عوارض بعد از واكسیناسیون را بشناسیم/ چه زمانی سراغ پزشك برویم

به گزارش خبرگزاری مهر، دانشكده بهداشت و مؤسسه ملی تحقیقات سلامت دانشگاه علوم پزشكی تهران، به این پرسش كه چند روز بعد از ماندگاری واكنش‌های واكسن باید به پزشك مراجعه كرد و علت طولانی شدن زمان عوارض واكسن‌ها چیست، پاسخ داده است.

عوارض واكسن‌ها طبیعی هستند و نیاز به درمان خاصی ندارد مگر اینكه شدید باشد. بروز عوارض واكسن در بدن انسان مربوط به واكنش‌های سیستم ایمنی آنها است. شدت علائم برخی از افراد به حدی است كه لازم است به پزشك مراجعه كنند. اما در برخی دیگر هیچ علائم و عوارضی احساس نمی‌شود.

سوالی كه به دنبال واكسیناسیون ممكن است مطرح شود این است كه داشتن علائم تا چند روز عادی بوده و چند روز بعد از ماندگاری علائم و واكنش‌های واكسن باید به پزشك مراجعه كرد؟ همچنین علت طولانی شدن زمان عوارض واكسن‌ها چیست؟

- داشتن درد و تب علامت طبیعی و شایعی است. اما در موارد زیر لازم است با پزشك یا ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی تماس گرفته شود:

- اگر قرمزی یا حساسیت به لمس در موضع تزریق بعد از 24 ساعت بدتر شود

- اگر عوارض جانبی به حدی شدید باشد كه فرد را نگران كند یا زمانی كه عوارض بعد از چند روز (حدود 4 روز) از بین نروند.

مركز مدیریت و پیشگیری بیماری‌های آمریكا (CDC)توصیه می‌كند با مشاهده علائم و واكنش‌های آلرژیكی شدید، بعد از ترك محل واكسیناسیون، فرد باید هر چه سریع‌تر با پزشك خود و یا اورژانس پزشكی تماس بگیرد.

عوارض جانبی می‌تواند توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره را تحت تأثیر قرار دهد، اما باید در طی چند روز از بین بروند. مصرف داروهایی مانند مسكن‌ها یا آسپرین برای جلوگیری از عوارض جانبی قبل از واكسن توصیه نمی‌شود و مراكز كنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) آن را تأیید نمی‌كند. به جای مصرف زودهنگام چندین داروی بدون نسخه (مانند انواع مسكن‌ها)، بهتر است صبر كنید و ببینید آیا عوارض جانبی ایجاد می‌شود یا خیر، سپس عوارض احتمالی را به صورت جداگانه درمان كنید. فرد باید قبل از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه، به داروساز یا پزشك مراجعه كند تا عوارض جانبی واكسن را كاهش دهد. اما اگر شخصی نیاز به تسكین فوری دردهای عضلانی، درد در محل تزریق، تب یا تركیبی از این موارد را داشته باشد، داروهای ایبوپروفن، استامینوفن یا پاراستامول و آسپرین ممكن است كمك كند. عوارض جانبی واكسن‌های كووید -19 فقط باید چند روز (حدود 4 روز) طول بكشد. اگر دوام بیشتری داشتند، بایستی با پزشك تماس گرفت.

در صورت مشاهده هر یك از علائم زیر بعد از حدود 4 روز تا 4 هفته پس از واكسیناسیون بلافاصله با مراكز بهداشتی مربوطه تماس بگیرید:

- سردرد شدیدی كه با مسكن برطرف نشود یا بدتر شود

- سردردی كه هنگام خوابیدن یا خم شدن احساس بدتری می‌كند

- سردردی كه برای شما غیرمعمول است و با تاری دید، مشكلات گفتاری، ضعف، خواب‌آلودگی یا تشنج ایجاد می‌شود

- بثوراتی كه مانند كبودی‌های كوچك یا خونریزی در زیر پوست به نظر می‌رسد

- تنگی نفس، درد قفسه سینه، تورم پا یا درد مداوم شكم

- تب بعد از واكسن ویروس كرونا كه بیشتر از حدود 4 روز ادامه داشته باشد

- ایجاد تب بعد از واكسیناسیون كاملاً عادی است. این امر ممكن است پس از واكسیناسیون اتفاق افتد و معمولاً طی 48 ساعت از بین می‌رود. اگر تب بیش از 48 ساعت پس از واكسیناسیون شروع شود و پس از شروع، بیش از 48 ساعت طول كشد، باید خود را قرنطینه كنید و آزمایش كرونا انجام دهید.

به طوركلی عوارض جانبی جدی كه بتوانند مشكل سلامتی طولانی مدت ایجاد نمایند، به دنبال هر واكسیناسیون، از جمله واكسیناسیون كووید -19، بسیار بعید است. عوارض جانبی معمولاً در چند روز اول دریافت واكسن رخ می‌دهد. از زمان آغاز اولین برنامه واكسیناسیون جمعی در اوایل دسامبر سال 2020، صدها میلیون دوز واكسن تجویز شده است. پس از واكسیناسیون، بدن برای ساختن ایمنی در برابر ویروسی كه باعث كووید -19 می‌شود، چند هفته زمان لازم دارد. بنابراین ممكن است فردی دقیقاً قبل یا بعد از واكسیناسیون به ویروس كووید -19 آلوده و بیمار شود. دلیل این امر این است كه واكسن هنوز وقت كافی برای محافظت از بدن را نداشته است. بنابراین هیچ واكسنی نمی‌تواند باعث ایجاد كووید -19 شود زیرا هیچیك از آنها شامل كل ویروس كرونا نیستند. هر فردی كه پس از دریافت واكسن به كووید -19 مبتلا شود، احتمالاً قبل از ایجاد ایمنی كافی، در معرض ویروس قرار داشته است.

برای رفع ناراحتی عوارض جانبی واكسن كووید 19 در روزهای اول، بسته به علائم، موارد زیر را می‌توان انجام داد:

- قراردادن كمپرس سرد (مانند پارچه مرطوب) در محل تزریق

- مشورت با پزشك جهت امكان استفاده از مسكن‌های بدون نسخه

- نوشیدن مایعات زیاد

- پوشیدن لباس سبك‌تر و نازك‌تر در صورت وجود تب

برخی افراد بعد از تزریق واكسن كووید -19، هیچ دردی را در محل تزریق مشاهده نمی‌كنند و همچنین به هیچ وجه احساس درد ندارند. این طبیعی است. بسیاری از افرادی كه در آزمایشات بالینی كووید -19 واكسینه شده بودند، هیچ علامتی را تجربه نكردند اما مشخص شد كه توسط واكسن محافظت می‌شوند.

حال این سوال مطرح می‌شود كه آیا عوارض جانبی بعد از دوز اول یا دوم بیشتر است؟ به گفته متخصصان، با استفاده از واكسن‌های دوتایی، افراد پس از دوز دوم خود، عوارض جانبی را گزارش می‌كنند. طبق CDC ، عوارض جانبی بعد از تزریق دوم "ممكن است شدیدتر از عوارضی باشد كه بعد از اولین تزریق تجربه شده است. بر اساس شواهد CDC، عوارض جانبی بعد از تزریق نوبت دوم واكسن نیز نشانه‌های طبیعی بدن است كه محافظت از بدن را نشان می‌دهند و باید ظرف چند روز از بین برود.

همچنین برخی از عوامل، احتمال بروز عوارض جانبی را بیشتر می‌كنند. به گفته كارشناسان، افراد جوان احتمالاً عوارض جانبی را بیشتر تجربه می‌كنند زیرا سیستم ایمنی قوی‌تری دارند. احتمال بروز عوارض جانبی شدیدتر در زنان بیشتر از مردان است. از 14 دسامبر تا 13 ژانویه، بیش از 79 درصد عوارض جانبی توسط زنان گزارش شده است. عوارض جانبی نیز بسته به اینكه آیا در گذشته تماس با ویروس كرونا داشته‌اید یا نه ممكن است متفاوت باشد. اگر مدتی قبل به كووید -19 مبتلا شده‌اید یا از قبل ایمنی دارید، واكسن می‌تواند مانند تقویت كننده عمل كند، كه در برخی موارد كاملاً بدون علامت است.

تجربه عوارض جانبی پس از واكسیناسیون یكی از نشانه‌های عملكرد واكسن است كه سیستم ایمنی بدن به آن پاسخ می‌دهد. عوارض جانبی جدی و طولانی مدت به دنبال هر واكسیناسیون، از جمله واكسیناسیون كووید 19، بسیار بعید است. عوارض جانبی معمولاً در 2 تا 4 روز اول دریافت واكسن رخ می‌دهد. بنابراین در صورت مشاهده علائم، در فاصله 4 روز تا یك ماه بعد از تزریق واكسن، حتماً با پزشك تماس بگیرید. در صورت داشتن علائم غیر عادی مانند سردردهای شدید همراه با تاری دید و دردهایی كه با مسكن برطرف نمی‌شود با مراكز بهداشتی تماس بگیرید. تب نیز اگر پس از 48 ساعت از تزریق واكسن شروع شود و بیش از 48 ساعت ادامه یابد، حتماً به پزشك و مراكز بهداشتی درمانی مراجعه شود.