یك جراح و متخصص اورولوژی در ارتباط با اینكه بیماری كرونا می تواند بر روند باروری در آقایان و تولید مثل در خانم ها اثرگذار باشد یا خیر، توضیحاتی ارائه داد.
به گزارش خبرگزاری مهر، در ماه‌های اخیر و پس از گذشت حدود دو سال از پاندمی كرونا مطالب مختلفی درباره عوارض ابتلاء به كووید 19 منتشر شده و یكی از موضوعات مهم آن كاهش قدرت باروری در مردان مبتلا به ویروس كرونا بوده است. آیا ابتلاء به بیماری كووید 19 باعث كاهش توان باروری آقایان می‌شود، آیا دریافت واكسن كرونا مانع اقدام به بارداری یا درمان ناباروری است.
بهرنگ آبادپور جراح و متخصص اورولوژی و ناباروری مردان، پاسخ به این پرسش‌ها در ابتدا، گفت: باید توجه داشت كه كل زمانی كه بشر با این ویروس مواجه شده، كمتر از دو سال است و بنابراین، دانش امروز ما مبتنی بر مطالعات انجام شده در همین مدت محدود است و نمی‌توان درباره عوارض و آثار طولانی مدت این بیماری اظهار نظر كرد.
وی با اشاره به شباهت‌های ویروس كرونای جدید با سارس، افزود: در سال 2002 جهان شاهد اپیدمی بیماری سارس یا بیماری فوق حاد ریوی در بزرگسالان بود كه كرونا ویروس جدید از نظر ظاهری، ساختاری و چرخه تكثیر شباهت بسیاری به ویروس سازی دارد. البته چند تفاوت مهم نیز دارد؛ كرونا ویروس نسبت به سارس، گستردگی بیشتری دارد، میزان كشندگی آن كمتر است و مدت طولانی‌تری در بدن می‌ماند. اما توجه به شباهت‌های این دو ویروس در مطالعات محققان بسیار مهم و راهگشا بوده است.
این متخصص اورولوژی در ارتباط با ارتباط ابتلاء به كووید 19 و كاهش قدرت باروری مردان، توضیح داد: نخستین دلیل برای طرح این دغدغه، شباهت بیماری كووید 19 به سارس و ساختار مشابه این دو ویروس بود. از آنجا كه در مبتلایان به سارس شواهدی از اختلالات تولیدمثلی دیده شده بود، محققان به این وجه از بیماری كووید 19 نیز توجه كردند و مطالعات در این زمینه آغاز شد. دلیل دیگر برای طرح این پرسش این بود كه بشر از دیرباز با ویروس‌ها سر و كار داشته و بیماری‌های ویروسی متعددی مانند، اوریون، هپاتیت سی، تب خال تناسلی، زگیل تناسلی، ابولا و…، بر سیستم تولیدمثل اثرگذار بوده‌اند. بنابراین، آثار تولید مثلی ویروس كرونای جدید نیز مورد مطالعه قرار گرفت.
عضو تیم تخصصی مركز درمان ناباروری ابن‌سینا در ادامه افزود: دلیل دیگری كه پژوهش درباره آثار تولیدمثلی ابتلاء به كووید 19 را ضرورت می‌بخشید این بود كه اگرچه تظاهر اصلی و شدید بیماری كاهش سطح اشباع اكسیژن شریانی و درگیری گسترده ریه است، اما بررسی مبتلایان نشان داده كه دیگر ارگان‌ها و سیستم‌های بدن، مانند قلب، دستگاه گوارش و سیستم عصبی نیز درگیر شده‌اند و بنابراین، این فرضیه مطرح شد كه ابتلاء به كووید 19 می‌تواند سیستم تولید مثل را نیز درگیر كند. افزون بر این دلایل، نحوه تولیدمثل و تكثیر این ویروس نیز از دلایل توجه به عوارض تولیدمثلی آن بود. ویروس برای تكثیر نیاز دارد كه وارد سلول زنده شود. وقتی وارد آن شد با كپی كردن اطلاعات ژنتیكی و ساختاری سلول، شروع به تكثیر می‌كند و پس از متلاشی كردن سیستوپلاسم سلول، آزاد می‌شود و با درگیر كردن دیگر سلول‌ها تكثیر می‌شود. این فرایند مستلزم وجود رسپتورها یا گیرنده‌های خاصی در سلول است كه رسپتور خاص این ویروس یعنی 2ACE در سلول‌های تنفسی و ریه بسیار دیده می‌شود و به همین دلیل عارضه اصلی و جدی بیماری درگیری گسترده ریوی است. اما این رسپتورها منحصراً در سلول‌های تنفسی وجود ندارند، بلكه در سلول‌های قلب، روده، كلیه، سیستم عصبی و همچنین بیضه نیز وجود دارند. بنابراین، این ویروس می‌تواند بافت بیضه را نیز درگیر كند.
آبادپور سپس خاطرنشان كرد: توجه به این نكته ضروری است كه آسیب به سیستم تولیدمثل لزوماً نتیجه تهاجم مستقیم ویروس به بافت بیضه نیست. اگرچه مهم است كه ببینیم آیا ویروس در مایع منی هم دیده می‌شود یا خیر، اما برای آسیب‌زایی لازم نیست ویروس مستقیماً در سلول‌های اندام‌های تولیدمثلی حضور داشته باشد. تهاجم مستقیم ویروس به سیستم تناسلی یكی از سازوكارهای آسیب‌زایی آن است و سازوكارهای دیگری نیز وجود دارد.
وی در ادامه با اشاره به تأثیر ویروس بر سیستم ایمنی بدن، توضیح داد: یكی از سازوكارهای آسیب‌زایی ویروس، فعال شدن بیش از حد سیستم ایمنی یا در اصطلاح سایتوكان استورم است. در واقع سیستم ایمنی بدن برای مقابله با ویروس به‌طور سیل‌آسا فاكتورهای ایمنی را ترشح می‌كند و در این وضعیت، سیستم ایمنی نه فقط به ویروس، بلكه به سلول‌های بدن نیز آسیب می‌زند و التهاب شدیدی در بدن ایجاد می‌كند و همین امر می‌تواند موجب اختلالات باروری شود.
عضو تیم تخصصی مركز درمان ناباروری ابن‌سینا، سازوكار دیگر آسیب‌زایی غیرمستقیم ویروس را شكسته شدن سد خونی-بیضه‌ای دانست و گفت: به‌طور طبیعی سلول‌های بیضه از سلول‌های سیستم ایمنی و سیستم خونی بدن جدا هستند تا سیستم ایمنی آنها را به عنوان عامل مهاجم شناسایی نكند. اگر این سد شكسته شود، می‌تواند باعث آسیب به سلول‌های دستگاه تناسلی شود. عواملی مثل بالا بودن مداوم حرارت بیضه‌ها می‌تواند باعث شكسته شدن سد خونی بیضه‌ای شود. وقتی یكی از عارضه‌های كووید 19 تب است، بنابراین طبیعی است كه این تب و افزایش حرارت بدن می‌تواند باعث شكسته شدن این سد و آسیب به سلول‌های تولیدمثلی شود. البته شدت و مدت تب در میزان آسیب مؤثر است.
این متخصص اورولوژی با اشاره به افزایش مرگ سلولی به‌عنوان یكی دیگر از راه‌های غیرمستقیم آسیب‌زایی كرونا، بیان كرد: یكی از عوارض ابتلاء به كووید 19 افزایش مرگ سلولی است. به طور طبیعی سلول‌های سالخورده بدن می‌میرند و سلول‌های جوان جایگزین آنها می‌شوند، اما ابتلاء به این ویروس روند مرگ سلولی را شتاب می‌دهد، بی‌آنكه امكان جایگزینی برای این سلول‌ها وجود داشته باشد. به همین دلیل، به‌تدریج لوله‌های ریز تولید و انتقال اسپرم نازك می‌شوند و غشای سلولی آنها تحلیل می‌رود.
وی سازوكار دیگر آسیب‌رسانی ویروس كرونا را ایجاد تغییرات در سطوح هورمونی دانست و گفت: در موارد متوسط و شدید بیماری، میزان تولید هورمون ال اچ افزایش و میزان هورمون تستوسترون كاهش می‌یابد. در واقع نسبت هورمون LH به هورمون تستوسترون كاهش می‌یابد. این تغییرات هورمونی باعث آسیب سلولی در بیضه‌ها می‌شود، البته خوشبختانه این آسیب موقت است و معمولاً پس از گذشت حدود سه ماه، این عوارض از بین می‌روند.
آبادپور در ادامه خاطرنشان كرد: همان‌طور كه گفته شد، ابتلاء به بیماری كووید 19 می‌تواند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به سیستم تولیدمثل آسیب برساند، البته شدت و مدت بیماری در میزان آسیب بسیار تعیین‌كننده است. به نظر می‌رسد بخشی از این آسیب‌ها با گذشت زمان برگشت‌پذیر است، اما هنوز برای اظهارنظر درباره عوارض طولانی‌مدت این ویروس زود است.
این متخصص اورولوژی درباره آثار واكسن كرونا بر دستگاه تولیدمثل توضیح داد: واكسیناسیون مهم‌ترین و قوی‌ترین ابزار برای مقابله با ویروس كرونا است. خوشبختانه مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد كه واكسن كرونا عارضه‌ای برای سیستم تولیدمثلی به دنبال ندارد، چه در خانم‌ها و چه در آقایان. همچنین، واكسیناسیون خانم‌های باردار یا افرادی كه قصد بارداری دارند، بسیار ضروری است، زیرا ابتلاء به كووید 19 در دوران بارداری می‌تواند باعث تشدید عوارض و تهدید حیات خانم باردار شود. بنابراین تمام خانم‌ها و آقایان می‌توانند بدون نگرانی از عوارض باروری، واكسن بزنند و انواع مختلف واكسن نیز از این نظر هیچ فرقی ندارند و هیچ‌یك از واكسن‌های موجود بر توان باروری فرد اثر منفی ندارد.
وی درباره واكسیناسیون افرادی كه در سیكل درمان ناباروری قرار دارند، افزود: خانم‌ها و آقایانی كه قصد درمان ناباروری و انجام آی وی اف دارند، بدون نگرانی می‌توانند واكسن بزنند. بر اساس مطالعات صورت‌گرفته دریافت واكسن كرونا نه بر سیستم تناسلی اثر منفی دارد و نه بر سیستم تولید مثل خانم. بنابراین، این عزیزان در هر مرحله‌ای از درمان می‌توانند واكسن بزنند. خانم‌هایی كه در سیكل تحریك تخمك‌گذاری یا انتقال جنین قرار دارند نیز می‌توانند واكسن بزنند، زیرا مصرف داروهای هورمونی تداخلی با واكسن كرونا ندارد. البته از آنجا كه ممكن است واكسن كرونا برخی عوارض خفیف مثل سردرد، بدن‌درد و ضعف ایجاد كند و این علائم با عوارض عمل اشتباه گرفته شود، به خانم‌هایی كه عمل پانكچر در پیش دارند یا آقایانی كه عمل تسه در پیش دارند، توصیه می‌كنیم كه حداقل سه روز قبل و سه روز بعد از عمل واكسن نزنند تا بتوانیم علائم بیمار را به درستی پایش كنیم.
آبادپور در پایان یادآور شد: واكسیناسیون كرونا تنها راه عبور از پاندمی و توقف زنجیره تكثیر و انتقال ویروس كرونا است. بنابراین، همه حتماً باید واكسن بزنند و به یاد داشته باشند كه عوارض ابتلاء به كووید 19 بسیار بیشتر از هر عارضه احتمالی واكسن است، زیرا ابتلاء به كووید 19 می‌تواند موجب آسیب به سلول‌های دستگاه تناسلی شود، اما واكسن كرونا چنین عارضه‌ای ندارد. بنابراین، به طور خاص زوج‌هایی كه قصد بارداری دارند، بهتر است پیش از اقدام به بارداری یا شروع درمان ناباروری واكسن بزنند.
