پیش‌بینی افزایش فوتی‌های ناشی از كرونا در روزهای آتی

دكتر احسان مصطفوی - رییس مركز تحقیقات بیماری های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور ایران ، در پاسخ به سوالی درباره پیش بینی نمودار موارد ابتلا و مرگ ناشی از كرونا در كشور طی روزهای آتی با توجه به روند كاهشی رعایت پروتكلهای بهداشتی، گفت: زمانی كه در مورد تحلیل روند بیماری كرونا صحبت می‌كنیم، این تحلیل می‌تواند هم درباره موارد ابتلا و هم درباره موارد مرگ گزارش شود. موارد ابتلا هم متاثر از موارد سرپایی و بستری گزارش شده است. در حال حاضر روند افزایشی، در هر دو مورد ابتلا و مرگ در اكثر استان های كشور مشاهده می‌شود.

وی در این باره افزود: در مورد كرونا، زمانی كه افزایش موارد بیماری در بیماران بستری در بیمارستان ها را مشاهده می‌كنیم، انتظار می‌رود تاثیر آن بر مرگ و میر را تقریبا دو هفته‌ بعد شاهد باشیم؛ بنابراین در هفته‌های آینده‌ همچنان انتظار افزایش موارد مرگ را داریم.

وی افزود: هر مداخله ای كه انجام شود می‌تواند این روند افزایشی را كند كرده یا نزولی كند. واقعیت این است كه در یكی دو هفته اخیر مداخله جدی و تاثیرگذاری انجام نشده است كه انتظار داشته باشیم طی روزها و هفته‌های آینده، تغییر روند جدی ببینیم. اگر مداخلات جدی مانند افزایش محدودیت‌ها، نظارت‌های جدی‌تر و حتی تعطیلی اماكن و مشاغل مختلف صورت گیرد، آثار آن بر موارد بستری و مرگ در دو تا سه هفته بعد قابل انتظار است.

این اپیدمیولوژیست با اشاره به اینكه روند افزایشی موارد بیماری در چند هفته اخیر هم راستا با بعضی از كشورهای غربی هم هست، اظهار كرد: در مورد بسیاری از كشورهای اروپایی مانند انگلستان، ایتالیا و اسپانیا كه چندین ماه به شرایط ثبات و كنترل شده‌ای رسیده بودند هم طی هفته‌های اخیر شاهد افزایش قابل توجه موارد ابتلا به كرونا هستیم تا جایی كه این موارد ابتلا بیش از مبتلایان در پیك اول بیماری هم بوده است. در مورد برخی كشورها مثل هندوستان و روسیه هم از ابتدای شروع اپیدمی به آن معنی كاهش روند موارد بیماری و مرگ اتفاق نیفتاده است. از سوی دیگر كشورهایی نظیر آمریكا یا روسیه هم نتوانسته اند چندان در كنترل اپیدمی موفق باشند و بیشترین گزارش های موارد بیماری را دارند.

عضو هیات علمی انستیتو پاستور ایران در ادامه تاكید كرد: با ویروسی مواجه هستیم كه انتشار آن از یك طرف وابسته به رفتار مردم بوده و از طرف دیگر وابسته به ذات ویروس است. هر زمان كه رفتار مردم به سوی ساده انگاری و عدم رعایت نكات بهداشتی پیش رفت، شاهد افزایش موارد ابتلا بودیم، ولی نباید از سرایت‌پذیری بالای ویروس هم غافل شویم؛ نظارت و اعمال چارچوب‌های بهداشتی دقیق جهت شناسایی بیماران، ایزولاسیون آنها و ردیابی تماس‌هایشان از نكات حائز اهمیت است كه باید در ماه های پیش رو با جدیت بیشتری دنبال كنیم.

وی در این باره افزود: بررسی اهرم‌های تنبیهی دقیق نیز برای متخلفان نكات بهداشتی می‌تواند به كنترل شرایط كمك كند. از طرفی با توجه به آنكه بیشترین موارد مرگ در افراد مسن و با بیماری زمینه‌ای اتفاق می افتد، باید مخصوصا این گروه ها بیشتر ملاحظات بهداشتی را رعایت كرده و تا حد امكان از حضور در اماكن عمومی پرهیز كنند و در صورت امكان برنامه های محدود كننده حضور آن ها در اماكن عمومی اجرا شود.

مصطفوی ادامه داد: در شرایط فعلی و با سردتر شدن هوا و افزایش حضور مردم در تجمعاتی كه در محیط سربسته اتفاق می‌افتد، احتمال افزایش موارد بیماری در مقایسه با فصول گرم سال وجود دارد. در حال حاضر افزایش موارد ابتلا را در اكثر مناطق كشور شاهد هستیم؛ به شكلی كه در برخی استان ها این شیب صعودی تند و در برخی نیز ملایم است و صرفا در مورد تعداد محدودی از استان ها روند نزولی و با ثبات را تجربه می كنیم.

وی با تاكید بر اینكه تحلیل روند اتفاقاتی كه در كشورها روی می دهد، صرفا بر اساس آمار كشوری موارد ابتلا و مرگ، بدون توجه به روند بیماری در استان‌ها است، تصریح كرد: این تحلیل برای كشورهایی با وسعت و جمعیت بالا نظیر ایران سخت است، آنچه كه به عنوان تحلیل روند اپیدمی در كشور داریم عملا تجمیع موارد بیماری است كه در استان‌های مختلف در حال وقوع است؛ در نتیجه اگر مداخلات و محدودیت ها در همه مناطق كشور اجرا شود، آن وقت انتظار داریم كه تاثیر آن را بر روند بیماری در كشور ببینیم؛ در غیر این صورت مداخلات محدود و استانی، شاید روند كشوری را خیلی متاثر نكند.

مصطفوی افزود: در مورد هر بیماری عفونی فاكتوری به نام عدد مولد پایه تعریف می‌شود؛ یعنی به طور متوسط هر فرد آلوده، در یك جمعیت كاملا حساس و بدون اجرای اقدامات كنترلی چند نفر دیگر را آلوده می كند. این عدد در مورد كووید19 حدودا بین 2 تا 3 است و هرچقدر اقدامات كنترلی انجام دهیم و جامعه ایمنی نسبی پیدا كند، این عدد كمتر می‌شود و زمانی كه این عدد كمتر از یك شود، یعنی یك فرد آلوده كمتر از یك نفر دیگر را آلوده می‌كند و در این شرایط، اپیدمی به سمت كنترل و محدود شدن پیش می رود و می‌توان انتظار روند نزولی بیماری را داشت. مقدار عدد مولد نسلی، صرفا روند اپیدمی را نشان می‌دهد و نشان از شدت آن نیست. به عبارتی ممكن است این عدد برابر یك باشد ولی وضعیت اپیدمی به صورت پایدار ولی در سطح بسیار شدید قرار داشته باشد و بالعكس ممكن است عدد بالای یك باشد و روند اپیدمی رو به افزایش باشد ولی شدت بیماری خیلی كم باشد.

وی افزود: بر اساس گزارش منتشر شده توسط كمیته ملی اپیدمیولوژی كرونا، با استفاده از تعداد افراد بستری در بیمارستان‌های كشور با تشخیص احتمالی كووید-19، عدد مولد نسلی در طول ماه های فروردین و اردیبهشت سال جاری در كشور افت قابل ملاحظه‌ای نسبت به اوایل اسفند 1398 داشته و از حدود 2.5 به 0.92رسیده بود. از هفته اول خرداد سال جاری تا 24 تیرماه عدد مولد نسلی بالاتر از یك بوده است؛ ولی بعد از آن مقدار آن به كمتر از یك كاهش یافت؛ به طوری كه در هفته منتهی به 4 شهریور 99 به 0.95 رسیده بود، ولی در هفته منتهی به 25 شهریور عدد مولد نسلی به 1.11 افزایش یافته است. در نهایت در هفته منتهی به 25 شهریور 99، جمعاً 22 استان كشور، مقدار عدد مولد نسلی بالاتر از یك داشته اند.

وی درباره احتمال بروز تغییر علائم بالینی بیماری، خاطرنشان كرد: انتظارمان این است كه با گذشت زمان شناخت بهتری از ویروس كووید19 پیدا كنیم؛ بنابراین اگر صحبت از علائم بالینی جدید است لزوما به آن معنا نیست كه این علائم جدیدا اتفاق افتاده بلكه معنایش شاید شناخت بهتر ما از بیماری است؛ در حال حاضر هنوز مهمترین علامت بیماری در افراد علامت دار، درگیری سیستم تنفسی و گوارشی است.