كه در اكوی قلب مشخص می‌شود.
