درخواست كشورها برای دریافت واكسن ایرانی كرونا
واكسن‌سازی علیه كرونا در جهان آغاز شد؛ ابرقدرت‌ها واكسیناسیون‌شان را بی‌توجه به وضعیت سایر كشورها آغاز كردند؛ در ایران نیز علاوه بر پیگیری واردات واكسن از منابع معتبر، مسیر اصلی تامین واكسن برای واكسیناسیون همگانی با تولید داخلی و تولید مشترك تعیین شد؛ تولیدكنندگان داخلی آستین بالا زدند و امروز ایران در زمره شش - هفت كشور تولیدكننده واكسن كرونا در دنیا قرار دارد...
كرونا اعلام وجود كرد تا نشان دهد با تمام پیشرفت‌هایی كه در سیستم بهداشتی و درمانی جهان رخ داده، طبیعت باز هم می‌تواند بشر را دچار چالش‌های جدی كند؛ چالش‌هایی كه حیات را در كره خاكی با خطر مواجه می‌كند. حالا ویروسی چموش می‌خواست عیار و توانایی كشورها را در مدیریت یك پاندمی آن هم در قرن بیست‌ویكم بسنجد و كشوری كه نادیده‌اش گرفته یا نسبت به حضورش بی‌تفاوت بود، در گرداب بیماری و مرگ گیر می‌افتاد. بر همین اساس هم بود كه در ابتدا كشورهایی كه كرونا را جدی نگرفتند، مرگ‌های چند صدتایی و حتی چند هزارتایی را تجربه كردند.
در ایران نیز كرونا با وجود تمام تمهیداتی كه قبل از ورود و اعلام رسمی ویروس در كشورمان اندیشیده شده بود، اعم از توقف پروازها از و به چین، كنترل و پایش مرزها و مسافران ورودی به كشور و... بالاخره وارد ایران شد. هر چند كه البته به گفته مسئولان بهداشت و درمان كشور ویروس‌ها نیاز به پاسپورت و ویزا ندارند و دیر یا زود از مرزها گذشته و خود را به سرزمین‌های مختلف می‌رسانند. به هر حال داستان كرونا هم در كشورمان با اعلام رسمی وزارت بهداشت مبنی بر شناسایی دو مورد كرونا مثبت در قم، از تاریخ 30 بهمن ماه 1398 آغاز شد.
كرونا، تحریم و جنگ اقتصادی در ایران
با شیوع پاندمی كووید-19 در ایران، مشكل فقط ویروسی به نام كرونا نبود، بلكه كشورمان با چالش‌های متعددی از جمله تحریم‌های آمریكایی، فشارهای بین‌المللی و... مواجه بود. در حالی كه كادر درمان و بیماران به دلیل كمبود لباس‌های محافظتی، ماسك، اكسیژن‌ساز و... در تنگنا بودند، كشورهای مختلف به دلیل تحریم های آمریكا از كمك به ایران دریغ می‌كردند. بر همین اساس هم بود كه وزیر بهداشت بارها و بارها مدیریت كرونا را در كشور به شنا در اقیانوس بلا، آن هم با دست‌های بسته توصیف و البته اعلام كرده كه چشم‌های ایران در این اقیانوس باز بود؛ چراكه ایران خیلی زود توانست كمبودها را در این عرصه جبران كند.
سال سختِ كرونا
بر همین اساس هم وزیر بهداشت بارها اعلام كرده بود كه سال سختی داشتیم و در كنار سختی‌های ناشی از ناجوانمردی‌های تحریم‌های ظالمانه و خزانه خالی، فشارهای فراوانی را به دلیل كووید 19 تحمل كردیم و در اوایل پاندمی حتی برای تهیه ماسك و لباس برای مدافعین سلامت با مشكل مواجه بودیم و از هركجای دنیا هم كه می‌خواستیم تجهیزات بیاوریم با سختی و ظلم مضاعف روبرو بودیم. برای تامین و جابجایی ماسك N95 در روزهای اول همه دنیا را زیر و رو می‌كردیم و بعد كه این تجهیزات می‌آمدند در فلان فرودگاه، اقلام را بلوكه می‌كردند.
وزیر بهداشت تاكید كرد كه با این حال در عرض 55 روز از یك واردكننده ماسك و تجهیزات تبدیل به یك تولید كننده و سپس یك صادر كننده شدیم. همچنین در اوج تحریم و بی پولی و فشارهای بین‌المللی، دست به سمت جایی دراز نكردیم، داروهایی مانند رمدسیویر و فاویپیراویر را دو ماهه در این سرزمین ساختیم و این را به سازمان جهانی بهداشت اعلام كردیم كه باور نمی‌كردند.
جنگ واكسن
مرحله بعد اما، جنگ بر سر واكسن بود. واكسنی كه در ابتدای كرونا واكسن‌سازان دنیا كار بر روی آن را آغاز كرده بودند، اما از همان ابتدا مشخص بود كه اگر واكسن موثری هم در جهان علیه كووید-19 ساخته شود، با وجود تحریم‌های آمریكایی كه برخلاف گفته‌های آمریكایی‌ها در واردات دارو و تجهیزات پزشكی به كشورمان نیز مشكل‌ساز شده بود، به آسانی به ایران نخواهد آمد. به طوری كه وزیر بهداشت در این زمینه اعلام كرد كه نمی‌دانید كه در یكسال گذشته ما چه كشیدیم. از كشورهایی كه خودشان را دوست ما می‌دانستند به دری نبود كه نزنیم كه واكسن تهیه كنیم. تازه بعضی‌ها كه دوست ما بودند گفتند واكسن را مستقیم به شما نمی‌دهیم، می‌دهیم به فلان كشور تا بدهد به فلان كشور و یك مُحَلِلی پیدا شود در داخل تا اسم ما لو نرود كه آمریكا به ما فشار آورد.
در عین حال ایران حاضر نبود كه جمعیت كشور را وارد فازهای آزمایشی واكسن های خارجی كند. به طوری كه وزیر بهداشت در این زمینه صراحتا اعلام كرد كه از كشورها خواستیم برای ساخت واكسن با ما كار كنند، ذره ذره با آنها پیش رفتیم و وقتی به فاز تحقیقات رسیدند خواستند در ایران تست كنند كه گفتیم ما زیر بار نمی‌رویم. كشورهای منطقه كه می‌گویند واكسن زدند، در كلینیكال ترایال واكسن سایر كشورها شركت كردند، اما ما قبول نكردیم مردم ما تحت آزمایش واكسنی قرار گیرند. با این حال گفتیم كه به یك شرط حاضر به همكاری هستیم كه بیایید و باهم واكسن بسازیم، اما تنها كشوری كه در انتقال دانش فنی با ما كنار آمد كوبایی‌ها بودند كه تازه آن هم فاز یك و دو در كشور خودشان طی شد و فاز سوم را در ایران انجام دادیم.
بنابراین مسیر اصلی تامین واكسن برای واكسیناسیون همگانی در كشور تولید داخلی یا تولید مشترك واكسن در نظر گرفته شد و تولیدكنندگان، برای تولید واكسن كرونا در كشور آستین بالا زدند.
ورود واكسن سازان ایرانی به عرصه ساخت واكسن كرونا
به این ترتیب بود كه واكسن‌سازان ایرانی یكی بعد از دیگری وارد عرصه ساخت واكسنی علیه كرونا آن هم در پلتفرم‌های مختلف شدند و بعد از انجام مطالعات و آزمایشات اولیه و نتایج موفق آزمایش‌های حیوانی، وارد حوزه مطالعه بالینی واكسن‌ها شدند. مجموعه‌هایی مانند بركت، انستیتو پاستور ایران، موسسه سرم‌سازی رازی و... هر كدام در پلتفرم‌های مختلف برای تولید واكسن ایرانی كرونا اقدام كردند. بر همین اساس بود كه وزیر بهداشت در تاریخ 9 دی ماه 1399 در مراسم آغاز تست انسانی واكسن كرونای ایرانی بركت، اعلام كرد كه ما 100 سال است كه در منطقه واكسن ساز هستیم. كسانی كه فكر می‌كنند اولین بار داریم واكسنی را تزریق می‌كنیم، بسیار در اشتباه هستند. در سال 1299 انستیتو پاستور داشتیم و در سال 1303 انستیتو رازی را داشتیم، تمام مردم دوران زندگی‌شان را با واكسن‌های ایرانی آغاز كردند. ما اولین واكسن‌ساز آسیا بودیم و ما بودیم كه به بسیاری از كشورهای دنیا و منطقه واكسن صادر می‌كردیم.
به این ترتیب واكسن‌سازی علیه كرونا در كشور پا گرفت، موسسه بركت با واكسن كووایران بركت، موسسه رازی با واكسن كووپارس، انستیتو پاستور با واكسن پاستوكووك كه به صورت تولید مشترك با كوباست، واكسن فخرا در مجموعه وزارت دفاع و... پیش رفتند و نهایتا در تاریخ 24 خرداد ماه 1400 وزیر بهداشت از صدور مجوز مصرف اضطراری واكسن ایرانی كرونا كووایران بركت خبر داد و به این ترتیب ایران به باشگاه واكسن‌سازان كرونا در جهان پیوست. در عین حال وزیر بهداشت اعلام كرد كه به زودی مجوز مصرف اضطراری واكسن پاستوكووك نیز صادر خواهد شد.
ورود ایران به باشگاه واكسن سازان كرونا
دكتر كیانوش جهانپور-سخنگوی سازمان غذا و داروی كشورمان در این زمینه به ایسنا، می‌گوید: ورود به باشگاه واكسن‌سازان دنیا اتفاق بزرگی بود كه شاید در همه یك قرن گذشته در كشور ما این اتفاق رخ نداده بود. به این صورت كه حداقل یك واكسن را از صفر تا 100 توسعه داده و در مقیاس صنعتی به تولید انبوه برسانیم. این اتفاق بسیار بزرگی است كه هم موجب افتخار ملی بود و هم نشان‌دهنده درستی راهبردها و برنامه‌ریزی‌هایی بود كه در این حوزه انجام شده است كه باعث شد ما جزو شش یا هفت كشوری شویم كه در دنیا تا امروز توانستند واكسن كرونا تولید كنند و آن را به تولید صنعتی برسانند. این اقدام، نشان‌دهنده توان فناوری سلامت، صنایع دارویی و حوزه علوم پزشكی در ایران است.
وی می افزاید: ما با توجه به زیرساخت‌های در نظر گرفته شده و اینكه در ماه‌های آتی حتی درباره تولید مواد اولیه و جانبی هم به نوعی ممكن است مستقل شویم، زمینه بسیار خوبی برای صادرات به دنیا خواهیم داشت. البته با توجه به مزیت نسبی واكسن‌مان، یعنی هم كیفیت بالای واكسن ایرانی هم ایمنی، بی‌خطری و ایمنی‌زایی مطلوب آن و تولید انبوه و مقیاس وسیعی كه خواهد داشت، در ماه‌های آتی قطعا مشتریان متعددی برای این واكسن و واكسن‌های مشابه در ایران خواهیم داشت.
درخواست كشورها برای دریافت واكسن ایرانی كرونا
جهانپور اظهار می‌كند كه مكرر به صورت هفتگی درخواست‌هایی از كشورهای مختلف دنیا مبنی بر خرید واكسن ایران وجود دارد، اما طبیعتا تولید داخلی در ماه‌های اولیه بیشتر مصروف واكسیناسیون در داخل كشور خواهد شد، اما این آمادگی وجود دارد كه هم به صورت تولید مشترك و انتقال فناوری در كشورهای مختلف، واكسن ایرانی انتقال پیدا كند و هم اینكه مازاد بر مصرف و ظرفیت واكسیناسیون كشور هم در اختیار كشورهای دوست، همسایه و بعد سایر كشورها قرار گیرد. به طور میانگین هفته‌ای یك یا دو كشور تقاضای رسمی خودشان را در این زمینه به دفتر همكاری‌های بین‌المللی وزرات بهداشت ارسال می‌كنند.
آمادگی ایران برای انتقال دانش فنی واكسن‌های ملی
جهانپور ادامه می‌دهد: این آمادگی از طرف ایران وجود دارد كه انتقال دانش فنی واكسن به كشورهای دیگر اتفاق بیفتد و بسیاری از كشورها می‌توانند در هفته‌ها و ماه‌های آتی از ظرفیت ایران برای انتقال دانش و فناوری استفاده كرده و به صورت تولید مشترك یا تولید قراردادی واكسن‌های ایرانی را در كشور خودشان تولید كنند. ایران سعی می‌كند كه با نگاه انسان‌دوستانه و رویكرد بهداشتی و انسانی به موضوع، این تسهیلات را برای این كشورها فراهم كند و بعضا همین كشورها در حال مذاكره با شركت‌های تولیدكننده واكسن‌های ایران برای انتقال تكنولوژی و تولید مشترك هستند.
وضعیت تولید واكسن‌های ایرانی
در عین حال جهانپور درباره وضعیت واكسن های تولید داخلی می‌گوید: در حال حاضر درباره تولید داخلی هم كه خوشبختانه مطابق برنامه قبلی حداقل تا امروز یك واكسن مجوز مصرف اضطراری گرفته كه واكسن كووایران بركت است كه تولید آن شروع شده و هر ماه هم تولید آن افزایش پیدا می‌كند. بركت در ماه اول تا سه میلیون دوز می‌تواند تولید كند و احتمالا سه ماهه اول یعنی تا پایان شهریور بین 30 تا 50 میلیون دوز از این واكسن می‌تواند تامین شود كه اگر این عدد محقق شود، قابل قبول بوده و بخش زیادی از نیاز كشور را رفع می‌كند.
به گفته وی، واكسن پاستوكووك انستیتو پاستور ایران هم در آستانه صدور مجوز مصرف اضطراری است. واكسن پاستوكووك هم ماهانه یك میلیون دوز در سه ماه اول، بعد در سه ماه دوم ماهانه دو میلیون دوز و در سه ماهه سوم احتمالا ماهانه سه میلیون دوز بتواند تحویل دهد. علاوه بر این واكسن‌های كووپارس رازی، فخرا و اسپایكوژن هم احتمالا تا اواخر تابستان در صورتی كه كارآزمایی بالینی‌شان موفق باشد، مجوز مصرف اضطراری می‌گیرند و به تولید انبوه خواهند رسید.
