یكی از محققان كشور بر اساس تحلیل داده‌هایی كه انجام داده، معتقد است كشور با بحران بزرگی از شیوع سویه دلتا روبرو است و تا این سویه آتش خود را شعله‌ور نكرده و...
و همانند هند، كشور را به یك قتلگاه آخرالزمانی تبدیل نكرده است و صدایش در لابلای صدای بسیاری از دیگر كشورها گم نشده، باید از جهان برای تامین واكسن‌های موثرتر كمك بخواهد، ولی این پنجره به زودی بسته خواهد شد و لازم است از این فرصت استفاده شود.
دكتر سید علی حسینی اسفیدواجانی، متخصص سامانه‌های پیچیده و عضو هیات علمی دانشكده فیزیك دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با ایسنا با ارائه دلایل خود برای بسته شدن پنجره احتمالی نجات كشور از بحران اپیدمیك فعلی، گفت: اجازه دهید قبل از آنكه وارد بحث اصلی یعنی بحران این روزهای كشور شوم، یك سابقه از تحلیل بحران ارائه دهم تا دوستان نیاز به تحلیل‌های علمی داده‌های اپیدمیك را درك كنند.
وی ادامه داد: هنگامی كه كرونا وارد ایران شد، بعد از تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها رییس جمهور اعلام كرد كه كرونا از هفته بعد از تعطیلی از كشور خواهد رفت و من با تحلیل داده‌های مربوط به تعداد مبتلایان در جهان كه آن روز خارج از كشور چین تنها هزار نفر بودند، به این جمع‌بندی رسیدم كه با یك "قوی سیاه" طرف هستیم. قوهای سیاه یا black swans در علم داده به رخدادهایی گفته می‌شوند كه بسیار نادر هستند و در پیش بینی‌های معمول گنجانده نمی‌شوند.
دكتر حسینی با بیان اینكه تحلیل‌های انجام شده از این داده‌ها به مسوولان وزارت بهداشت ارائه شده است، افزود: در ملاقات با برخی از مسوولان دولتی تحلیل‌های داده‌های اپیدمی را ارائه كرده و در مورد ابعاد بحران كرونایی هشدار دادم و این در حالی بود كه در تحلیل بعضی از متخصصین اپیدمولوژی مورد مشورت سیاستگذاران، سطح هشدار بسیار پایین‌تر تخمین زده شده بود.
این محقق حوزه سیستم‌های پیچیده با اشاره به مذاكراتش با یكی از اپیدمولوژیست‌های طرف مشاوره سیاستگذاران، خاطر نشان كرد: این متخصص كه معتقد بود كرونا با بسته شدن مدارس و دانشگاه‌ها هفته بعد خواهد رفت، در مذاكراتی كه با وی داشتم، چهار انگشت خود را نشان داد و گفت كه در بدترین شرایط تنها چهار هزار ایرانی ممكن است فوت كنند! ضمناً تاكید كرد با گرمای تابستان بیماری به طور كلی رخت خواهد بست!
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: بر خلاف تحلیل‌های ارائه شده در این زمینه، تحلیل‌های داده‌ای من نشان می‌داد كه ما با یك "قوی سیاه" و یا "شاه اژدها" طرف هستیم و این كارشناسان علی رغم داشتن تخصص علمی ارزشمند در حوزه تحقیقی خود از قدرت "شاه اژدهاها" در تغییر ماهیت بحران‌های نادر بی‌خبر بودند كه البته از حوزه تخصصی ایشان به دور بود و نیاز به داشتن تخصص در حوزه تحلیل داده‌ها، پدیده‌های بحرانی و سیستم‌های پیچیده داشت.
به گفته وی، "شاه اژده‌ها" یا dragon kings كه در تحلیل بازارهای مالی، فیزیك اقتصاد، پدیده‌های بحرانی و سیستم‌های پیچیده مورد توجه هستند، پدیده‌ای است كه نه تنها از نظر احتمال وقوع نادر هستند، بلكه دارای ریشه‌های متفاوتی از بحران‌های نادر گذشته هستند.
دكتر حسینی ادامه داد: در حالی كه بسیاری از كارشناسان به گرمای اردیبهشت و تابستان دل بسته بودند، تحلیل‌های من از داده‌های مربوط به كشورهای استوایی حكایت از سرایت این ویروس در گرمای تابستان داشت كه در این مورد در اردیبهشت سال قبل و زمانی كه كاهش پیك اول دلخوشی‌ها را به مهار در تابستان زیاد كرده بود، نسبت به ماهیت متفاوت رفتار "شاه اژدهاها" در پدیده‌های بحرانی و احتمال بروز پیك در تابستان هشدار دادم.
حسینی پس از مرور گذشته با اشاره به بروز بحران عمیق این روزهای كرونایی، پیش بینی خود مبنی بر كوچك بودن پنجره نجات از بحران كنونی را مطرح و چند نكته را گوشزد می‌كند.
جهش دلتا: بحرانی در دل بحران و پنهانكاری هند
حسینی ادامه داد: چند ماه پیش به دوستی در وزارت بهداشت هشدار دادم كه خبرنگار گاردین از هند گزارش كرده بود كه هند در حال تكرار رویكرد اشتباه چین در مقابل جهان است، به این معنا كه چین قدرت سرایت كرونا را از جهان پنهان كرد و هند قدرت عجیب جهش جدید را! خواستم كه هشدار داده شود تا تمامی مرزها و رفت و آمدها به هند بسته شود كه البته نشد و بحران از درگاه مراودات با هند یعنی سیستان و بلوچستان وارد كشور شد.
قرنطینه؛ شاید مفید و ضروری، اما التیام موقتی
وی سیاست قرنطینه و "لاك داون" را موقتاً آرام بخش توصیف كرد و گفت: واكسیناسیون شاید بسیار ضروری است، اما در مورد سویه فعلی به اندازه سویه "ووهان" تاثیرگذار نخواهد بود؛ چرا كه ویروسی كه با چنین قدرت سرایتی ظرف یك ماه از سیستان و بلوچستان به كل كشور آمد و كل كشور را سیاهپوش كرد، از فردای برداشتن قرنطینه تنها زمان كوتاهی می‌خواهد كه دوباره كل كشور را سیاهپوش كند. لذا گرچه ممكن است قرنطینه یك راه حل فوری و لازم باشد (كه ستاد كرونا با توجه به ابعاد بحران تصمیم خواهد گرفت) اما این راه حل بسیار موقتی‌تر از دفعات قبل خواهد بود و راه حل موثرتر، واكسیناسیون فوری كشور است. اما مشكل واكسناسیون كجاست؟
واكسیناسیون؛ كارساز اما دور از دسترس
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به چالش كشور در زمینه واكسیناسیون سراسری، خاطر نشان كرد: مشكل واكسیناسیون آن است كه واكسن‌های موفق از ماه‌ها قبل، پیش خرید شده‌اند و بعید است بتوان به سرعت برای كشور واكسن مؤثر تهیه كرد. توضیح آن كه مقایسه داده‌های كشورهای "امارات" و "انگلستان" نشان می‌دهد كه قدرت اثرگذاری واكسن سینوفارم ممكن است تنها 50 درصد باشد و اگر این عدد درست باشد، به معنی آن است كه اگر كل كشور را با سینوفارم واكسینه كنیم، همانند یك كشور 40 میلیونی واكسینه نشده خواهیم بود و موج‌های بعدی كرونا در راه است.
وی اضافه كرد: از این رو لازم است در كنار خرید واكسن‌های چینی كه در دسترس‌تر هستند، به فكر خرید واكسن‌های موثر همانند "آسترازنكا" و یا "بایو-ان-تك" بود. مشكل اما اینجاست كه این واكسن‌ها برای ماه‌های پیش رو پیش خرید شده‌اند و شانس تهیه فوری چند 10 میلیونی نیاز كشور، بسیار كم است.
راه‌حل چیست؟
حسینی تنها راه علاج برای برون رفت از بحران كنونی كرونا را نشان دادن سطح بحران ایران به جهان و تقاضای كمك فوری از جهان برای دریافت واكسن‌های بدون نوبت عنوان كرد و یادآور شد: شاید این تنها گزینه پیش روی كشور باشد، ولی این احتمال نیز وجود دارد كه پنجره این گزینه به زودی بسته شود.
وی با طرح این سوال كه چرا پنجره درخواست اورژانسی از جهان ممكن است به زودی بسته شود، توضیح داد: نكته در اینجاست كه سویه دلتا در حدود 10 ماه پیش در هند مشاهده شد. چندین ماه طول كشید كه این سویه آتش خود را شعله‌ور كند و هند را به یك قتلگاه آخرالزمانی تبدیل كند. همانند مسیر سویه ووهان طبیعی بود كه اولین كشورهایی كه با گونه جدید روبرو شوند، كشورهای صنعتی باشند كه بیشترین مراودات و رفت و آمدها را با بقیه جهان از جمله هند دارند.
این متخصص سامانه‌های پیچیده با تاكید بر اینكه در حال حاضر تخمین زده می‌شود بالای 80 درصد آلودگی‌ها در آمریكا از سویه دلتا باشد، اظهار كرد: كشورهای صنعتی اما به واسطه واكسیناسیون گسترده با بحران جدی روبرو نشدند. تقاضای كمك ایران در حال حاضر ممكن است خریداری در جهان داشته باشد. اما زمانی كه سویه دلتا مسیر خود را به كشورهای كم درآمد باز كند، صحنه‌های دلخراش آخرالزمانی هند، بسیار مشاهده خواهد شد و همه جهان نیازمند كمك اورژانسی خواهند شد؛ از این رو تا زمانی كه ایران جزو معدود كشورهای محروم مانده از واكسنی است كه با بحران سویه دلتا روبرو شده و صدایش در لابلای صدای بسیاری از دیگر كشورها گم نمی‌شود، بایستی از جهان كمك بخواهد.
وی تاكید كرد: دقت كنید كه اگر ابعاد بحرانی ایران گوشزد شود، هند حتی با تولید 15 روز خود می‌تواند ایران را نجات دهد. كشورهای بسیاری با مازاد واكسن روبرو و در حال جمع آوری بعضی از واكسن‌های خود هستند و كمك خواستن ایران در شرایط فعلی در جهان ممكن است شنونده‌های بسیاری داشته باشد.
حسینی با تاكید بر اینكه اعلام نیاز و كمك از جهان نشانه ضعف كشورها نیست، گفت: بگذارید توضیح دهم كه هند كه بزرگترین شركت تولیدكننده واكسن جهان یعنی انستیتو سرم هند را داراست، در برخورد با سویه دلتا درمانده بود! و از جهان كمك خواست. ایران نیز اولین كشوری نیست كه در برخورد با سویه دلتا از جهان كمك خواسته و آخرین كشور نیز نخواهد بود. حتی این درخواست می‌تواند به صورت غیر رسمی و در محافل دیپلماتیك مطرح شود.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی یادآور شد: با بحران بزرگی روبرو هستیم و ممكن است علی رغم همه تمهیدات با دریافت واكسن در مقیاس لازم روبرو نشویم، بایستی از هم اكنون با یك تحلیل داده درست از میزان مبتلایان و متوفیان و با نگاه به پروفایل سنی آنها و واكسن‌هایی كه دریافت كرده‌اند، نوبت‌های واكسن را باز تعریف كنیم. برای مثال ممكن است تحلیل داده‌ها نشان دهد كه افراد مسنی كه فلان واكسن را دریافت كرده‌اند، علی رغم دریافت واكسن هنوز شانس مرگ بیشتری از افراد فلان پنجره سنی داشته باشند. لذا در صورت دریافت واكسن محدود بهتر است در اتخاذ استراتژی درست و موفق‌تر علمی عمل كنیم.
به گفته وی، یك مثال موفق كشور انگلستان است كه ابتدا یك دوز به درصد بالایی از جمعیت خود زد و سپس به فكر دوز دوم افتاد. البته در مورد ایران كمی ماجرا پیچیده‌تر است؛ چرا كه افراد مختلف سنی واكسن‌های متفاوتی دریافت كرده‌اند و یك تحلیل داده برای اتخاذ سیاست درست نیاز است.
