مدام می‌شوید و می‌سابد! حال و روزش همه در شست و روب خلاصه شده و از دیدش هیچی تمیز شدنی و پاك شدنی نیست! این توصیف كوتاه،روایت مردان و زنانی است كه در گرداب وسواس عملی و فكری دست و پا می‌زنند.
گروه سلامت خبرگزاری فارس-محمد تاجیك:هنگام خروج از خانه شیر آب و گاز را مدام چك كرده اما باز برگشته و مجدد كنترل می‌كند.
مدام می‌شوید و می‌سابد! حال و روزش همه در شست و روب خلاصه شده و از دیدش هیچی تمیز شدنی و پاك شدنی نیست!
این توصیف كوتاه،روایت مردان و زنانی است كه در گرداب وسواس عملی و فكری دست و پا می‌زنند.
در اختلال وسواس، فكری استرس‌زا، ناخوشایند و بی‌ربط دائم سراغ فرد می‌آید و فرد در نتیجه رنج ناشی از این فكر و عدم توانایی در بیان این رنج، احساس نیاز می‌كند كه یك رفتار خاص را دائماً تكرار كند.
افكار استرس‌زا، ناخواسته و بی‌ربط كه مداوم به ذهن خطور می‌كند را «وسواس فكری» و زمانی كه فرد احساس نیاز می‌كند تا یك رفتار خاص را مداوم تكرار كند «وسواس عملی» می‌گویند.
ممكن است اختلال وسواس، پایه ارثی و ژنتیك داشته باشد. وقایع ناخوشایند یا روابط ناسالم خانوادگی نیز اختلال وسواس را آغاز یا وخیم‌تر می‌كند.
اختلال وسواس یا OCD می‌تواند در كودكی، در اغلب مواقع نزدیك ده‌سالگی خود را نشان دهد. بعید است بعد از سن 30 سالگی اختلال وسواس آغاز شود.
مبتلایان به وسواس به سبب اندیشه‌های ناخواسته و ناراحت‌كننده كه مدام به ذهنشان خطور می‌كند، رنج زیادی می‌كشند و برای كنترل این رنج، بدون اینكه از آن صحبت كنند رفتارهایی تكراری از خود بروز می‌دهند.
برای نمونه، خانمی كه وسواس فكری كثیف بودن دستش او را از درون مدام آزرده می‌سازد، بدون اینكه رنج خود را بگوید شاید در طول روز دستش را پنجاه بار بشوید.این همان وسواس عملی است.
علائم اختلال وسواس فكری
تاكنون فهمیدیم كه اختلال وسواس دو دسته علامت دارد؛ علائم ناشی از وسواس فكری و علائمی به دنبال وسواس عملی. این علائم رنج آور هستند، وقت زیادی از فرد تلف می‌كنند و ممكن است كاركرد او را كم كنند.
موضوع وسواس فكری در افراد بسیار متنوع است و با ترس همراه است. شایع‌ترین انواع آن به قرار زیر هستند:
ترس از آلودگی و كثیفی
ترس از تصادف و اقدامات خشن دیگران؛ مثل وسواس قفل بودن در خانه به دلیل ترس از دزدی
ترس از بی‌نظمی و قرینه نبودن اشیا و وسایل مثلاً چینش نامنظم غذا در بشقاب
علائم اختلال وسواس عملی
بیشتر مبتلایان به اختلال وسواس می‌دانند كه این ترس و اضطراب آنها منطقی نیست و سعی می‌كنند آن را نادیده بگیرند و سركوب كنند. گاهی هم برای رهایی موقت از آن، یك رفتار تكراری انجام می‌دهند.
وسواس عملی همین رفتاری است كه دائماً تكرار می‌شود تا اضطراب ناشی از وسواس فكری كاهش پیدا كند. وسواس عملی لزوماً با ریشه‌های اضطراب ارتباط منطقی ندارد.
نمونه‌هایی از وسواس عملی:
شستن دست یا حمام زیاد و مداوم
پرهیز از دست دادن با دیگران یا دست زدن به دستگیره‌ی در
چك كردن مداوم قفل یا اجاق گاز
شمردن مكرر اجسام و اشیا
چینش بیش از حد منظم وسایل در خانه یا محل كار
خوردن غذاها با ترتیب بسیار خاص
هر كدام از ما ممكن است در لحظه‌ای احساس نیاز كنیم كه قفل در را چك كنیم یا دستمان را دوباره بشوییم؛ لزوماً هر كسی این كار را كرد اختلال وسواس ندارد.
كسانی كه وسواس دارند وسواس فكری و عملی آنها شدیداً استرس‌زا و بیش از حد معقول است، زمان زیادی را برای رفتار وسواسی هدر می‌دهند؛در خانه، محل كار یا در روابط‌شان اختلال ایجاد می‌شود و حتی ممكن است به سبب تكرار زیاد یك رفتار به خودشان آسیب بزنند.
بعید است اختلال وسواس خودبه‌خود برطرف شود. اگر آن را درمان نكنیم، ممكن است علائم آن تا سال‌ها ادامه پیدا كند. فردی كه دچار وسواس است معمولاً علائم را 5 تا 10 سال تحمل می‌كند و بعد به پزشك متخصص اعصاب و روان (روانپزشك) مراجعه می‌كند. دقت كنیم كه هیچ پیشگیری برای اختلال وسواس وجود ندارد.
درمان اختلال وسواس
موفق‌ترین درمان برای اختلال وسواس به كار بردن تركیب دارودرمانی و روان‌درمانی‌ست. گاهی افسردگی یا یك بیماری دیگر علاوه بر اختلال وسواس در فرد وجود دارد و درمان آن بیماری، به كنترل وسواس بسیار كمك می‌كند.
پیدا كردن درمان ایده‌آل برای هر فرد مبتلا به بیماری وسواس همیشه راحت نیست و گاهی باید چندین و چند بار به همان پزشك متخصص اعصاب و روان مراجعه كنیم و درمان‌های مختلف را بیازماییم تا به بهبودی دست پیدا كنیم.
تكنیك‌های روان‌درمانی متعددی برای كمك به درمان مبتلایان به وسواس وجود دارد. مهم است در مرحله نخست، بیمار آموزش لازم را درباره ماهیت وسواس و درمان‌ها دریافت كند و حمایت لازم را از خانواده، دوستان و گروه‌های حمایتی بگیرد.
وسواس شستشو یكی از شایع‌ترین انواع اختلال وسواس فكری‌ـ‌عملی (OCD) است كه بسیار آزار دهنده است و در صورتی كه درمان نشود، می‌تواند زندگی فرد را مختل كند. خوشبختانه روش‌های مختلفی برای درمان وسواس شستشو وجود دارند كه در ادامه به آنها اشاره می‌كنیم.
وسواس شستشو چیست؟
نظافت و رسیدگی به بهداشت فردی یكی از مهمترین عوامل پیشگیری از بیماری‌ها است، اما اگر حساسیت نسبت به تمیزی به شكل افراطی در بیاید، فرد دچار وسواس می‌شود.
در صورتی كه در طول روز وقت زیادی را صرف شستن دستها و وسایلتان می‌كنید و با این وجود، همچنان فكر می‌كنید كه دستها و وسایلتان كثیف هستند، احتمالاً دچار اختلال وسواس شستشو شده‌اید.
مردد بودن فرد در مورد اینكه آیا دستها و وسایلش تمیز هستند.فرد قادر به تحمل تردید خود در مورد تمیز بودن دستها و وسایلش نیست. یادتان باشد كه این نوع اختلال با مراجعه به روانپزشكان قابل كنترل و درمان است.
علائم وسواس شستشو در افراد چیست؟
افرادی كه به وسواس شستشو مبتلا هستند، هیچ‌گاه كاملاً احساس تمیزی نمی‌كنند و كیفیت كار افراد دیگر به جز خودشان را قبول ندارند. علائم وسواس شستشو در افراد مختلف به‌صورت متفاوت ظاهر می‌شود، اما به‌طور كلی می‌توان گفت كه افراد مبتلا به وسواس شستشو علائمی همچون افزایش ضربان قلب، تعریق شدید، مشكل در تنفس، ترس شدید از خفگی، اضطراب غیرطبیعی و ضعف شدید را تجربه می‌كنند.
این افراد پس از طی كردن یك فرآیند از پیش برنامه‌‌ریزی شده برای شستن دست‌هایشان باز هم فكر می‌كنند كه شاید آنها را خوب نشسته‌اند و دوباره شروع به شستن دست‌هایشان می‌كنند.
ترس از آلودگی و كثیفی
افراد مبتلا به وسواس شستشو یا وسواس تمیزی ترس شدیدی از كثیفی و آلودگی دارند و محیط‌های آلوده باعث اضطراب شدید آنها می‌شود. البته، همانطور كه قبلا اشاره كردیم انواع وسواس شستشو از جمله وسواس شستن دست قابل درمان و كنترل هستند.
مقایسه وسواس در خانم‌ها و آقایان و تاثیر آن در زندگی فرزندان
وسواس شستشو در بین خانم‌ها شیوع بیشتری دارد. این نوع وسواس به میزان 70 درصد در بین خانم‌ها شایع‌تر است.
شستشوی بیش از حد، دقت بیمار گونه و چك كردن همیشگی كارها باعث می‌شود یك فرد معمولی و عادی به یك فرد وسواسی تبدیل شود.
یك خانم به عنوان همسر یا مادر در كانون خانواده بسیار تاثیرگذار است. در واقع وسواس او می‌تواند پیامدهایی ناخوشایندی را در زندگی خانوادگی در پی داشته باشد و عادات وسواسی خود را به همسر و فرزندان خود نیز منتقل كند و در زندگی خصوصی، خانوادگی، اجتماعی و آیندهی آنان تاثیرگذار باشد.
در حقیقت مادران و خانم‌های وسواسی افرادی حساس و كمال جو هستند و بدون آنكه آگاه باشند زمینه را برای وسواسی شدن فرزندشان آماده می‌كنند.
باور به درمان وسواس شستشو، اولین قدم مهم
روش‌های مختلفی برای درمان وسواس شستشو وجود دارند كه این درمان‌ها با توجه به شدت وسواسی كه فرد تجربه می‌كند متفاوت است.
به منظور درمان وسواس تمیزی، فرد مبتلا در اولین قدم باید بپذیرد كه «من وسواس شستشو دارم» و به این باور برسد كه افراد بسیاری در سراسر جهان دچار چنین اختلالی هستند و روش‌های مختلفی برای درمان وسواس شستشو وجود دارد.
در ادامه، به معرفی راه‌های درمان وسواس شستشو خواهیم پرداخت.
راه‌های درمان وسواس شستشو
1-اولین قدم در كنترل و درمان وسواس شستشو، شناسایی افكار یا موقعیت‌هایی است كه موجب تحریك وسواس در فرد می‌شود. به همین منظور، فهرستی از عوامل محركی كه هر روز با آنها مواجه هستید را تهیه كنید و میزان ترس و اضطراب خود در مواجه با این افكار و موقعیت‌ها را تعیین كنید.
نوشتن روش‌ها و استراتژی‌های كاهش اضطراب
2-استراتژی‌ها و روش‌های مورد استفاده به منظور كاهش اضطراب را برای هر یك از موقعیت‌های یاد شده، بنویسید. اگر با محرك‌های وسواس شستشوی خود آشنایی پیدا كنید، قادر خواهید بود شرایط را پیش از شدید شدن ترس و اضطراب ناشی از آنها مدیریت كرده و تحت كنترل در آورید.
قرار گرفتن در موقعیت‌های محرك
3- قدم بعدی در درمان وسواس شستشو، مواجه با افكار و موقعیت‌هایی است كه بیشتر از همه موجب تحریك اختلال وسواس شما می‌شوند. هر چه بیشتر از چنین افكار و موقعیت‌هایی اجتناب كنید، احساس ترس و اضطراب ناشی از آنها بیشتر خواهد شد.
برعكس، اگر به طور مكرر خود را در معرض این محرك‌ها قرار دهید، می‌توانید روش مقابله با آنها را یاد بگیرید و ترس و اضطراب ناشی از اختلال وسواس خود را كنترل كنید.
به عنوان مثال، اگر شما دچار اختلال وسواس شستشو هستید و از دست زدن به دستگیره دستشویی عمومی می‌ترسید، حتماً با ترس خود مواجه شوید و بدون شستن دست‌هایتان، روش‌های مقابله با این ترس و اضطراب را پیاده كنید.
شما باید بدانید كه هیچ‌گاه نمی‌توانید از ترس و اضطراب خود فرار كنید، بلكه باید با آن مواجه شوید و روش كنترل و مدیریت آن را یاد بگیرید.
به چالش كشیدن افكار وسواسی
4- قدم چهارم در درمان وسواس شستشو، به چالش كشیدن افكار وسواسی است. همانطور كه گفته شد، هرچه بیشتر سعی كنید از افكار وسواسی خود فاصله بگیرید، شدت اضطراب و ترس شما از آنها در شما بیشتر خواهد شد.
شما باید یاد بگیرید كه با این افكار كنار بیایید و آنها را تحمل كنید. البته به خاطر داشته باشید كه داشتن چنین افكاری بدان معنی نیست كه شما انسان خوبی نیستید.
دریافت پشتیبانی روحی و عاطفی از دیگران
5- داشتن احساس تنهایی و درماندگی موجب بدتر شدن اختلال وسواسی به خصوص وسواس شستشو می‌شود؛ به همین دلیل، توصیه می‌شود كه فرد مبتلا به اختلال وسواس اجباری، نوعی سیستم پشتیبانی قوی برای خود ایجاد كند.
هر چه فرد ارتباط بیشتری با افراد دیگر داشته باشد، كمتر احساس آسیب پذیری خواهد كرد. صحبت كردن با روانپزشكان در مورد اختلال وسواس و عوامل محرك آن باعث می‌شود تا این عوامل به نظر كمتر ترسناك و تهدید كننده برسند.
استرس دوست وسواس است
6- یكی از عواملی كه موجب تحریك اختلال وسواس در فرد می‌شود، استرس است. استرس خود موجب اختلال وسواس اجباری نمی‌شود، اما می‌تواند علائم آن را تشدید كند.
7- ورزش كردن و برقراری ارتباط با افرادی دیگر می‌توانند به شما در مدیریت استرس و اضطرابتان كمك كنند.
8- قدم آخر در درمان وسواس شستشو، ایجاد تغییرات در سبك زندگی در راستای كاهش شدت وسواس است.
داشتن یك سبك زندگی سالم و متعادل می‌تواند نقش اساسی در درمان وسواس شستشو و همچنین كاهش اضطراب ناشی از آن داشته باشد. ورزش كردن، خواب كافی، اجتناب از مصرف الكل و نیكوتین می‌توانند تغییرات اساسی در همین راستا به شمار روند.
درمان وسواس شستشو با طب سنتی
علاوه بر روش‌های درمان وسواس شستشو با داروهای شیمیایی همچون مهاركننده‌های بازجذب سروتونین یا داروهای بنزودیازپین برای كاهش اضطراب و استرس، روش‌های درمان با استفاده از طب سنتی نیز وجود دارند.
امروزه، مبارزه با وسواس شستشو با استفاده از طب سنتی و گیاهان دارویی، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. مكمل‌های گیاهی بسیاری برای درمان اختلال وسواس اجباری و همچنین اضطراب ناشی از آن در دسترس هستند.
نحوه استفاده از درمان‌های طب سنتی در درمان وسواس شستشو
پیش از مصرف هر نوع داروی گیاهی باید از عوارض جانبی آنها آگاه باشید. بیشتر این داروهای گیاهی را می‌توان از داروخانه‌ها و بدون نیاز به تجویز پزشك تهیه كرد. با این وجود، بهتر است قبل از مصرف آنها حتما با پزشك خود مشورت كنید.
به هرحال، بیماری وسواس خواسته یا ناخواسته دامن بسیاری افراد جامعه را گرفته و دردسرها و آسیب های جسمی و روحی زیادی را عاید آنها كرده است؛اما مهمترین موضوع در ابتلا به این بیماری خواستن و میل به درمان به وسیله روان پزشكان و روان شناسان است.در نتیجه اگر گرفتار این بیماری شده ایم باید بدون فوت وقت و با آرامش روند درمان آن را پیگیری كنیم تا خود و اطرافیان از آن آسیب نبینند.
