یك روانشناس گفت: مقایسه اجتماعی همیشه وجود دارد و به‌طور ناخودآگاه یا خودآگاه در ما شكل می‌گیرد.
مریم كاووسی با اشاره به اینكه مقایسه‌كردن بار سنگینی بر روانمان می‌گذارد، اظهار كرد: زمانی‌كه خودمان را با خواهر و برادر یا همسایه و همكار و… مقایسه می‌كنیم، احساسات متنوعی در ما پا می‌گیرند، برای همین است كه دنیای روان‌شناسی به این مقوله توجه خاصی نشان داده و نظریه‌هایی هم از سوی كارشناسان درباره‌اش مطرح شده است.
وی ادامه داد: سابقه و تاریخچه نظریه مقایسه به سال‌ها پیش بازمی‌گردد، در سال 1954، لئون فستینگر كسی بود كه نخستین بار دست به ارائه نظریه‌ای موسوم به مقایسه اجتماعی زد، او معتقد بود آدم‌ها گرایشی درونی به ارزیابی خود و مقایسه‌كردن خودشان با دیگران دارند.
كاووسی ادامه داد: مقایسه كردن خود با فرد زبده و شاگرد اول كلاس از كارهایی است كه معمولاً همه ما انجام می‌دهیم و می‌خواهیم سنجه‌ای پیدا كنیم كه به ما نشان می‌دهد در كدام نقطه از توانمندی و مهارت ایستاده‌ایم.
این روانشناس عنوان كرد: فرآیند نظریه اجتماعی می‌گوید آدم‌ها با مقایسه خود با دیگران، دست به ارزیابی توانایی‌ها و نگرش‌ها و رفتارهایشان می‌زنند، در بیشتر موارد ما خودمان را با آدم‌های دور و اطرافمان مقایسه می‌كنیم و به‌طور كلی، یا با از خود بهترها یا با ازخود بدترها روبه‌رو می‌شویم.
وی افزود: گاهی در مقایسه به‌سراغ كسانی می‌رویم كه گمان می‌كنیم از ما بهترند، با شكل‌گیری چنین مقایسه‌ای، حس پیشرفت كردن و بهترشدن در وجودمان جان می‌گیرد، با جست‌وجو در كارنامه فردی بهتر از خود، ما هم می‌خواهیم خود را بالاتر بكشیم و بهتر بشویم.
كاووسی افزود: گاهی نیز ما دست به مقایسه خود با كسانی می‌زنیم كه از ما دستاوردها و موفقیت‌های كمتری دارند، این روش از مقایسه به‌طور معمول برای تقویت روحیه و اعتمادبه‌نفس ماست، البته هیچ‌كس از دیگری برتر نیست، ولی باید قبول كرد توانایی آدم‌ها باهم فرق می‌كند و هركس در زمینه و رشته‌ای می‌تواند بهتر از دیگری عمل كند.
مزایای مقایسه اجتماعی چیست؟
این روانشناس با اشاره به اینكه مقایسه اجتماعی ممكن است با سناریوهای مختلفی در زندگی‌مان رقم بخورد، عنوان كرد: مقایسه خود با بدترها و ضعیف‌ترها شاید باعث تقویت اعتماد به نفس شود، شاید هم تصویر و حس و حال خوبی نسبت به خودمان در ما ایجاد كند، جنبه مثبت مقایسه‌كردن خود با برترها و بهترها هم در این است كه انگیزه برای تلاش بیشتر و تغییر جایگاه به مقصد رسیدن به آن‌ها در ما پا می‌گیرد.
وی با اشاره به اینكه انرژی مثبت ناشی از مقایسه خود با افراد بهتر، راهی برای رشد كردن می‌شود، افزود: البته همیشه این‌طور نیست و مقایسه خود با دیگران می‌تواند در هر دو حالت، یعنی هم مقایسه با از خود بهترها و هم مقایسه با ازخودبدترها معایبی نیز به همراهداشته باشد.
معایب مقایسه اجتماعی چیست؟
كاووسی با اشاره به اینكه بیش‌ازحد رقابت كردن با دیگران از نتایج منفی مقایسه است، عنوان كرد: اگر بیش‌ازحد بخواهیم با دیگران رقابت كنیم و به پای آدم‌های بهتر از خود در زمینه‌های مختلف برسیم، فرسوده و خسته می‌شویم و آرامش از سرزمین روانمان دور می‌شود و گاهی نیز روحیه‌مان كسل شده، اعتمادبه‌نفسمان پایین می‌آید و احساسات بدی مانند حسد در ما به وجود می‌آید.
این روانشناس تصریح كرد: مقایسه‌كردن خود با دیگران گاهی باعث اشتباه‌های شناختی نیز شده و باعث می شود تعصباتی نادرست را در ذهنمان شكل بدهد، برای مثال گاهی مقایسه خود با افرادی كه از ما ضعیف‌ترند تفكر از دیگران بهتربودن را در ما تقویت می‌كند، در حالی كه شاید مقایسه با آدم‌های متعدد دیگری كه در آن زمینه از ما بهترند نشان بدهد ما واقعاً در آن زمینه خاص بهترین و خاص‌ترین نیستیم.
وی با اشاره به اینكه بعضی از كارشناسان روان‌شناسی معتقدند شبكه‌های اجتماعی ظرفیت بالایی در شكل‌دهی مقایسه میان افراد دارند و می‌توانند اثرات مخربی روی آدم‌ها بگذارند، بیان كرد: این شبكه‌ها مكانی برای نمایش خوشی‌ها، موفقیت‌ها، ظاهر و دستاوردهای رنگارنگ‌اند، با این حساب احتمال اینكه آدم‌ها با دیدن دیگران در این بستر دست به مقایسه خود با آن‌ها بزنند، بسیار زیاد می‌شود.
كاووسی تصریح كرد: برخی از روان‌شناسان نیز معتقدند چنین فضاهای مجازی راهی برای بهتركردن روحیه و عزت‌نفس‌اند، چون آدم‌ها با ثبت لحظه‌های خوش خود در این بسترها احساس بهتری پیدا می‌كنند.
