همزمان با شیوع كرونا در كشور، یكی از بخش های نظام سلامت كه از اهمیت ویژه ای برخوردار است، دچار تعطیلی شد. اهدا و پیوند عضو، كه حیات برخی بیماران به آن بسته است.
خبرگزاری مهر_گروه سلامت: ما دو نوع مرگ داریم كه 99 درصد آن قلبی و برای مردم شناخته شده است و یك درصد آن مرگ مغزی است كه شناخته شده نیست و برای افراد مبهم است چرا كه سینه فرد مرگ مغزی به واسطه دستگاهی كه به آن متصل است، حركتی شبیه به تنفس دارد و قلب او می‌زند و حتی برخی حركت‌های واكنشی نیز دارد. در واقع، مرگ مغزی هنوز برای جامعه ناشناخته است و از این رو است كه خانواده‌ها به راحتی رضایت نمی‌دهند.
در همین حال، علت اكثر مرگ‌های مغزی تصادفات جاده‌ای در سنین 20 تا 40 سال است كه متأسفانه به دلیل همین عدم آگاهی خانواده‌ها و رضایت ندادن به اهدا، امكان استفاده از اعضا برای زندگی بخشیدن به بیمارانی كه منتظر پیوند عضو هستند، فراهم نمی‌شود.
علاوه بر این موضوع كه هنوز برخی خانواده‌ها با اهدای عضو مرگ مغزی كنار نیامده‌اند، كرونا هم به این مشكل اضافه شد.
با شیوع بیماری كرونا، روند مراجعات بیماران غیر كرونایی به بیمارستان‌ها و مراكز درمانی كشور تحت تأثیر این بیماری قرار گرفت و باعث شد خیلی از بیماران به دلیل ترس از ابتلاء به كرونا، از پیگیری بیماری خود منصرف شوند. در همین حال، برخی بیماران می‌بایست حتماً تحت نظر پزشك معالج خود باشند تا روند درمان بیماری آنها دچار اختلال نشود.
امید قبادی نایب رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان، در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: از اواخر بهمن 98 در ابتدای شیوع پاندمی كرونا، از سوی وزارت بهداشت دستور اكید آمد كه پیوند و اهدا در كشور باید كنسل شود و مجدداً وزارتخانه گروه‌های تخصصی را دور هم جمع كرد و اولین دستورالعمل پیوند و اهدا در بحران كرونا نوشته شد و 15 اسفند 98 اولین پروتكل ابلاغ شد. از همان زمان مجدداً و با احتیاط روند اهدا و پیوند را شروع كردیم چون هیچ دورنمایی پیش رو نداشتیم و نمی‌دانستیم چه اتفاقاتی در پیش داریم. حتی نمی‌دانستیم بیماری كرونا چطور منتقل می‌شود اما به هر حال كلیاتی نوشته شد تا به طور محتاطانه اهدا و پیوند را از سر بگیریم. بنابراین از ابتدای سال 99 روند اهدا و پیوند مجدداً به تعداد بسیار محدود آغاز شد.
وی در خصوص علل مختلف افت اهدا و پیوند اعضا افزود: در زمان شیوع پاندمی تمامی نیروی انسانی و تخت‌های بیمارستانی ما معطوف به كرونا شده بود، حتی نیروی انسانی كه در كل كشور برای اهدای عضو كار می‌كردند هم مشغول به كنترل كرونا شدند. در نتیجه ما در كشور با چند معضل درگیر بودیم. كمبود نیروی انسانی، كمبود فضای سالم و تمیز و استریل برای مقوله اهدا و پیوند و همچنین خود ویروس كرونا كه از فرد اهداكننده به گیرنده منتقل می‌شد.
قبادی ادامه داد: مشكلی كه درباره خود ویروس كرونا وجود داشت دو بخش بود. اول اینكه بیمارانی كه پیوند اعضا می‌شوند بعد از پیوند داروهای سركوب گر ایمنی می‌گیرند تا بدنشان ارگان جدید را حفظ كند، چون در غیر این صورت سیستم ایمنی بدن به مقابله با عضو جدید می‌پردازد و عضو را رد می‌كند. در شرایط عادی، كسانی كه پیوند عضو می‌شوند به خاطر دریافت داروی سركوب كننده ایمنی، بدنشان چندین برابر بیشتر از دیگران آمادگی ابتلاء به عفونت‌های ویروسی را پیدا می‌كند و در نتیجه خود پیوند عضو به دلیلی كه گفته شد و همچنین به خاطر بالا رفتن ریسك ابتلاء به كرونا برای بیمار پیوند شده، تبدیل به یكی از مشكلات بزرگ عدم پیوند اعضا در تمام دنیا شد.
نایب رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان گفت: با این شرایط در دوران كرونا فقط افرادی پیوند می‌شود كه وضعیت آنها وخیم است و شرایط اورژانسی دارند و به عبارتی اگر پیوند نشوند فوت می‌كنند. بنابراین این امكان كه صبر كنیم تا كرونا تمام شود و بعد عمل را انجام دهیم وجود ندارد. در نتیجه در حال حاضر انتخاب گیرنده، هم با حساسیت بیشتر و هم با كمیت كمتری صورت می‌گیرد.
وی، مسئله بعدی را احتمال ابتلای فرد اهداكننده به ویروس كرونا دانست و افزود: تعداد قابل توجهی از افراد مرگ مغزی یا از قبل كرونا داشتند یا در بیمارستانی كه بستری می‌شدند كرونا می‌گرفتند و بنابراین قابلیت اهدا نداشتند. فردی كه كرونا می‌گیرد طبق پروتكل‌های ما و جهان حداقل باید یك ماه از پاك شدن بدنش از ویروس بگذرد كه خود این مسئله اهدا را با مشكل مواجه می‌كند.
قبادی ادامه داد: در كل، مسائلی مانند محدودیت در انتخاب گیرنده عضو پیوندی، خطرناك بودن پیوند برای بیمار به سبب ابتلای اهداكننده به ویروس، كمبود نیروی انسانی، كمبود فضای بیمارستانی و…، سبب شد تا نرخ اهدا و پیوند در ایران و تمام دنیا با افت شدید مواجه شود. در سال 99 در ایران حدود 50 درصد افت اهدا و پیوند داشتیم. ما در سال 98 با شاخص اهدای عضو 3/14 (نسبت تعداد اهدا كننده در سال به هر یك میلیون جمعیت) در رتبه یك آسیا به لحاظ اهدای عضو بودیم، ولی سال 99 شاخص اهدای عضو ما به 8/7 افت كرد. منتها هرچه جلوتر رفتیم دانش ما نسبت به كرونا و چگونگی اهدا و پیوند در شرایط پاندمی بالاتر رفت و دستورالعمل‌ها تخصصی‌تر شد و در نتیجه تعداد اهدا و پیوند ایمن نیز افزایش یافت. به همین دلیل در سه ماهه اول سال 1400 افت بسیار شدید 50 درصدی ما به زیر 20 درصد رسید كه نشان می‌دهد توانسته‌ایم مانند برخی كشورها به سمت رشدی كه قبلاً داشتیم برویم و به طور قابل‌توجهی این افت را جبران كنیم.
نایب رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان خاطرنشان كرد: طبیعتاً در پیك‌هایی كه وجود دارد باز هم اهدا و پیوند افت می‌كند. در حال حاضر اهدا و پیوند به صورت پایه‌ای برای بیماران نیازمند انجام می‌شود.
نویسنده كتاب «85 تكنیك شیوه‌های اصولی و نوین رویارویی با خانواده‌های افراد مرگ مغزی» به چند نكته آماری بسیار مهم در خصوص وضعیت اهدا و پیوند در ایران اشاره كرد و گفت: ایران تنها كشور خاورمیانه است كه پیوند تمامی ارگان‌های حیاتی یعنی كبد، كلیه، قلب، لوزالمعده و روده در آن انجام می‌شود. ایران رتبه یك كشورهای آسیایی را در اهدای عضو دارد. تعداد پیوند كبد در یك بیمارستان در مركز شیراز رتبه یك جهان را دارد. ایران كشوری است كه حدود 2500 تا 3000 پیوند كلیه در سال انجام می‌دهد و از معدود كشورهایی است كه پیوند روده دارد. ما از نظر تعداد و كیفیت اهدا و پیوند كشوری رو به توسعه و نزدیك به كشورهای توسعه یافته هستیم و در میان كشورهایی كه عمل اهدا و پیوند را انجام می‌دهند رتبه 31 اهدای عضو در جهان را داریم.
قبادی در پایان گفت: متأسفانه در هر دو تا سه ساعت یك نفر از بیماران لیست انتظار پیوند عضو فوت می‌كند. بنابراین امیدواریم مراعات پروتكل‌های بهداشتی توسط مردم همیشه نوع‌دوست كشور موجب شود تا این ویروس منحوس هرچه زودتر ریشه‌كن گردد و عملیات اهدا و پیوند با قوت هرچه بیشتر انجام گیرد.
