گفت‌وگویی با حسن رودگری، عضو هیئت علمی مركز تحقیقات ژنومیك علوم پزشكی شهید بهشتی و مدیر پژوهش سازمان نظام پزشكی كشور پیرامون جهش جدید كرونا به نام XE انجام دادیم.
اخیرا نوع تركیبی از امیكرون كه حاصل اختلاط امیكرون BA.1 و BA.2 است با نام XE در انگلستان كشف شده كه با حدود 10 درصد سرعت بیشتر (نه ده برابر بلكه فقط 9/6 درصد سرعت بیشتر) همراه است.
افزایش 10 درصدی سرعت انتقال سویه XE كرونا
جهش كرونا به نام XE چه تفاوتی با سویه‌های قبلی دارد و در چه كشورهایی گزارش شده است؟
رودگری: نوع جدید XE یك جهش ناشی از نوتركیب شدن BA.1 و BA.2 و در نتیجه ابتلای همزمان به آن ها است و بار اول حدود 2/5 ماه قبل در انگلستان گزارش شد. محاسبات، 10 درصد سرعت بیشتر در افزایش انتقال را نشان می‌داد كه چندان قابل توجه نیست. تاكنون XE زیر مجموعه امیكرون محسوب می‌شود؛ مگر آن كه رفتار جدیدی به خصوص در شدت بیماری یا تظاهرات بالینی آن دیده شود. از نظر آژانس امنیت سلامت انگلستان (UKHSCA) تعداد XE در جامعه تا به حال به قدری نیست كه بتوان از رفتار آن تحلیل قطعی به دست داد؛ چون تا به حال فقط 637 مورد قطعی آن در انگلیس ثبت شده است كه در این بین نزدیك 5 میلیون مورد جدید هفته گذشته عدد قابل اعتنایی نیست.
در سایر كشور‌ها نیز افزایش ناگهانی در موارد جدید ناشی از امیكرون BA.2 وجود دارد؛ اما اثری از XE نیست. در چین كه اخیرا قرنطینه شدیدی در شانگ‌های انجام داد؛ یك زیرگروه جدید به نام BA.1.1 هم در كنار BA.2 گزارش شده كه در خود چین و سایر نقاط جهان گزارشی از آن نبوده است. هندوستان هم مدعی كشف یك مورد XE در بمبئی شده است.
افزایش 7 درصدی بستری‌های كرونا با جهش XE
جهش XE چه میزان بستری و مرگ و میر كرونا را افزایش داده است؟
رودگری: به دنبال بروز جهش جدید، ركورد جدیدی در تاریخ پاندمی كشور انگلیس ثبت شده كه با افزایش 7 درصد در بستری‌ها همراه بوده است. میزان مرگ میر جهشی نشان نمی‌دهد كه می‌تواند ناشی از پوشش گسترده و موثر واكسیناسیون باشد. طبق خبری از دانشگاه امپریال كالج لندن، بیشتر این افزایش در گروه 55 سال و بالاتر بود و میزان ابتلای كودكان افزایش نسبی داشت؛ اما برای 18 تا 54 ساله‌ها پلاتو (تقریبا ثابت) بوده و عامل 90 درصد همه موارد نیز امیكرون BA.2 است. گفته می‌شود این افزایش ناگهانی بیشتر به دلیل برداشت محدودیت‌های شدید بهداشتی و قرنطینه‌ها بوده و محصول گردش نوع BA.2 یا همان Stealth است.
علائم ابتلا به جهش XE كرونا
علائم ابتلا به جهش XE كرونا با سویه‌های قبلی تفاوت دارد؟
رودگری: در حال حاضر گزارشی از تفاوت نوع XE از نظر علائم بالینی و شدت بیماری با امیكرون رایج نیست و هر دو بیشتر شبیه سرماخوردگی با آبریزش بینی، عطسه و گلودرد همراه هستند كه این برخلاف كرونای اولیه است كه تب، سرفه و فقدان بویایی/چشایی از علائم شایعش بود. NHS انگلستان فهرست علائم عمومی و شایع كووید19 را به تازگی كمی گسترده‌تر كرده و آن را به مجموع 9 علامت ارتقا داده كه شامل تنگی نفس، احساس خستگی یا بی حالی شدید، درد بدن، سردرد، گلودرد، بینی كیپ یا آبریزش بینی، كاهش اشتها، اسهال، تهوع و استفراغ است.
اقدامات ستاد كرونا برای پیشگیری از گسترش XE ؛ تسریع تزریق دوز چهارم در گروه‌های پر خطر و بازگشایی مطابق الگوی بیماری
در شرایط كنونی برای مقابله یا پیشگیری از ابتلا به سویه XE باید چه اقدامی انجام داد؟
رودگری: در مجموع با اطلاعات موجود واریانت XE چندان خطرناك نیست و پدیده نوتركیبی قبلا مكررا اتفاق افتاده و باز هم می‌افتد. علت این كه ما واریانت جدید را XE می‌نامیم؛ این است كه قبل از آن XA XB، XC و XD را داشتیم و هیچ كدام نگران كننده نبودند، حتی سویه نوتركیب XD كه ناشی از تركیب انواع خطرناك دلتا و امیكرون بود.
نتیجه می‌گیریم كه اولا بهتر است از ایجاد جو وحشت بی مورد در مورد نوع XE ممانعت شود؛ چون نه گسترده شده و نه الزاما خطرناك‌تر است و ثانیا بدانیم كه موج جدید كووید19 در اروپا و آسیا بیشتر ناشی از نوع BA.2 امیكرون است و نوع XE كه در مورد آن خبرسازی می‌شود، نقش چندانی ندارد. از جانبی به دلیل كاهش میزان تست‌های تشخیصی PCR، آمار‌های موجود را نمی‌توان بیانگر میزان واقعی گسترش موج جدید دانست؛ هر چند به لطف واكسیناسیون و همچنین تغییرات ژنتیكی تدریجی در ویروس، شدت علائم بالینی، درگیری ریوی و میزان بستری و مرگ میر كاهش چشمگیر دارد؛ البته توان این ویروس در ارائه انواع نوتركیب یا جدید از خود هنوز یك عامل خطرزا و ترس آفرین است.
از افزایش ناگهانی ابتلا در برخی كشور‌ها كه محدودیت‌ها را برداشته اند، می‌توان درس گرفت كه باید كاهش محدودیت‌های بهداشتی به خصوص زدن ماسك، بازگشایی سرویس‌ها و خدمات عمومی و مدارس باید تدریجی و طبق محاسبات اپیدمیولوژیست‌ها باشند. وگرنه ممكن است با رشد انفجاری در تعداد ابتلا مواجه شویم كه قطعا تعداد بستری و مرگ و میر را بالا می‌برد؛ هرچند كه از نوع امیكرون كمتر كشنده باشد.
اكنون به نظر می‌رسد كه ستاد ملی مقابله با كرونا باید جدول زمانبندی منطبق بر رفتار ویروس در كشور و مناطق مختلف آن را بر اساس شدت گسترش بیماری و فاكتور‌های منطقه ای، برای بازگشایی‌ها و فعالیت‌های اجتماعی ارائه دهد و البته باید دریافت دوز چهارم را نیز برای گروه‌های سنی پرخطرتر یا بیماری‌های خاص تسریع كرد.
