رئیس مركز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی با اشاره به فاصله بین تزریق دو دوز واكسن های كرونا، گفت: به نظر نمی رسد كه اثربخشی دوز اول با طولانی شدن فاصله بین تزریق دوم كاملا از بین رود، اما احتمالا اثربخشی ضعیف‌تر می‌شود.
دكتر علیرضا ناجی، درباره فاصله میان تزریق دو دوز هر یك از انواع واكسن های كرونا كه در ایران استفاده می شوند، گفت: در واكسن اسپوتنیك فاصله تزریق دو دوز، 21 روز است كه ما در ایران در فاصله 28 روز دو دوز را تزریق می‌كنیم. البته طبق اعلام موسسه گامالیا كه سازنده واكسن اسپوتنیك‌وی است، این فاصله را تا 60 روز هم می‌توانیم بگذاریم. در واكسن سینوفارم نیز فاصله بین تزریق دو دوز، 28 روزه است. طبق گفته‌های سازمان غذا و دارو كه از شركت سازنده استعلام گرفته، تا شش هفته هم می‌توانیم این فاصله را لحاظ كنیم. در واكسن آسترازنكا نیز فاصله بین تزریق دو دوز بین 10 تا 12 هفته در تمام دنیا است و ما هم با فاصله سه ماهه دوز دوم این واكسن را تزریق می كنیم كه البته بهتر هم هست. زیرا به دلیل مشكلی كه واكسن آسترازنكا داشت، انداختن فاصله بین دو دوز باعث می‌شود كه میزان آنتی‌بادی‌های تولید شده حتی تا 2.5 برابر افزایش یابد.
خُلف وعده چینی‌ها
وی افزود: بیشترین نگرانی مان در زمینه واكسن سینوفارم است. طبق قول چین، قرار بود سه میلیون دوز واكسن را به ما تحویل دهد، اما متاسفانه خلف وعده كردند و واكسیناسیون افراد مقداری عقب افتاده است.
استفاده از پلتفرم های مشابه سینوفارم برای تزریق دوز دوم واكسن؛ آری یا خیر؟
ناجی گفت: به نظر می‌رسد كه اگر طی این مدت نتوانیم این واكسن را برای تزریق تامین كنیم، یكی از راهكارهایمان این است كه دوز دوم واكسن را با واكسن هایی كه پلتفرم‌های مشابه دارند، جایگزین كنیم؛ از جمله واكسنی مانند بركت. البته اصلا شواهدی در این زمینه نداریم. اگر می‌بینیم كه در خارج از كشور واكسن‌های میكس را تزریق می‌كنند و به عنوان مثال با فایزر و آسترازنكا این اقدام را انجام می‌دهند، روی این موضوع كار كردند و شواهد آن را دارند؛ به طوری كه در حال حاضر پروتكل در انگلستان و استرالیا این است كه شما هر كدام از واكسن‌های آسترازنكا یا فایزر را تزریق كرده باشید، برای دوز دوم باز می‌توانید هر یك از این دو واكسن را تزریق كنید، اما ما در كشور روی این موضوع كار نكردیم.
وی افزود: به هر حال اگر شرایط به این سمت رود كه تهیه واكسن از منابع خارجی برایمان سخت شود و خلف وعده‌های زیادی را شاهد باشیم، باید معادل‌سازی كرد. به عنوان مثال بهترین معادلی كه برای واكسن سینوفارم در ایران داریم، بركت است، اما اینجا باز هم نقش وزارت بهداشت و معاونت فناوری و تحقیقات بسیار پررنگ می‌شود كه اگر می‌خواهیم این اقدام را انجام دهیم، باید از جمعی از افرادی كه این كار را انجام دادند، نمونه گرفته شود تا ببینیم اثربخشی تزریق واكسن میكس به چه صورت است. آیا مناسب است یا خیر؟.
ناجی ادامه داد: در حال حاضر اگر كشورهای دیگر هم دارند واكسن‌های میكس را تزریق می‌كنند، به دلیل همین شرایط است. یعنی تعداد واكسن كم است، دسترسی به واكسن‌ها در تمام دنیا كم است و بر همین اساس سعی می‌كنند كه از پروتكل‌های رایج جدا شوند و بتوانند از امكاناتی كه دارند، حداكثر بهره‌برداری را انجام دهند. اما آنها كار و تحقیق و مطالعه می‌كنند و اطلاعات دارند، اما به نظر می‌رسد كه ما باید كوركورانه پیش رویم و بعدا بفهمیم كه وضعیت‌مان به چه صورت خواهد شد. می‌توانیم ابتدا طرح مطالعاتی در این زمینه انجام دهیم كه البته با توجه به تقاضایی كه در حال حاضر وجود دارد، این اقدام دشوار است.
اخبار زرد واكسن
وی با اشاره به انتشار اخبار زرد در حوزه واكسن، گفت: اتفاق بسیار بدی كه در كشور ما رخ داده، به دلیل اخبار زردی است كه خیلی راحت می‌چرخد و افراد مختلف اعم از متخصصین و ... آنقدر اخبار عجیب و غریب به مردم ارائه داده‌اند كه مقداری اعتماد مردم به واكسن كاهش یافته است. ما باید از این موضوع جلوگیری كنیم. بر همین اساس فكر می‌كنم كه در این مورد باید شرایط را صادقانه برای مردم مطرح و اعلام كنیم كه وضعیت به هر دلیلی به این صورت است. همیشه دو دوتای مسائل مربوط به سلامت چهارتا نمی‌شود. باید اهم و فی‌الاهم كنیم و ببینیم كه وضعیت ما با توجه به مقدورات و امكاناتی كه داریم، چگونه است. در حال حاضر مطالعات فاز سوم واكسن‌های جدی ما در حال انجام است؛ مانند واكسن پاستور كه با همكاری با كشور كوبا است و به آن امید زیادی دارم و البته واكسن بركت. بنابراین راه حل میانبر این است كه اگر افراد راضی باشند، به افراد اعلام كنیم كه شرایط به این صورت است، در نتیجه بیایند و واكسن جایگزین تزریق كنند و بعد از آن مطالعه این موضوع نشان دهد كه چقدر این اقدام می‌تواند اثربخشی داشته باشد.
در صورت طولانی شدن فاصله تزریق دوز دوم واكسن كرونا، اثر دوز اول از بین می رود؟
ناجی درباره احتمال از بین رفتن اثربخشی دوز اول واكسن‌های كرونا در صورتی كه ماكزیموم فاصله زمانی تزریق دوز دوم بگذرد، گفت: می‌توان گفت كه اثربخشی آنها از بین نخواهد رفت، اما شاید بسیار كمتر از چیزی شود كه ما در نظر می‌گیریم. میزان كارایی كه از واكسن‌ها می‌بینیم به دلیل رعایت الزامات تزریق واكسن است. به عنوان مثال وقتی درباره سینوفارم می‌گوییم كه چهار هفته‌ای دوز دوم را بزنید و این واكسن 78 درصد اثربخشی دارد، وقتی كه این زمان طولانی‌تر می‌شود، باید دید كه این اثربخشی چقدر تغییر می‌كند. فكر نمی‌كنم اثربخشی دوز اول با طولانی شدن فاصله بین تزریق دوم كاملا از بین رود، اما احتمالا اثربخشی ضعیف‌تر می‌شود.
وی گفت: در حال حاضر در نقطه‌ای هستیم كه باید این موارد را درست مطالعه كنیم. اولا با كشورهایی كه با آنها در این زمینه صحبت كردیم و با آنها رابطه استراتژیك داریم، باید بسیار جدی‌تر مذاكره كنیم تا واكسن را دریافت كرده و این مشكل حل شود، اما اگر نتوانستیم، راه‌حل‌های دیگری هم داریم. به عنوان مثال اینكه بتوانیم برای سینوفارم از بركت استفاده كنیم یا اینكه به شركت‌های داخلی كه خط تولید اسپوتنیك وی را دریافت كردند و قرار است در داخل تولید كنند، كمك كنیم تا تولید را بیشتر كنند و تلاش‌مان در این زمینه بیشتر شود تا بتوانیم این واكسن را برای افرادی كه نوبت دوز دوم‌شان است، در داخل كشور تولید كنیم. هرچه سریعتر این اقدامات را انجام دهیم، بهتر است.
جایگزینی دوز دوم واكسن با رضایت افراد خواهد بود
ناجی تاكید كرد: اگر قرار باشد جایگزینی دوز دوم با واكسن دیگری اتفاق افتد، حتما باید با رضایت افراد باشد. البته من فكر می‌كنم این رضایت را می‌توان با صحبت كردن با افراد و با تشریح شرایطی كه داریم، به دست آوریم. باید توجه كرد كه انكار كردن، روش درستی نیست. به عنوان مثال درباره آهن‌ربایی شدن افرادی كه واكسن می‌زدند، انكار كردن یا مسخره كردن موضوع، درست نبود. زیرا این موضوع پدیده‌ای است كه اتفاق می‌افتد، اما نه به دلیل واكسن. ما باید اینطور پاسخ می‌دادیم كه واكسن باعث این موضوع نمی‌شود، اما برخی افراد هستند كه به دلایل مختلف یا به دلیل مغناطیسی كه در بدن‌شان وجود دارد، دچار چنین پدیده ای می شوند و نباید آن را انكار می‌كردیم. اكنون هم باید صادقانه شرایط را به مردم توضیح داد و من فكر می‌كنم كه اگر با مردم صحبت شود، مردم استقبال می‌كنند.
وی گفت: بر همین اساس تاكید می كردیم كه باید واكسن كرونا را در كشور تولید كنیم. زیرا شرایط كنونی ما و البته شرایط بسیاری از كشورها نشان می‌دهد كه اگر كسی روی تولید داخلی خودش در زمینه واكسن كرونا كار نكند، به مشكل برمی‌خورد. خوب بود كه ما بر روی دو یا سه موسسه درست‌مان مانند پاستور، رازی و... تمركز كرده و با مشاركت خارجی با بودجه بهتر سریعتر پیش می‌رفتیم كه كمتر به این مشكلات برمی‌خوردیم. در هر صورت شرایط كنونی ما به این صورت است و باید سریعا چاره‌جویی شود و چاره‌جویی هم با همین راه‌حل‌ها است.
ناجی گفت: ما باید به دنبال تولید داخلی اسپوتنیك وی باشیم و از شركت اكتوور بخواهیم كه سریعتر و با همت بیشتری این اقدام را انجام دهد. در عین حال در بركت هم تولیدات بالا رود. میزان تولید پاستور هم افزایش یابد تا هر چه زودتر بتوانیم تولیدات بیشتری داشته باشیم و از واكسن های داخلی مان استفاده كنیم.
وی افزود: از طرفی موسسه رازی هم یك واكسن بسیار خوب پروتئینی را در دست مطالعه دارد كه امیدواریم هرچه زودتر وارد فاز سوم شود. امیدواریم نهایتا تا پایان تابستان تكلیفمان درباره اطلاعات و دیتاهایمان از واكسن‌های داخلی مشخص شود. در آن زمان می‌توانیم واكسیناسیون‌مان را به خوبی پیش بریم و ان‌شاءالله تا پایان امسال بتوانیم واكسیناسیون كامل را در ایران انجام دهیم.
تجربه ایران در عرصه واكسیناسیون گسترده
ناجی تاكید كرد: ما تجربه واكسیناسیون گسترده و وسیع و سطح بالا را در ایران داریم؛ به طوری كه طی دو دهه قبل نزدیك 30 میلیون نفر از افراد كشورمان را در عرض دو هفته تحت واكسیناسیون سرخك و سرخجه بردیم. بنابراین اینطور نیست كه اكنون نتوانیم چنین اقدامی را انجام دهیم. اگر سرعت واكسیناسیون‌مان پایین است، علتش این است كه واكسنی در دسترس نداریم، اگر واكسن در دسترس باشد به سرعت این اقدام را انجام می‌دهیم.
