خطرات كم تحركی
زمانی كه نخستین گزارش‌های مربوط به كووید 19 در تیترهای روزنامه‌های جهانی ظاهر شد و كل جهان شروع به تجهیز خود برای مقابله با چالش‌های آتی كرد، كاملا واضح بود كه این ویروس جدید با قابلیت سرایت بالا می‌تواند بر زندگی همه انسان‌ها تأثیر بگذارد، اما همه یكسان تحت فشار مشكلات و بار حاصل از این بیماری قرار نمی‌گیرند.
بر اساس داده‌ها و الگوهای اولیه مشاهده‌شده در چین و بخش‌هایی از اروپا، افراد سالمند عوارض این بیماری را بیشتر تجربه می‌كرده‌اند. همچنین مشخص شد افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای، مانند بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت با ریسك بالاتر عوارض ناشی از ابتلا به بیماری مواجه هستند. سپس مطالعات بر روی قومیت، جنسیت، گروه‌های اجتماعی اقتصادی آغاز شد و پرسش‌ها و تردیدهای بیشتری برای جامعه علمی و دانشمندان به وجود آمد كه ناامیدانه در پی پاسخی برای این وضعیت بودند.
اكنون و پس از 10 ماه از ظهور این همه‌گیری، الگوی این بیماری همچنان در حال تغییر است و هنوز برای نتیجه‌گیری درباره مسیر حركت كووید 19 خیلی زود است. با این حال در مطالعات اخیر، چاقی به عنوان یك ریسك‌فاكتور مهم شناخته شده است كه احتمال ابتلا به عوارض شدید بیماری و مرگ‌ومیر در افراد آلوده به ویروس را افزایش می‌دهد.
هرچند زمان لازم است تا داده‌ها و اطلاعات كافی در این مورد به دست آید و ارتباط بین ویروس كرونا و اضافه‌وزن كاملاً مشخص شود، اما این حقیقت كه بدانیم ارتباطی وجود دارد كافی است تا اقدامات فوری و مورد نیاز برای كاهش اثرات چاقی بر افراد در دستور كار سیستم‌های بهداشت و درمان و جامعه قرار گیرد.
بنابر این گزارش، چاقی در سرتاسر جهان از سال 1975 تا به حال سه برابر شده است. در سال 2016 بیش از 1.9 میلیارد بزرگسال دارای اضافه وزن بودند كه از این میان 650 میلیون نفر مبتلا به چاقی بودند. چاقی در ایران نیز آمار بسیار بالایی دارد و مانند اقصی نقاط دنیا صعود شگفت انگیز سه برابری را تجربه كرده است و طبق آمارهای رسمی كشور تا به امروز به 15 میلیون بزرگسال مبتلا به چاقی رسیده است.
دلایل چاقی پیچیده است و خسارات آن از نظر فیزیكی، روان‌شناسی، احساسی، فردی و اجتماعی، متنوع و گسترده. چاقی امید به زندگی را كاهش می‌دهد و حدوداً با 200 بیماری و عارضه در ارتباط است. افرادی كه با این عارضه زندگی می‌كنند اغلب برچسب‌هایی را درباره شرایط خود تحمل می‌كنند و ثابت شده كه بیشتر به افسردگی مبتلا می‌شوند. با توجه به دلایل فوق و موارد دیگر، بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی در حال حاضر چاقی را یك بیماری مزمن چندفاكتوری نیازمند به مدیریت پزشكی اعلام كرده‌اند.
در سیستم‌های بهداشت و درمان یا حتی از نظر متخصصان بهداشت و درمان بسیاری از نقاط جهان، چاقی به عنوان یك بیماری در نظر گرفته نمی‌شود و این بخش به طرز نامساعدی فاقد استراتژی‌های مدیریتی و مفاد قانونی مربوط به مراقبت های درمانی است. نتیجه اینكه بسیاری از افراد مبتلا به چاقی از پشتیبانی و مراقبت‌های درمانی تخصصی مورد نیاز برای مدیریت بیماری خود برخوردار نیستند و اغلب احساس می‌كنند كه در مدیریت بیماری خود تنها هستند.
در شرایطی كه جوامع، ناگزیر به واكنش سریع و جامع در برابر كووید 19هستند نیاز به رفع چالش‌های مهم پیش روی یكی از آسیب‌پذیرترین جمعیت‌های بیمار در برابر این ویروس، هرگز تا به این اندازه مهم نبوده است. از این رو رعایت و توجه به یك‌سری ملاحظات ضرورت می‌یابد.
یكی از این موارد سبك زندگی در دوران قرنطینه است. دریافت و مصرف انرژی تحت تأثیر عوامل فیزیكی، اجتماعی، احساسی و زیست محیطی قرار دارند. وقتی این عوامل تغییر می‌كنند، نتایج هم تغییر خواهند كرد. یكی از اثرات كووید 19 كه كمتر گزارش شده است، اما از اهمیت بالایی برخوردار است، اثر قرنطینه به ویژه بر افراد مبتلا به چاقی است. انزوای اجتماعی می‌تواند باعث ایجاد یا تشدید مسائل سلامت ذهنی در هر فردی شو. خرید عصبی و از روی وحشت و فشارهای ناشی از آن بر زنجیره‌های تأمین غذا بدان معنی است كه بسیاری از انسان‌ها به‌جای محصولات تازه، بیشتر به كالاهای فراوری شده وابسته هستند.
به علاوه محدودیت‌ها برای تحرك و ورزش باعث ترویج كم تحركی در مقیاس جهانی می‌شود. البته این مسائل تنها مختص افرد مبتلا به چاقی نیست و اولویت باید بر محدود كردن شیوع كووید 19 باشد. اما استراتژی‌های دولتی باید كلی‌تر بوده و بتوانند موضوعات بهداشت و درمان را به نحو بهتری تحت پوشش قرار دهند، چراكه درنتیجه آن، اثرات منفی اجتناب‌پذیر به حداقل می‌رسند.
موضوع دیگر ایجاد یك جامعه حمایتی است. اگر چاقی را به عنوان یك بیماری بپذیریم، در نتیجه باید پذیرفت كه افراد مبتلا به چاقی در این مسئله مقصر نیستند. كاهش وزن تنها با «كم‌خوری و تحرك بیشتر» حاصل نمی‌شود. هنوز هم با وجود ماهیت چندوجهی چاقی، استراتژی‌های كنونی برای مراقبت از این افراد صرفا بر فرایندهای مراقبتی مربوط به سبك زندگی شامل رژیم غذایی و ورزش متمركز هستند.
این مسئله به این معناست كه بخش عمده مسئولیت كاهش وزن برعهده خود فرد است و اغلب جوامع آزادانه انگشت اتهام خود را به سمت افرادی نشانه می‌روند كه نیازهایشان بسیار بیشتر از تغییر سبك زندگی است. در حال حاضر با توجه به اینكه كل جهان بر روی كووید 19 متمركز شده است و افراد مبتلا به چاقی صدمات بیشتری از این ویروس متحمل می‌شوند، حذف تفاسیر قدیمی درباره كاهش و اضافه وزن بیش از هر زمان دیگری از اهمیت برخوردار است تا این جمعیت آسیب‌پذیر از این پس با برچسب‌ها و انگ‌های اجتماع مواجه نشوند.
ضرورت دیگر، اولویت دادن به چاقی در دستور كارهای بخش بهداشت و درمان است. بدیهی است كه اگر از تحمیل بار مسئولیت بیشتر بر افراد مبتلا به چاقی اجتناب شود، سیستم‌های بهداشت و درمان و جامعه باید با همكاری یكدیگر مراقبت‌های مناسب و قابل دسترس را فراهم آورند و از این گروه از افراد چه در زمان حال و چه پس از رفع قرنطینه حمایت كنند. در صورتی كه به افراد آموزش داده شود و درك و آگاهی افزایش یابد و برچسب زدن به افراد متوقف شود و در صورتی كه افراد حاضر در مراجع تصمیم‌گیرنده از استراتژی‌های بهداشت و درمان به نفع بیماری‌های مزمن استفاده كنند می‌توان روند افزایشی چاقی را در جهان، متوقف و یا دست‌كم معكوس كرد.
انجام ندادن این اقدامات باعث ایجاد تقاضاهای ناپایداری برای دریافت خدمات بهداشت و درمان خواهد شد كه همین حالا هم با تقاضای قابل توجهی مواجه هستند و باعث خواهد شد این بخش، آمادگی مناسبی برای مقابله با بحران‌های پیش‌بینی نشده بخش بهداشت و درمان در آینده نداشته باشد.
