دكتر فرشاد شیبانی، متخصص روانشناسی بالینی در گفتگو با برنامه «سایبان آرامش» شبكه رادیویی سلامت با اشاره به عوامل رفتاری در افسردگی افزود: اولین عامل فقدان است؛ آیا شما اخیراً فقدان مهمی در زندگی‏تان تجربه كردید، برای مثال، از دست دادن شغل، دوست یا رابطه نزدیك؟ شواهد تحقیقی نشان داده است افرادی كه استرس‏های مهمی دارند به احتمال بیشتری افسرده می ‏شوند مخصوصاً اگر آن‏ها مهارت‏های مقابله‏ای كافی نداشته باشند یا به ‏كار نبرند.
وی در ادامه به عامل كاهش رفتار پاداش‏دهنده اشاره و بیان كرد: آیا به فعالیت‏هایی كه برای شما در گذشته پاداش‏ دهنده بودند كمتر می‏ پردازید؟ افسردگی با عدم فعالیت و كناره‏ گیری مشخص می‏ شود. برای مثال، افراد افسرده گزارش می‏ دهند زمان بیشتری را صرف رفتارهای غیرپاداش ‏دهنده و منفعل مانند تماشای تلویزیون، دراز كشیدن در رختخواب، فكر كردن به مشكلات، و شكایت كردن به دوستان می‏ كنند. آن‏ها زمان كمتری را صرف رفتارهای چالش ‏برانگیز و پاداش‏ دهنده مانند تعاملات اجتماعی مثبت، ورزش، مطالعه و كار سازنده می‏ كنند.
دبیر كمیته دانشجویی سلامت روان و رسانه انستیتو روانپزشكی تهران با اشاره به فقدان خودپاداش‏دهی، ادامه داد: اكثر بیماران افسرده به خودشان برای رفتار مثبت پاداش نمی ‏دهند. برای مثال، آن‏ها به‏ندرت خودشان را تحسین می‏ كنند. در اكثر اوقات افراد افسرده فكر می‏ كنند آنقدر بی‏ارزش هستند كه نباید خودشان را تحسین كنند. برخی افراد افسرده فكر می‏ كنند اگر آن‏ها خود را تحسین كنند، تنبل خواهند شد.
وی عدم كاربرد مهارت‏ها را چهارمین عامل دانست و گفت: آیا مهارت‏های اجتماعی یا مهارت‏های حل مسئله وجود دارد كه به‏كار نمی‏برید؟ افراد افسرده مشكلاتی در بیان كردن خودشان، حفظ دوستی یا حل مشكلات با همسر، دوستان و همكارانشان دارند. هم به‏ علت فقدان این مهارت‏ها و هم عدم كاربرد مهارت‏هایی كه دارند، آن‏ها تعارض میان‏ فردی بیشتر دارند.
شیبانی در ادامه به خواسته ‏های جدید افراد اشاره و بیان كرد: آیا خواسته ‏های جدیدی وجود دارد كه شما را برای احساس بیماربودن مستعد كند؟ انتقال به شهر جدید، آغاز كار جدید، والدشدن، یا پایان دادن به یك ارتباط و تلاش برای یافتن دوستان جدید می‏ تواند استرس مهمی برای برخی افراد ایجاد كند.
وی با تاكید بر اینكه بودن در موقعیتی كه شما احساس ناامیدی كنید، ادامه داد: افسردگی ممكن است ناشی از ماندن در موقعیتی باشد كه شما نمی‏توانید پاداش و تنبیه را كنترل كنید. شما احساس غمگینی یا خستگی، از دست دادن علاقه و احساس ناامیدی می‏ كنید زیرا معتقد هستید فرقی ندارد چه كاری انجام دهید زیرا نمی‏توانید چیزی را بهتر كنید. مشاغل غیرتقویت‏ كننده یا روابط نامناسب می ‏تواند منجر به این احساسات شود.
این روان شناس بالینی با اشاره به اینكه ماندن در موقعیت تنبیه مكرر، نوعی درماندگی است، بیان كرد: نه تنها شما نمی‏توانید پاداش به‏ دست آورید بلكه توسط دیگران مورد انتقاد قرار می‏ گیرید و طرد می‏ شوید. برای مثال، بسیاری از افراد افسرده ممكن است با افرادی كه آن‏ها را انتقاد می‏ كنند یا به آن‏ها به شیوه‏های مختلف آسیب می‏ زنند زندگی كنند.
وی اجتناب و منفعل بودن را آخرین عامل معرفی و اظهارداشت: ممكن است تمایل داشته باشید از تجارب یا احساسات ناخوشایند اجتناب كنید. این منجر به پاداش‏های كمتر و احساس ناامیدی بیشتر می‏ شود.
شیبانی در ادامه بیان كرد: اگر چه هر یك از عوامل استرس و فقدان توصیف شده در بالا می ‏تواند شما را مستعد افسردگی كند؛ اما آن‏ها ضرورتا منجر به افسردگی نمی ‏شوند (برای نمونه، شخصی ممكن است فقدانی را تجربه كند اما با این فقدان توسط افزایش رفتارهای پاداش‏ دهنده، یادگیری مهارت‏های جدید، جهت‏ دهی مجدد توجه و ایجاد اهداف جدید روبرو شود).
وی با تاكید بر اینكه شیوه‏های مختلف تفكر می ‏تواند شانس شما را برای افسرده‏شدن افزایش دهد، گفت: شما به احتمال بیشتری افسرده می‏ شوید اگر فكر كنید مقصر هستید و یا چیزی نمی ‏تواند تغییر كند و شما باید در هر چیزی كامل باشید.
دبیر كمیته دانشجویی سلامت روان و رسانه انستیتو روانپزشكی تهران در پایان برنامه رادیو سلامت خاطرنشان كرد: درمان شناختی به‏ طور خاص به شناسایی، آزمودن، چالش و تغییر دیدگاه ‏های بیش از حد منفی تمركز دارد.