به گزارش روابط عمومی رادیو سلامت، چندی پیش بود كه جانشین پلیس راهور ناجا به صراحت اعلام كرد مراكز تجاری در مركز شهر مشكلات عدیده ای را برای شهروندان به وجود آورده‌اند به طوری كه طی یك سال گذشته در اطراف یك مجتمع تجاری در تهران 32 فقره تصادف جرحی و خسارتی روی داده و این درحالی است كه تجربه سایر كشورها می‌گوید مراكز تجاری باید به خارج از شهر بروند.
برخی بر این باورند كه نبود تفاوت در هدف از ایجاد این مراكز، رشد بی رویه و نبود تقاضا، خریداران و فروشندگان را با مشكل مواجه كرده است ، در این میان مجوز های پیاپی برای برپایی مراكز خرید ، همگان را با این سوال مواجه می كند كه سود حاصل از رشد مراكز تجاری متوجه چه كسانی است؟ مجوزهای پیاپی برای ایجاد مراكز خرید با چه هدفی صورت می گیرد ؟
مسئله دیگر نگاه اجتماعی به توسعه مراكز تجاری در شهر است، «جعفر بای»، پژوهشگر آسیب های اجتماعی در این باره در برنامه «افق روشن» می گوید: «اجراو ساخت و توجه به كالبد فیزیكی مراكز تجاری ، نیازمند مطالعات دقیقی است زیرا توسعه این مراكز می تواند عوارضی را در بخش های فرهنگی و اجتماعی به دنبال داشته باشد. یكی از اشكالات طرح های شهری ،فقدان پیوست های فرهنگی و اجتماعی است ،متاسفانه قبل از احداث یك مجتمع و مركز تجاری نیازسنجی های اجتماعی و فرهنگی صورت نگرفته و توجه ای نیز به بعد جغرافیایی منطقه نمی شود .»
به گفته این پژوهشگر آسیب های اجتماعی احداث مركز تجاری نیازمند مدیریت و برنامه ریزی شهری است از این بعد كه ساخت و احداث این اماكن نیازمند مطالعات جغرافیایی ، فرهنگی و اجتماعی است .
وی كه خروج مراكز تجاری از شهر را به لحاظ اجتماعی و فرهنگی به صلاح نمی داند گفت: «اینكه مطرح می شود مراكز تجاری باید از شهر خارج شود، ناشی از خلا طراحی مناسب در مكانیابی و بی توجهی به ملاحظات منطقه ای ، فرهنگی ،اجتماعی و حتی مبلمان شهری و نیازهای شهروندان است، قطعا با خروج این مراكز مشكلات اجتماعی نیز به خارج از شهر منتقل می شود و حتی عوارض جدیدتری را درپی خواهد داشت ،به طور مثال با افرایش مسافت محل زندگی شهروندان تا دسترسی به مراكز تجاری در خارج از شهر، با افزایش حجم آلودگی هوا مواجه خواهیم شد.»
اما به چه نحوی می توان در توسعه مراكز تجاری و خروج آنها از شهر به مقوله بومی سازی فكر كرد و ایجاد این مراكز در حاشیه شهر نیز با درنظر گرفتن مطالعات و ملاحظات فرهنگی منطقه ایجاد شود؟
دكتر بای معتقد است: «در اجرای چنین طرح های شهری لازم است قبل از وارد شدن به فاز ساخت و ساز، در همان مرحله طراحی ، تمام ملزومات دسترسی به یك مركز تجاری در درون شهر لحاظ شود تا نیازی به خروج آنها از شهر نباشد ، در حال حاضر ما در درون مراكز تجاری شهری دچار مشكل هستیم برای همین به ناچار ایده خروج این مراكز مطرح می شود.»
این پژوهشگر آسیب های اجتماعی به برگزاری نمایشگاههای فصلی خارج از شهر اشاره می كند و ادامه می دهد: «بارها شاهد بار ترافیكی ناشی از برگزار ی این نمایشگاهها بوده ایم كه به اعتقاد من ،همه اینها به فقدان یك برنامه ریزی اساسی و طراحی استاندارد مبلمان شهر ی باز می گردد.»
گفته می شود از آنجایی كه ساخت‌و‌ساز مراكز خرید در ایران هنوز در مرحله نوجوانی قرار دارد و تنها حدود 15سال است كه این‌گونه تاسیسات در ایران رو به رشد نهاده، قاعدتا كلانشهرهایی تهران، مشهد، تبریز، شیراز و اصفهان گزینه‌های نخست كارفرمایان برای برپایی این مراكز بوده‌اند .
مراكز تجاری موجود در شهر نواقصی دارد یعنی نیازهایی مانند پاركینگ ،مركز نگهداری كودك، خدمات درمانی و پزشكی نادیده گرفته شده اند ،دكتر بای با بیان این مطلب خروج مراكز تجاری از شهر را مشروط به تجهیز امكانات خدماتی در مراكز تجاری و ایجاد جذابیت برای شهروندان می داند.
یك مركز تجاری در یك خیابان كم عرض و د رمحل كاربری مسكونی منجر به تضییع حقوق شهروندی می شود. چرا حقوق شهروندی در ایجاد مراكز تجاری در داخل شهر رعایت نمی شود؟ دكتر بای پژوهشگر آسیب های اجتماعی بر این نظر است كه ایجاد مراكز تجاری بدون ضابطه و صرف كسب درآمد شخصی و بدون در نظر گرفتن حقوق شهروندی ، نیاز به نظار ت شهرداری ها دارد و این حكایت از خلا قانونی است در واقع شهرداریها نباید فقط به دنبال صدرو مجوز ساخت باشند بلكه باید پیش نیازها ی صدور مجوز این نوع مراكز را نیز در نظر بگیرند و درصورت خروج از استاندارد های لازم ،مجوز احداث و فعالیت را لغو كنند.
خارج كردن مجتمع های تجاری از اولویت طرح های سرمایه گذاری است ،گفته می شود در شیراز برخی مراكز تجاری به خارج از شهر منتقل شده اند. چنین اقدامی تا حدی از بافت كهن شهر نیز حفاظت می كند. اما با بهم ریختگی فرهنگی به واسطه توسعه مراكز تجاری چه باید كرد؟ دكتر جعفر بای در این باره گفت: آنچه كه شهر را هدایت می كند ،فرهنگ حاكم بر شهر است ،شهر فقط كالبد فیزیكی نیست اگر ایجاد این مراكز بدون توجه به بافت فرهنگی اجتماعی صورت بگیرد ،بافت فرهنگی و بومی منطقه د رآینده بهم خواهد خورد.
به گفته وی، دربسیاری از كشورها مراكزی وجود دارند كه اقدام به ارائه مشاوره های فرهنگی اجتماعی به سازندگان مراكز تجاری می كنند ،این مشاوران به صاحبان املاك تجاری می گویند كه د ر چه منطقه ای مركز تجاری احداث شود و یا نشود همینطور پیشنهاد می شود كه مركز تجاری با چه استانداردهایی و با رعایت چه اصولی احداث شود تا شهروندان نیز متضرر نشوند.
به نظر می رشد خروج مراكز تجاری از شهر علاوه بر بار اقتصادی برای صاحبان این مراكز ، نیاز به اختصاص فضای مناسب ، مكانیابی كارشناسی و نیز الزام به داشتن پیوست های فرهنگی و اجتماعی است ،و تا مهیا نشدن این شرایط صحبت از خروج مراكز تجاری از شهر صرفا به جهت كاهش آلودگی هوا و بار ترافیكی در حد حرف باقی خواهد ماند.