شیر، مهم ترین ماده غذایی مورد نیاز بدن است كه مصرف آن، علاوه بر بهبود سلامت جسم، بر سلامت روح و روان هم اثرگذار است.
كارشناسان تغذیه و متخصصان علوم پزشكی، متفق القول بر این عقیده اند كه حذف شیر و لبنیات از سبد غذایی، تبعات ناگواری در پی دارد و می‌تواند مقدمه‌ای برای وقوع یك فاجعه انسانی تلقی شود. زیرا، جسم و روح انسان به غذای سالم و مقوی نیاز دارد تا بتواند خوب فكر كند و خوب كار كند.
مواد مغذی كه در شیر وجود دارد، به قدری برای انسان مهم است كه اگر بخواهد هر كدام از محصولات لبنی را حذف كند؛ می‌تواند با مشكلاتی برای سلامت جسم و روان همراه باشد.
در همایش «مسئولیت اجتماعی: سرانه مصرف شیر» كه با حضور مدیركل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت و كارشناسان صنعت و دانشگاه برگزار شد، تبعات حذف شیر و لبنیات از سبد غذایی، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
احمد اسماعیل‌زاده مدیركل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، با عنوان این مطلب كه سازمان برنامه و بودجه بایستی بودجه لازم برای توزیع شیر رایگان در تمامی مدارس كشور را مصوب و در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار دهد، گفت: پایین‌بودن سرانه مصرف شیر و لبنیات در كشور برخلاف توصیه‌های تغذیه‌ای از سوی وزارت بهداشت است. درحالی‌كه سه واحد مصرف لبنیات در روز توصیه شده، اما میزان و میانگین مصرف فعلی كشور، یك واحد در روز است.
وی افزود: در دفتر بهبود تغذیه، هدفگذاری بلندمدتی را مطرح كرده‌ایم كه مطابق آن، میزان مصرف لبنیات در سال 1405 نسبت به سال 1402 باید حداقل 25 درصد افزایش یابد كه به طور قطع با تعامل با بخش خصوصی امكان پذیر خواهد بود.
اسماعیل زاده، با مطرح كردن سایر استراتژی‌های وزارت بهداشت برای افزایش سرانه مصرف شیر، ادامه داد: استراتژی دوم ما در بحث آموزش و افزایش مصرف شیر و لبنیات، دسترسی به شیر و لبنیات ارزان است و دسترسی مردم به شیر و لبنیات ارزان باید به سادگی فراهم باشد.
وی تأكید كرد: سازمان برنامه و بودجه باید بودجه لازم برای توزیع شیر رایگان در تمامی مدارس كشور را مصوب و در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار دهد. این شرایط به پیگیری‌های مستمر وزارت آموزش و پرورش نیاز دارد.
در ادامه، خاتمی مقدم كارشناس صنایع غذایی گفت: اعداد متفاوتی در مورد سرانه مصرف شیر در كشور مطرح است، اما جملگی آنها با تغییراتی اندك، بر روی میانگین كلی اتفاقِ نظر دارند. در جهان مطابق با آمار سازمان ملل، تا پایان سال 2020، جهان با جمعیت 8 میلیارد نفری مواجه است و مطابق با آمار فائو 930 میلیون تن شیر تولید می‌شود كه به معنای سرانه مصرف 116 كیلوگرمی شیر در جهان است.
وی ادامه داد: در ایران مطابق با آمار مركز آمار، جمعیت كشور در سال 1400 حدود 84 میلیون و 714 هزار نفر برآورد شده كه سرانه مصرف شیر در آن به عدد 78 كیلوگرم رسیده است. بایستی توجه داشت كه سرانه تولید به معنای سرانه مصرف نیست، لذا ما از متوسط مصرف جهانی، 35 درصد كمتر مصرف می‌كنیم.
حسین چمنی مشاور انجمن صنایع لبنی ایران گفت: وزارت بهداشت در این سال‌ها سهم خودش را به هیچ وجه در مسئولیت اجتماعی ادا نكرده است. من تصور می‌كنم، نظام سلامت نام بی‌مسمایی است؛ چرا كه به جای سلامت و پیشگیری، روی «درمان» مردم سرمایه‌گذاری می‌كند. از این‌رو، نام نظام درمانی نام منطقی‌تری برای آن به نظر می‌رسد.
گیتی كریم استاد دانشكده دامپزشكی دانشگاه تهران با تأكید بر لزوم توجه به بُعد اقتصادی در آسیب‌شناسی كاهش سرانه مصرف شیر، گفت: مسئله سرانه مصرف شیر بیش از هرچیزی بعد اقتصادی دارد، لذا نیازمند كنش و پژوهش بیشتر اقتصاددانان است.
وی با طرح این سوال كه آیا برنامه ششم توسعه را خوانده‌اید، افزود: كدام‌یك از بندهای آن به سرانجام رسیده كه ما اكنون داریم از برنامه هفتم صحبت می‌كنیم.
روشنك روستایی متخصص تغذیه، در سخنانی با محوریت «سرانه مصرف لبنیات در ایران، چالش‌ها و موانع»، به كاهش مصرف لبنیات در جامعه طی یك دهه گذشته اشاره كرد و گفت: درباره مصرف شیر و لبنیات در ایران آمارهای متعددی وجود دارد كه بر مبنای آن می‌توان نتیجه گیری كرد مصرف لبنیات در كشور به میزان قابل توجهی كمتر از مقادیر توصیه شده است. این مقدار وقتی شایسته توجه بیشتری می‌شود كه نسبت به دهه پیشین به طور معناداری با كاهش مواجه بوده و به دهه هفتاد عقبگرد داشته است.
كاندید دكتری سیاست غذا و تغذیه دانشگاه علوم‌پزشكی شهید بهشتی افزود: در كشورهای با درآمد پایین و متوسط كه عموماً دسترسی محدودی به منابع غذایی با منبع حیوانی دارند، نقش شیر و لبنیات در رژیم غذایی بسیار پررنگ‌تر است. در حقیقت لبنیات مجموعه‌ای از مواد مغذی كلیدی را تأمین می‌كنند كه تأمین آن از طریق رژیم‌های غذایی فاقد محصولات لبنی یا محدود از آن دشوار است.
وی با اشاره به قطع شیر مدارس، ادامه داد: مقوله شیر مدرسه كه از سال 1379 آغاز و تا تحت پوشش قرار گرفتن تمام دانش‌آموزان در سراسر كشور ادامه پیدا كرد، به دلیل عدم تخصیص بودجه كافی در سال 1396 متوقف شد و از سال 1398 در برخی استان‌ها و مقاطع به طور محدود در حال اجرا است. بنابراین به نظر می‌رسد علاوه بر لزوم تجدیدنظر در سیاست‌های كلان اقتصادی، اتخاذ سیاست‌های حمایتی تأثیرگذار برای حمایت همزمان از تولیدكنندگان و مصرف‌كنندگان لبنیات به ویژه در گروه‌های آسیب‌پذیر مانند كودكان یا دهك‌های درآمدی پایین جامعه ضروری است.
روستایی در پایان گفت: وضعِ ما خوب نیست و از حیث سرانه مصرف به دهه هفتاد بازگشته‌ایم و نیاز داریم كه ساختارها، بازنگری شود.
محمود نجفی‌عرب، رئیس اتاق تهران، با انتقاد از قطع یارانه شیر برای دهك پایین و مسئله شیر مدارس دچار اشتباه بزرگی شد، گفت: من به وزیر بهداشت هشدار می‌دهم، چرا كه ایشان متوجه نیست كه قطعِ شیر برای قشر ضعیف جامعه، چه آسیب‌هایی را به این طبقه وارد خواهد كرد و در رشد مغزی و فیزیولوژیكی اقشار مختلف چه تأثیر منفیِ بزرگی خواهد گذاشت.
وی افزود: حجم بالایی از پوكی استخوانی كه این‌سال‌ها شاهدِ آن هستیم، حاصل همین بی‌توجهی‌ها و سیاست‌گذاری‌های نادرست است. چطور است كه به روغن و شكر كه ضدِ سلامت هستند یارانه می‌دهیم، اما برای لبنیات كه این همه در سلامت و پویایی تن و روانِ یكایك افراد جامعه نقش مهمی ایفا می‌كند، یارانه كه هیچ، همان شیر مدارس را هم قطع می‌كنیم.
نجفی‌عرب با انتقاد از سیاست دستوری دولت، گفت: به صورت كاملاً علمی و مستند، بررسی‌های بسیاری انجام شده و امروز به این نتیجه رسیده‌ایم كه سیستم رانتی-یارانه‌ای دولت در قبال كارخانجات و صنایع لبنی، نتیجه عكس می‌دهد. لذا بهترین شیوه، باز گذاشتنِ بازار برای رقابت و دوری از انحصار است.
