میزان گرایش به اعتیاد در نوجوانان
رییس مركز مدیریت پیوند و درمان بیماری‌های وزرات بهداشت با اشاره به نحوه شناسایی و درمان مبتلایان به اختلال مصرف مواد، گفت: اطلاعات درباره شیوع اختلالات مصرف مواد در كودكان و نوجوانان محدود است. البته در یك مطالعه كه توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام شده، گرایش به اعتیاد در دانش آموزان 13 تا 17 ساله یك درصد برآورد شده است.
دكتر مهدی شادنوش ، درباره وضعیت كمپ‌های ترك اعتیاد در كشور، گفت: كمپ‌های ترك اعتیاد یا به عبارت بهتر مراكز اقامتی درمان اختلال مصرف مواد به دو گروه اجباری و دواطلبانه تقسیم می‌شوند. مراكز اقامتی اجباری، به مراكزی گفته می‌شود كه در راستای اجرای ماده 16 قانون مبارزه با مواد مخدر و به منظور نگهداری معتادان متجاهر تأسیس شده اند. تعداد این مراكز در كشور محدود و همگی در اختیار نهادهای حاكمیتی است. در عین حال مراكز اقامتی داوطلبانه درمان اختلال مصرف مواد در راستای اجرای ماده 15 قانون مبارزه با مواد مخدر تأسیس شده‌اند و اختصاص به آن دسته از مصرف‌كنندگان مواد دارد كه خود به دنبال درمان اختلال مصرف هستند. این مراكز همگی زیرمجموعه سازمان بهزیستی هستند.
نحوه شناسایی و درمان معتادانی كه به ایدز یا هپاتیت مبتلا هستند
وی درباره نحوه شناسایی معتادانی كه به ایدز یا هپاتیت هم مبتلا هستند، در كمپ‌های ترك اعتیاد، گفت: تمام مراجعان به مراكز مجاز درمان اختلال مصرف مواد طبق دستورالعمل‌های مربوطه تحت آزمایش‌های تشخیص مربوط به هپاتیت‌های ویروسی و ایدز قرار می‌گیرند و در صورتی كه تشخیص این بیماری‌ها برای آنها مطرح شود به مراكز درمانی تخصصی مربوط به این بیماری‌ها ارجاع می‌شوند. بیماران مبتلا به هپاتیت‌های ویروسی یا ایدزی كه در مراكز اقامتی تحت درمان اختلال مصرف مواد هستند، می‌توانند با آموزش و رعایت مسائل بهداشتی درمان‌های مربوط به ایدز یا هپاتیت را نیز دریافت كنند و نیاز به تفكیك آنها از سایر بیماران نیست.
هزینه های درمان اعتیاد در كشور
شادنوش درباره هزینه های درمان اعتیاد در كشور، گفت: هزینه خدمات درمان اختلال مصرف مواد همه ساله مانند سایر هزینه‌های بخش سلامت، به صورت تعرفه‌های مشخص و به تفكیك بخش‌های دولتی، خصوصی و خیریه در قالب تصویب‌نامه هیأت وزیران اعلام و به مراكز ارائه كننده خدمات درمان اختلال مصرف مواد ابلاغ می‌شود و این مراكز ملزم به رعایت این تعرفه‌ها هستند. البته باید توجه كرد كه این خدمات برای نخستین بار در دولت دوازدهم تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند و دولت در قانون بودجه سالانه كشور در قالب ردیف‌های بودجه‌ای مشخصی هزینه بیمه خدمات درمان اختلال مصرف مواد را پرداخت می‌كند. خوشبختانه در سال 1399 با پیگیری‌های معاونت درمان وزارت بهداشت و با همیاری سایر دستگاه‌های متولی این امر بخش زیادی از مشكلاتی كه در مسیر دستیابی بیماران به حمایت‌های بیمه‌ای وجود داشت مرتفع شد و امیدواریم در سال 1400 تعداد بیشتری از بیمارانی كه نیازمند استفاده از این حمایت‌ها هستند بتوانند با هزینه‌های ارزانتری به خدمات درمان اعتیاد دسترسی پیدا كنند.
وضعیت داروهای مربوط به ترك اعتیاد در كشور
پیشنهاد استفاده از درمان‌های دیگر اعتیاد به جای متادون
رییس مركز مدیریت پیوند و درمان بیماری‌های وزرات بهداشت با بیان اینكه همه داروهای اصلی كه در درمان اختلال مصرف مواد مورد استفاده هستند خوشبختانه در كشور تولید می‌شوند و هیچگونه كمبودی در این خصوص در كشور وجود ندارد، گفت: متادون كه اصلی‌ترین و پرمصرف‌ترین داروی مورد استفاده این بیماران است قیمت بسیار پایینی دارد و درمان نگهدارنده با متادون تحت پوشش بیمه نیز قرار دارد. البته همین قیمت پایین باعث شده مشكلات دیگری را شاهد باشیم. به همین دلیل همه متولیان بحث درمان اعتیاد در كشور متفق‌القول هستند كه درمان‌های غیر دارویی و دارویی جایگزین متادون مانند استفاده از داروی بوپرنورفین را ترویج داده و گسترش دهند. البته این دارو قیمت بالاتری نسبت به متادون دارد و معاونت درمان و سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت با همكاری ستاد مبارزه با مواد مخدر به دنبال روش‌هایی برای كاهش قیمت این دارو هستند. خوشبختانه شركت‌های دانش‌بنیان خوبی در كشور وجود دارند كه آخرین داروهای مورد استفاده در درمان اختلال مصرف مواد را نیز توانسته‌اند در كشور تولید كنند.
مهمترین مشكل و چالش درمان اعتیاد در كشور
شادنوش افزود: امروز درمان اختلال مصرف مواد در كشور ما در وضعیت مناسبی به نسبت قبل قرار دارد. سیاست‌های كلی، قوانین بالادستی، نهادهای متولی و مراكز درمانی همگی مشخص هستند. از نظر وجود پزشكان، متخصصان و كارشناسان دوره دیده كمبودی وجود ندارد. داروهای مورد نیاز نیز همگی به میزان مورد نیاز در كشور تولید می‌شود و وجود دارد. پروتكل‌های درمانی نیز مشخص و در دسترس هستند. اما شاید مهمترین مشكل این حوزه برخی ناهماهنگی‌ها میان دستگاه‌های متولی و ناكافی بودن امر نظارت بر مراكز درمانی ارائه دهنده خدمت باشد كه امیدواریم این مسائل نیز در سال‌های آینده مرتفع شوند.
آسیب‌های كرونا به شناسایی و درمان معتادان
وی درباره آسیب‌های كرونا به شناسایی و درمان معتادان بویژه معتادان متجاهر، گفت: متاسفانه معتادان متجاهر و بی‌خانمان به دلیل سطح پایین رعایت مسائل بهداشتی و نیز احتمال بالاتر همبودی (وجود همزمان دو بیماری) به بیماری‌هایی نظیر ایدز سطح ایمنی ضعیف‌تری دارند و در معرض احتمال بیشتری برای ابتلا به انواع بیماری‌ها و به خصوص كرونا قرار دارند. همچنین این افراد معمولا با افراد مشابه خود در رفت و آمد و مراوده هستند و در صورت ابتلای هر كدام از آنها، احتمال ابتلای شمار زیادی از افرادی كه با آنها در تماس هستند نیز وجود دارد. با توجه به این مسایل، در طرح‌هایی كه برای جمع‌آوری معتادان متجاهر بعد از شیوع كرونا انجام شده است ابتدا بیماران از نظر ابتلا به كرونا غربالگری و در صورت شك به ابتلا به این بیماری از سایر بیماران جدا و قرنطینه می‌شوند یا تحت درمان‌های لازم قرار می‌گیرند. به هر حال امیدواریم این افراد مطابق جدول پیش‌بینی شده در مقابل كرونا واكسینه شوند تا در صورت بازگشت به جامعه خطر كمتری از نظر ابتلا به كرونا برای خود و دیگر افراد داشته باشند.
وضعیت درمان اعتیاد در نوجوانان و نوزادانی كه معتاد به دنیا می‌آیند
شادنوش در ادامه درباره پروتكل‌های وزارت بهداشت برای درمان و ترك كودكان و افراد زیر 18 سال معتاد یا بچه‌هایی كه از بدو تولد معتاد به دنیا می‌آیند، گفت: افراد زیر 18 سالی را كه به نحوی با مصرف مواد درگیرند، به سه زیر مجموعه تا 4 سال، 4 تا 12 سال و 12 تا 18 سال تقسیم بندی می‌كنند و هر كدام از این گروه‌ها پروتكل‌های درمانی خاص خود را دارند. هر چند مدیریت طبی اختلالات مصرف مواد در كودكان و نوجوانان نسبتا به سهولت قابل انجام است، اما درمان همه‌جانبه این گروه به دلیل ضرورت مداخله درمانی و حمایتی در سطح خانواده با چالش های جدی مواجهه بوده و نیاز به اقدام هماهنگ بخش های مختلف درمانی و حمایتی در ارایه خدمات مورد نیاز است.
تمایل یك درصدی دانش آموزان 13 تا 17 ساله به اعتیاد بر اساس یك مطالعه
وی افزود: همچنین نوزادانی كه از مادران مبتلا به اختلال مصرف مواد متولد می‌شوند، ممكن است دچار علائم ترك شوند و 3 تا 5 روز پس از تولد باید در بیمارستان تحت نظر گرفته شده و در صورت نیاز درمان دارویی برای سندرم محرومیت نوزادی برایشان انجام شود. به هر حال باید توجه كرد كه اطلاعات درباره شیوع اختلالات مصرف مواد در كودكان و نوجوانان محدود است. در یك مطالعه كه توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام شده، گرایش به اعتیاد در دانش آموزان 13 تا 17 ساله یك درصد برآورد شده است. اطلاعات درباره نوزادان متولد شده از مادران باردار مبتلا به اعتیاد نیز محدود است. در یك مطالعه در شهر تهران این میزان 0.5 درصد برآورد شد.
