از آغاز تا اثربخشی واكسن "كوو ایران بركت"

ایسنا/اصفهان پاندمی كرونا آسیب زیادی به ملت ما و همه مردم دنیا زد، اما یك فرصت طلایی بود كه باعث شد زیرساخت‌های واكسن‌سازی در كشور ما در طول یك سال به‌اندازه نیم‌قرن پیشرفت كند. درست است ما قدمت 100 ساله در تولید واكسن داشتیم، اما نزدیك به 20 تا 30 سال بود كه دچار ركود شده بودیم و این ركود در پاندمی كرونا شكسته شد.

دكتر اصغر عبدلی، متخصص ویروس‌شناسی پزشكی، دانشمند جوان ایرانی و یكی از فن‌آوران اصلی واكسن "كوو ایران بركت" در گفت‌وگویی با ایسنا، از زمان شكل‌گیری ایده ساخت واكسن كرونا تا شروع مطالعات پیش بالینی و كار آزمایی های بالینی و درنهایت ساخت واكسن ایرانی كرونا می‌گوید و به سؤالات پرتكرار این روزها درباره عوارض و اثربخشی این واكسن پاسخ می‌دهد كه در ادامه می‌خوانید.

ایده ساخت واكسن ایرانی از چه زمانی شروع شد؟

ایده ساخت واكسن كرونای ایرانی از اواخر بهمن شكل گرفت و از اواسط اسفند 98 با توجه به نیازی كه در كشور وجود داشت پروژه ساخت واكسن ایرانی را آغاز كردیم. در آن زمان نمی‌دانستیم در كجای دنیا كدام واكسن در حال ساخته‌شدن است، اما تأكید داشتیم استراتژی را به‌كارگیریم كه مسیر مستقیم و سریعی داشته باشد و در كشور ما قابل پیاده‌سازی باشد. پلتفرمی كه برای ساخت واكسن كرونا انتخاب كردیم هم ویروس كشته‌شده یا غیرفعال است.

چرا این پلتفرم را برای ساخت واكسن كرونا انتخاب كردید؟

من 15 سال است كه در زمینهٔ واكسن تحقیق می‌كنم و زمینه كار بر روی ویروس‌های تنفسی و آنفلوانزای فوق حاد پرندگان را هم دارم. بر اساس این سوابق و تجربیات معتقدم بهترین تصمیم در شرایط كنونی ساخت واكسن با پلت فرم ویروس كشته‌شده بود. چون یكی از واكسن های بی خطر است و بالای 70 سال قدمت دارد. خیلی از واكسن هایی كه برای ویروس ها امروز استفاده می شوند واكسن كشته شده هستند مثل واكسن فلج اطفال، واكسن هاری، واكسن هپاتیت ای و ...

پس از همان اوایل شروع همه‌گیری كرونا شروع به ساخت واكسن كردید؟

بله، البته آرام‌آرام شروع كردیم و از چند بیمار نمونه ویروس گرفتیم، بعد ایزوله كردن ویروس و استخراج آن بر اساس دستورالعمل‌های سازمان بهداشت جهانی را دنبال و در ادامه خصوصیات ویروس را تعیین كردیم، سپس آن را بر روی سلول میزبان بردیم كه بستری است كه ویروس بر روی آن تكثیر می‌شود. در این مرحله شروع به تولید محصول در مقیاس آزمایشگاهی كرده و آن را با یك ماده شیمیایی غیرفعال كردیم، سپس تغلیظ و تخلیص كردیم و بعد فرمولاسیون آن را مشخص كردیم، یعنی یك فرمولاسیون نهایی كه بتوان ویروس را وارد بدن حیوان و انسان كرد. بعد از اینكه مطالعات اولیه تمام شد و نتایج خوب آن را مشاهده كردیم، مستندات آن را به سازمان غذا و داروی كشور تحویل دادیم.

مطالعه اولیه چقدر زمان‌برد؟

فاز مطالعات پیش بالینی نزدیك به 9 ماه طول كشید. بعد از انجام مطالعات روی حیوانات آزمایشگاهی واكسن كاندید كرونا را در قالب فرمت CTD به سازمان غذا و دارو ارائه كردیم و سه مرحله داوری‌های اساسی و كاربردی بر روی آن انجام شد. سازمان غذا و دارو هر بار بیش از 50 سؤال می‌پرسید كه بعضی بخش‌ها می‌بایست اصلاح و به شكل عملی ارائه می‌شد. درنهایت بعد از حدود سه ماه داوری سازمان غذا و داروی كشور به‌عنوان مرجع اصلی تائید واكسن، كارهای تحقیقاتی را تكمیل كردیم.

بعد از پشت سر گذاشتن این مراحل، سازمان غذا و داروی كشور از ما خواست واكسن را بر روی میمون آزمایش كنیم. آزمایش واكسن بر روی میمون حدود دو و نیم تا سه ماه زمان‌ برد. پس‌ از آن یك‌بار دیگر كلیات پروژه داوری شد و بعد از این‌كه سازمان غذا و دارو تائید نهایی را داد، پروژه ما به كمیته اخلاق فرستاده شد تا مجوز تزریق واكسن كاندید بر روی انسان را دریافت كند.

كمیته اخلاق هم یك‌بار دیگر همه مراحل طی شده برای ساخت واكسن را بررسی و پس‌ از آن داوری كرد و بعد از لحاظ كردن موارد اعلام‌شده از سوی كمیته اخلاق، جلسه‌ای برگزار شد و همه متخصصان دور هم جمع شدند و رأی‌گیری انجام شد كه در نهایت این پروژه تائید شد و كد اخلاق گرفت و با دریافت این كد عملاً وارد مرحله كار آزمایی بالینی شد.
از شروع مطالعات پیش بالینی تا ورود به مرحله كار آزمایی بالینی چقدر زمان‌برد؟

از شروع مطالعات پیش بالینی تا زمانی كه پروژه ساخت واكسن كد اخلاق دریافت كند حدود 9 ماه طول كشید، بعد از آن توانستیم مجوز تزریق واكسن به انسان را دریافت كنیم. مطالعات بالینی در مرحله اولیه سه فاز است؛ فاز اول بالینی، فاز دوم بالینی و فاز سوم بالینی. فاز اول بالینی بررسی بی‌خطری واكسن است كه این فاز را در دو مرحله انجام دادیم؛ در گروه سنی 18 تا 50 سال كه 56 نفر مشاركت كردند و در گروه سنی 51 تا 75 سال كه 32 نفر مشاركت كردند.

در مرحله اول متوجه شدیم واكسن ایمن است، یعنی خطر آن‌چنانی بر روی انسان ندارد و بعد از اتمام فاز بالینی یك، فاز بالینی دو شروع شد كه حدود 288 نفر در فاز بالینی دو شركت كردند و واكسن به آن‌ها تزریق شد. در این مرحله باید ایمنی‌زایی واكسن بررسی شود، یعنی ببینند واكسن چقدر سیستم ایمنی بدن را تحریك می‌كند. بعدازاینكه فاز بالینی دو با موفقیت تمام شد، فاز بالینی سه شروع شد كه گسترده‌تر است و روی 20 هزار نفر بررسی شد. در این فاز معمولاً اثربخشی واكسن بررسی می‌شود كه تاكنون با موفقیت پیش رفته و در حال انجام است؛ یعنی كامل تمام نشده، اما واكسن مجوز اضطراری را گرفته به این معنا كه در شرایط اضطراری و حاد كشور، سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت كشور می‌تواند بر اساس نیاز و ضرورتی كه وجود دارد به این واكسن مجوز تزریق بدهند، این مجوز اضطراری اجازه تزریق واكسن را در شرایط پاندمی می‌دهد چون واكسن امتحانش را در كارآزمایی های مختلف پس داده است. تزریق اضطراری واكسن از این هفته شروع‌شده و امیدواریم فاز سه كار آزمایی بالینی واكسن هم به‌طور كامل تمام شود و بتوانیم پرونده این واكسن را به سازمان بهداشت جهانی بفرستیم و تأییدیه جهانی را هم دریافت كنیم.

تهیه مستندات علمی واكسن در چه مرحله‌ای است؟

مقالات فاز اول كار آزمایی بالینی در حال سابمیت شدن است، مقالات فاز دو هم در حال اتمام است، اما مقالات فاز پیش بالینی ارسال‌ شده، پری پرینت آن آنلاین و در حال داوری است. امیدواریم بعد از اتمام فاز سه كار آزمایی بالینی نیز مقالات این فاز نیز آماده و ارسال شود.

درباره اثربخشی واكسن بر روی واریانت های ویروس كرونا هم تحقیق‌شده است؟

درباره تأثیر واكسن "كوو ایران بركت" بر روی واریانت های مختلف كاركرده‌ایم و هر سه واریانت انگلیسی، چینی و آفریقای جنوبی با موفقیت كامل خنثی كرده است. تنها واریانتی كه در حال انجام آن هستیم و هنوز نتایج آن كامل درنیامده، واریانت هندی یا همان واریانت دلتا است كه درحالی‌كه بررسی آن هستیم و به‌محض اتمام به شكل رسمی اطلاع‌رسانی خواهیم كرد.

یك موضوع دیگر كه تاكنون اعلام‌نشده بود این است كه این واكسن را با واكسن‌های دیگر كشورها مقایسه می‌كنیم و همه واكسن‌هایی كه در كشور ما تزریق‌شده مثل آسترازنكا، سینوفارم و بهارات و حتی از افرادی كه واكسن مدرنا و فایزر تزریق كرده بودند نمونه سرم گرفتیم و با واكسن خودمان مقایسه كردیم. نتایج این بررسی‌ها نشان داد واكسن "كوو ایران بركت" ازنظر تولید آنتی‌بادی در بدن افراد اگر از واكسن‌های خارجی بیشتر نبود، كمتر هم نبود و این خیلی برای ما مهم بود.
اثربخشی واكسن "كوو ایران بركت" چقدر است؟
اثربخشی واكسن باید بعد از اتمام فاز سوم كار آزمایی بالینی مشخص شود، اما در شرایط پاندمی اصطلاحی داریم به نام تخمین ایمنی كه از روی ایمنی‌زایی واكسن در فازهای كار آزمایی بالینی می‌توان اثربخشی واكسن را تخمین زد. بر این اساس، 80 درصد افرادی كه در فاز یك كار آزمایی بالینی شركت كردند و بالای 90 درصد افرادی كه در فاز دو كار آزمایی بالینی شركت كرده و واكسن را تزریق كرده بودند تیتر آنتی‌بادی خنثی‌كننده بالایی داشتند، یعنی سرم افرادی كه واكسن گرفته بودند با مجاورت با ویروس وحشی كرونا می‌تواند 80 تا 90 درصد آن را خنثی كند و پیش‌بینی می‌شود كه ایمنی واكسن ما همین حدود خواهد بود. البته شاید میزان اثربخشی واكسن كمتر شود، اما ما سه پلتفرم شبیه واكسن بركت در دنیا داریم كه شامل بهارات، هندوستان و سینوفارم است و آن‌ها نیز همین حدود اثربخشی داشته‌اند. اگرچه در روزهای اولی كه روی این پروژه كار می‌كردیم نمی‌دانستیم در كجای دنیا چه پلتفرمی كار می‌شود، اما در اواخر مطالعه واكسن، مقاله‌ای از چین منتشر شد كه ما را خیلی دلگرم كرد، چون تا آن زمان‌بر اساس ایده‌های خودمان پیش می‌رفتیم و ناگهان مقاله‌ای كه منتشر شد كه ما را امیدوار كرد جهت‌گیری درستی داریم. اكنون هم این سه پلتفرم وجود دارد و واكسن ما هم شبیه این‌هاست، یعنی واكسنی كه بر اساس ویروس غیرفعال است، این واكسن برای ویروسی مثل كرونا بسیار كارآمد است چون ایمنی‌زایی مؤثر دارد و بی‌خطر است.

در كار آزمایی هایی كه تاكنون انجام‌شده این واكسن هیچ عوارضی نشان نداده است؟

همه واكسن‌ها عوارضی دارند، اما این عوارض درجه دارد كه پنج درجه مختلف برای آن‌ها تعریف‌شده است. ما درجات یك و دو را داشتیم، اما بیشتر از آن نداشته‌ایم. این عوارض شامل درد در محل تزریق، ضعف عمومی، درد عضلاتی یا سر درد موقتی بوده كه برطرف شده است. به‌طوركلی عوارض شدیدی نداشتیم و به همین خاطر می‌گوییم واكسن بی‌خطر است. در همه جای دنیا هم این موضوع تائید شده كه واكسن‌هایی كه از ویروس كشته‌شده ساخته‌شده‌اند اگر خوب تهیه شوند بی‌خطر هستند و مشكلی برای افراد به وجود نمی‌آورند.

پس عوارض گزارش‌شده از واكسن‌هایی مثل واكسن آسترازنكا را ندارد؟

خیر، آسترازنكا از یك ویروس دیگر به نام آدنو استفاده می‌كند كه این نوع ویروس‌ها خودشان تنفسی هستند و بدن علیه آن واكنش نشان می‌دهد. ما از این روش استفاده نكردیم، بلكه ویروس وحشی را كشته و غیر فعال كردیم، در این صورت دیگر در بدن فعالیت ندارد. یك ویروس غیرزنده وارد بدن افراد می‌شود، اما واكسن آسترازنكا یا اسپوتنیك بر اساس فاكتور///وكتور// ویروسی است.

از حمایت‌ها در مسیر تولید واكسن ایرانی بگویید و اینكه حمایت‌های اولیه چقدر تا رسیدن به این مرحله مؤثر بود؟

در شرایط غیر پاندمی و شرایط عادی، ساخت یك واكسن حداقل هفت تا هشت سال طول می‌كشد تا به تولید برسد، اما در شرایط پاندمی معمولاً واكسن‌ها با فرایند به‌اصطلاح برنامه‌ریزی سریع (fast tracking) تولید و ارزیابی می‌شوند. برای تولید واكسن ایرانی نیز روحیه ملی و جهادی وجود داشت و شبانه‌روز تلاش شد تا این واكسن به مرحله تولید برسد، گاهی اوقات تا 48 ساعت بیدار بودیم و بدون وقفه كار می‌كردیم، اما اگر حمایت‌ها و دلگرمی‌های اولیه نبود به این نقطه نمی‌رسیدیم.

تیم تحقیقاتی واكسن چند نفر بودند؟

اوایل شروع به كار تعداد اعضای تیم اندك بود، اما به‌ مرور تعداد محققان بیشتر شد و هم‌اكنون بیش از 100 نفر در این پروژه فعال هستند و در خط تولید هم به‌صورت سه شیفت كار می‌كنند و بر اساس نیازی كه وجود دارد تعداد نفرات بیشتر می‌شود. نكته قابل‌توجه این است كه بیشتر اعضای تیم جوان و متولد دهه 60 و 70 هستند كه باانگیزه و توان بالایی بر روی این پروژه كار می‌كنند.

به‌طوركلی برای ساخت واكسن یك عزم ملی و روحیه بالا وجود داشت و همه افراد باصداقت وارد عمل شدند و حمایت‌هایی انجام شد كه باعث شد این كار به یك پروژه ملی تبدیل شود. می‌توان گفت با تلاش شبانه‌روزی محققان این پروژه و روحیه ملی و لطف خدا امروز اینجا هستیم و اگر خدا كمك كند پروژه واكسن ایرانی به‌زودی تائید نهایی شده و شرمنده ملت و محققین كشورمان نخواهیم شد.

پیشینه واكسن‌سازی در ایران چقدر به پروژه ساخت واكسن كرونا كمك كرد؟

واكسن‌سازی در ایران قدمت صدساله دارد و انستیتو پاستور ایران نزدیك به 104 سال پیش آغاز به ساخت واكسن كرد، اولین واكسن ایرانی برای آبله بود و اساتید بسیار بزرگی در این سال‌ها تلاش كردند. چند سال پس ‌از پاستور نیز موسسه رازی فعالیت خود را شروع كرد و ما یك برهه ای از تاریخ جزو پنج كشور تولیدكننده واكسن دنیا بودیم و واكسن‌های تولید ایران مثل سرخك در بسیاری از كشورهای اروپایی مصرف می‌شد، یعنی از ایران به اروپا و ژاپن صادر می‌شد، پس قدمت زیادی در تولید واكسن داریم. مرحوم پرفسور میر شمسی بنیان‌گذار تولید بسیاری از واكسن‌های ویروسی بوده و در سال 1348 واكسن سرخك را در پاندمی این ویروس به كمك پرفسور عباس شفیعی ساخت. با این‌ وجود تاكنون در همه واكسن‌های ویروسی كه در كشور ما ساخته‌شده‌اند همیشه بذر یا ویروس اصلی از خارج از كشور واردشده، برای مثال سرخك را از ژاپن آوردند و پولیو از آمریكا بود، یا بذر هپاتیت بی را از كوبا گرفته بودیم، درحالی‌كه خوشبختانه پروژه واكسن بركت تماما ایرانی است و این ما را دل‌خوش می‌كند كه اگر در آینده به هر دلیلی با ویروس جدید روبرو شویم در عرض یك ماه تا 40 روز می‌توانیم بذر واكسن داخلی را وارد چرخه تولید كنیم. حتی ممكن است به خاطر واریانت های ویروس كرونا در آینده مجبور باشیم هر شش ماه یا یك سال واكسن تزریق كنیم و مدام نمی‌توانیم منتظر خارجی‌ها بمانیم كه به ما واكسن بدهند.

یعنی می‌توانیم خود را از واكسن‌های خارجی بی‌نیاز بدانیم؟

این اتفاق خوبی است كه در تولید واكسن به خودمان اتكا داشته باشیم، اما به این معنا نیست كه جلوی واكسن‌های وارداتی را بگیریم. بهتر است كه هم واكسن وارداتی در بازار باشد و هم واكسن ایرانی و مردم قدرت انتخاب اختیار و داشته باشند كه هر كدام بر اساس سلیقه خود انتخاب كنند و هر واكسنی كه می‌خواهند تزریق كنند. این كار باعث می‌شود مقایسه‌ای در كشور صورت بگیرد و دانش ما روزبه‌روز ارتقا پیدا كند چون واكسن یك فناوری است كه اگر ارتقا پیدا نكند مسلماً از قافله عقب می‌مانیم.

پس كرونا فرصتی برای پیوستن ایران به قافله واكسن‌سازی شد؟

قطعاً، این‌ یك فرصت طلایی است و شاید به‌جرات بتوان گفت در دوران كرونا زیرساخت واكسن كشور ما 50 سال پیشرفت كرد. درست است ما قدمت 100 ساله در تولید واكسن داشتیم، اما نزدیك به 20 تا 30 سال است كه دچار ركود شده بودیم، یعنی از دهه 80 به بعد تولید واكسن ویروسی نداشته‌ایم، اما در پاندمی كرونا این ركود شكسته شد. كرونا آسیب زیادی به ملت ما و همه مردم دنیا زد، اما باعث شد زیرساخت واكسن در كشور ما بسیار تقویت شود و با لطف خدا و كمك دانشمندان داخلی این زیرساخت‌ها روزبه‌روزبهتر خواهد شد.
از اولین داوطلبان تزریق واكسن "كوو ایران بركت" بگویید.
قبل از این‌كه كسی این واكسن را تزریق كند ما خودمان به‌عنوان تیم تحقیقاتی واكسن را زدیم تا نشان دهیم به واكسنی كه ساخته‌ایم اطمینان كامل داریم و اگر خودمان شك داشتیم نمی‌توانستیم آن را به مردم توصیه كنیم، به همین دلیل همه فناوران و اعضای تیم و كسانی كه مستقیم با ویروس كار می‌كردیم برای اطمینان بخشی واكسن را تزریق كردیم. در حال حاضر هم افراد سرشناس این واكسن را تزریق می‌كنند و مفهومش این است كه ما خودمان را باور داریم و در عمل این موضوع را ثابت می‌كنیم كه به خودباوری و اعتماد به محصول داخلی رسیده‌ایم.

كشوری در آینده پایدار خواهد بود و حرفی برای گفتن خواهد داشت كه امروز به دانشمندان و فناورانش بها دهد، علم یك كشور از آزمایشگاهایش سرچشمه می گیرد و باید برنامه ریزی دقیق و عملیاتی صورت گیرد. باید در عمل ثابت شود نه اینكه صرفاً شعار حمایت از تولید داخلی را بدهیم اما خودمان مصرف‌كننده تولید داخل نباشیم. خوشبختانه بزرگ‌مردان و زنانی داوطلب تزریق این واكسن شدند كه باعث امیدواری و خودباوری دانشمندان ایرانی شدند و به آن‌ها قوت قلب دادند. به‌عنوان یك دانشمند از این رفتار الگو می‌گیرم و می‌دانم پروژه واكسن در كشوری انجام شد كه مردمش به فرزندان و دانشمندان خود اعتماد دارند.

واقعیت این است كه كشورهای غربی همیشه تأكید داشته‌اند كه علم و تكنولوژی در دست غرب است و جهان سوم همیشه باید مصرف‌كننده بماند، متأسفانه برخی از افراد جامعه ما هم این موضوع را باور كرده‌اند. ما باور داریم كه باید كارهایمان مورد نقد قرار گیرد و به‌نقد نیاز داریم، اما خیلی از نقدها این است كه ما نمی‌توانیم واكسن تولید كنیم، درحالی‌كه حرف ما این است كه ما می‌توانیم و این موضوع را ثابت كرده‌ایم و باقدرت پیش می‌رویم.

با واكسن‌های ایرانی دیگر چقدر آشنا و به آن‌ها امیدوار هستید؟

من در فناوری ساخت واكسن "كوو ایران بركت" بوده‌ام و از واكسن‌های دیگر ایرانی اطلاع دقیقی ندارم، اما بر اساس آنچه دورادور می‌شنوم واكسن پاستور در حال گذراندن فاز سوم كار آزمایی بالینی است و با موفقیت پیش می‌رود. این واكسن كه تولید مشترك ایران و كوبا است جزو واكسن‌های بی‌خطر و بسیار خوب است. یك واكسن دیگر هم با همكاری مشترك ایران و روسیه قرار است به تولید برسد. وزارت دفاع هم بر روی واكسنی به نام فخرا كار می‌كند كه در فاز دوم كار آزمایی بالینی است و واكسن قابل‌اعتمادی است كه در حال طی كردن موفق مراحل كار آزمایی است. یك واكسن نوتركیب دیگر هم داریم كه موسسه رازی در شرف اتمام فاز دوم كار آزمایی بالینی آن است و اخیراً هم واكسنی به نام نورا توسط دانشگاه بقیه الله وارد فاز اول كار آزمایی بالینی شده كه امیدواریم همه این واكسن‌ها در كنار هم تولید و تزریق شوند تا به‌زودی بتوانیم از شر پاندمی كرونا خلاص شویم.

در مسیر تولید واكسن با چه كمبودها و موانع و مشكلاتی روبرو شدید؟

مشكلات و كمبودهایی بود كه باعث شد از زمان تولید به موقع واكسن یكم عقب بمانیم. علتش هم این بود كه ما در صنعتی سازی واكسن زیرساخت‌های لازم را نداشتیم و هم‌چنین در تأمین یكسری مواد اولیه هم در كشور كمبود داشتیم و به همین دلیل كمی از سرعتمان گرفته شد و البته هم در سازمان‌های رگولاتوری و سیستم‌های اداری ما بروكراسی زیاد است و آن‌هم باید برداشته شود تا كشور چابك شود، درست است كه سخت‌گیری و داوری برای تولید واكسن نیاز است، اما ما در بعضی مواقع زمان را از دست می‌دادیم، درحالی‌كه می‌توانستیم با كشورهای واكسن ساز دیگر هم‌زمان وارد عرصه تولید واكسن شویم.

یعنی اگر این موانع نبود واكسن زودتر به تولید می‌رسید؟

بله، ما از نظر زیرساختی اگر مشكل كمتری داشتیم و موانع اصلی‌مان بروكراسی‌های اداری و فرایند صدور مجوزها تسریع می شد در این صورت می‌توانستیم مجوزهای تولید و تزریق واكسن را دریافت كرده و هم‌زمان با كشورهای واكسن ساز دیگر وارد بازارهای جهانی شویم.
چقدر امید دارید كه واكسن ایرانی را در سطح جهانی عرضه كنیم؟

ابتدا باید هر چه زودتر واكسیناسیون مردم كشورمان را انجام دهیم، سپس فرصت برای عرضه واكسن ایرانی به جهان داشته باشیم. تاكنون نیز بیش از 10 كشور حتی كشورهای اروپایی تقاضای دریافت واكسن ما را داشته‌اند. واقعیت این است كه میزان دوزهای واكسن كه در كشورهای مختلف دنیا استفاده‌شده بیشتر مربوط به كشورهایی است كه سازنده واكسن بوده‌اند یا كشورهایی كه با آن‌ها داد و ستد داشته‌اند. بنابراین معتقدم هر كدام از واكسن‌های ایرانی كه از نظر تجاری‌سازی به‌خوبی روی آن‌ها كار شود این ظرفیت را دارند كه ‌به كشورهای جهان حتی كشورهای توسعه‌یافته صادر شوند و این‌یك ظرفیت فوق‌العاده جهانی است كه باید از آن استفاده كنیم و با رعایت همه دستورالعمل‌های سازمان بهداشت جهانی به استانداردهای واكسن‌سازی دست پیدا كنیم و امیدوارم تولید واكسن بركت به‌اندازه‌ای برسد كه بعد از تزریق رایگان آن به ملت ایران، بتوانیم صادرات هم داشته باشیم.

چه صحبتی با مردم ایران برای اعتماد هرچه بیشتر به واكسن ایرانی دارید؟

قبل از هر چیز از مردم می‌خواهیم كه تحت هیچ شرایطی به شایعات توجه نكنند و بدانند تنها راه نجات از این پاندمی از طریق واكسیناسیون و رعایت پروتكل‌های بهداشتی است. افرادی كه واكسن می‌سازند افراد سیاسی نیستند، بلكه دانشمندان كشور هستند كه بزرگ‌ترین دغدغه آن‌ها سلامتی جامعه‌شان و ملت‌شان است. ما فرزندان علمی جامعه هستیم و مطمئن باشید برای این‌كه محصول باكیفیت ارائه دهیم شبانه‌روز زحمت می‌كشیم، متأسفانه هجمه‌هایی كه در كشورمان علیه دانشمندان وجود دارد خیلی بیشتر از تشویق‌ها است. ما از این ملت هستیم و سلامتی ملت آرزوی ماست. واكسنی كه تولید می‌كنیم قرار است در آینده به پدر، مادر، خواهر، برادر، دوستان و جامعه ما تزریق شود و اگر قرار باشد كوچك‌ترین مشكلی داشته باشد خودمان ضرر خواهیم كرد، به همین دلیل از مردم می‌خواهیم كه به دانشمندان داخلی اعتماد داشته باشند و باور كنند كه این سرزمین مهد دانشمندان بزرگ و توانمند است، كافی است به خودباوری برسیم و به دانشمندان ایرانی اعتماد كنیم. اگر بتوانیم در میان دانشمندان و جامعه علمی كشور اتحاد ایجاد كنیم و یكدیگر را در راستای پیشبرد اهداف نقد كنیم و نه تخریب و تضعیف یكدیگر، در این صورت می‌توانیم به بالاترین قله‌های علمی دنیا برسیم و ساخت واكسن كرونا برای ریشه‌كن كردن پاندمی می‌تواند نقطه شروع و امیدی برای این كار باشد تا به‌زودی جشن ملی ریشه‌كن شدن كرونا را بگیریم.
چه درخواستی از مسئولان كشور دارید؟

به‌عنوان یك هیات علمی درخواستم راه‌اندازی رصدخانه واكسن در كشور است، چون معتقدم در قرن جنگ‌های بیولوژیك نیاز به رصدخانه واكسن داریم. جنگ بیولوژیك یا بیوتروریسم شروع‌شده و بخواهیم و نخواهیم از این اتفاقات در قرنی كه پیش روداریم خواهیم داشت، بنابراین باید در سال‌های آینده یك رصدخانه واكسن داشته باشیم كه نیازسنجی كنیم. متأسفانه هم‌اكنون 70 درصد واكسن‌ها چه انسانی و چه دام و طیور وارداتی است درحالی‌كه باید نیازهای كشور را بسنجیم تا اگر دوباره ویروسی مثل كرونا وارد كشور شد سریع و بدون فرصت خطا و اشتباه از دانش و تجربه كشور استفاده كنیم. این پیشینه در بسیاری از كتاب‌ها نیست، اما در دوران كرونا به آن دست پیدا كرده‌ایم و باید همیشه یك تیم آماده داشته باشیم كه اگر یك روز به هر دلیلی یك ویروس جدید وارد كشور شد اجازه ندهیم كشور فلج شود و زمان را از دست ندهیم. خواسته دیگر این است كه اتحاد و همبستگی و خودباوری بین دانشمندان ایرانی و اعتمادسازی بین مردم و دانشمندان صورت گیرد تا روزهای روشنی در پیش داشته باشیم.

دكتر اصغر عبدلی متولد 1362 و اصالتاً از اهالی روستای كولانكوه در استان اردبیل است كه از دوران كودكی به رشته ویروس‌شناسی علاقه داشته و باعلاقه در این مسیر قدم گذاشته و توانسته دو بار رتبه یك كشور را از آن خود كند؛ یكی در آزمون كارشناسی ارشد و دیگری در آزمون تخصصی. عبدلی از سال 1385 تاكنون در زمینهٔ واكسن و صنعتی سازی آن تحقیق و پژوهش داشته و واكسن كرونا اولین واكسنی نیست كه در مورد آن كاركرده است، به‌طوری‌كه پیش از آن بر روی چندین واكسن مختلف ازجمله واكسن آنفلوانزای فوق حاد، آنفلوانزای H1N1 و واكسن HIV كار كرده است. این دانشمند ایرانی یك دوره فرصت مطالعاتی در كمپانی نوارتیس كه یكی از شركت‌های معروف واكسن‌سازی دنیاست زیر نظر پروفسور "راپلی" كاندیدای جایزه نوبل گذرانده و در ایران نیز 7 سال افتخار شاگردی پرفسور " سلیمان جاهی" را در دوره كارشناسی ارشد و دكترا داشته است.