كودكان در سنین پیش دبستانی دوست دارند خودشان تصمیم بگیرند، انتخاب كنند و در كارهای مربوط به خود مستقل باشند؛ بنابراین تنها در مواردی كودك، لجباز به شمار می‌آید كه بیش از نصف دستورات والدین را انجام ندهد.
مادر مدام پدرام را با فریاد صدا می‌زند و نسبت به بی تفاوتی او در جمع آوری اسباب بازی‌هایش اعتراض دارد و حرص می‌خورد.
بارها به پدرام گفته اسباب بازی‌هایت را جمع كن، الان عمو و خانواده‌اش می‌آیند، اما او باز بجای جمع كردن، بیشتر ریخت و پاش می‌كند. پدرام هم با عصبانیت جواب می‌دهد: «نمی‌خواهم!»
مادر با صدای بلندتری پاسخ می‌دهد:«تو خیلی لجبازی؛ خسته شدم!»
این مجادله كلامی بین بسیاری والدین با كودكان است و گاهی چنان اوج می‌گیرد كه متاسفانه منجر به تنبیه فیزیكی نیز می‌شود.
اما باید دقت كنیم داشتن روابط عاطفی و احترام متقابل میان كودكان و والدین از مهمترین مؤلفه‌های تربیتی در خانواده است.
در این میان دنیای كودكی و فصل انتخاب و انصراف آنها در میان تنوع خواسته‌ها و انتخابها امری همیشگی و متداول است؛چراكه دنیای كودكی دنیای امتحان، آزمون و خطاست.
دنیایی كه كودك در نتیجه كنجكاوی و دانستن چند و چون پدیده‌ها و پافشاری بر خواسته خود، در برخی اوقات برچسب ظاهری یا واقعی لجبازی را می‌خورد و همین اصرار بر موضع و خواسته خود، منجر می‌شود تا والدین به او كودكی لجباز و سمج نام نهند و این موضوع باعث درگیری‌های لفظی یا بعضا فیزیكی شود.
والدین صبر داشته باشند
كودكان با ذهنیتی مختص خودشان متولد می‌شوند. بعضی از كودكان نسبت به سایرین لجبازتر هستند. همه كودكان گاهی لجبازی می‌كنند و این رفتار میتواند علل گوناگونی داشته باشد. علت لجبازی میتواند ترسهای غیرمنطقی یا مقاومت در برابر تغییر باشد.
لجبازی كودكان گاهی موجب شرمندگی شما می‌شود. در چنین مواقعی واكنش والدین خشم و عصبانیت است؛چرا كه احساس می‌كنند رفتار كودك در تقابل با قدرت و اختیار آنهاست. با این وجود پدرها و مادرها نمیدانند كه خشم آنها فقط به آتش لجبازی بیشتر كودك دامن می‌زند.
در اینگونه مواقع، والدین باید صبور باشند. در وهله اول باید ریشه لجبازی كودك را كشف كنند. باید آرام و خونسرد و با دانش و درك كافی فكر كنند تا این موقعیتها را به لحظاتی مسرت‌بخش بدل كنند. آنها باید بینش خود را بر اساس رفتار كودك تنظیم كرده و آرامش و خونسردی را پیشه كنند.
لجبازی را یك ویژگی منفی ندانید، بلكه به آن با دید مثبت نگاه كنید
لجبازی كودك میتواند نشانه این باشد كه او به فكر خودش است و میتواند قاطعانه افكار و عقاید خود را به زبان آورد. اگر موضوع چندان جدی نیست، هیچ ضرری ندارد كه با كودك خود مذاكره كنید و به توافق برسید.
بیش از حد واكنش نشان ندهید
گاهی اوقات بهترین روش مقابله با بی‌ادبی كودك، این است كه در این باره با او گفت‌وگو كنید. زمانی با او حرف بزنید كه هر دو آرام شده باشید.
مشكل را شناسایی كنید
مشكل را شناسایی كنید و به كمك خود كودك، دنبال راه حل بگردید. به این ترتیب او دیگر شما را دشمن خود نمیداند. اگر از كودك خواستید كاری را انجام دهد، برای پیشگیری از مشاجره مزاحم كار او نشوید.
رفتار محترمانهای نسبت به كودك داشته باشید. به او احترام بگذارید. روش‌های تربیتی ما بزرگ‌ترها، احترام ناشی از ترس كودك را به همراه دارد.
وقتی از كودك می‌خواهید كاری را انجام دهد، قاطع باشید. شما كه نمیخواهید در حق‌تان لطف كند. همچنین عواقب نافرمانی را به او متذكر شوید.
یكی از بهترین روش‌های احترام گذاشتن به كودك، این است كه در روش‌های انضباطی خود مهربان و قاطع باشید. مهربانی، نشانه احترام شما به كودك و قاطعیت، نشانه احترام شما برای كاری است كه باید انجام شود.
از كودك درخواست منطقی كنید
یادتان باشد درخواست‌های شما از كودك باید منطقی باشند. فراموش نكنید وقتی كودك همكاری می‌كند و رفتار خوبی از خود نشان می‌دهد، او را تشویق كنید.
كودكان لجباز احساس می‌كنند، یكی باید برنده شود و دیگری باید ببازد. برای چنین موقعیتی، طرز فكر برنده- برنده، بهترین راه‌حل است. به نیازها و خواستههای كودك پاسخ دهید. به او بگویید كه پدر و مادر هم می‌خواهند برنده باشند و آیا راه‌حلی را سراغ دارد كه به نفع شما و خودش باشد؟
*دنیا را از دریچه چشمان كودك خود ببینید
وقتی پدر و مادر احساس می‌كنند اوضاع وخیم شده است، باید به دنبال روش‌های درمانی باشند. قرار نیست به رفتار بد كودك پاداش بدهید بلكه باید در رابطه خودتان با او تجدید نظر كنید. دنیا را از دریچه چشمان كودك خود ببینید.
علاوه بر نكات فوق، باید یادتان باشد كه صبر بسیار مهم است. اگر صبر و تحمل خود را از دست بدهید، نمیتوانید كودك لجباز خود را كنترل كنید.
برخی از كودكان دوست دارند خودشان تصمیم بگیرند، انتخاب كنند و در كارهای مربوط به خود مستقل باشند.
اگر انتظارات والدین از كودكان منطقی باشد و وظایف ساده و آسانی برای آنان تعیین كنند، آنها نیز همكاری می‌كنند و رفتاری مطلوب نشان می‌دهند.كودكان برای كنار آمدن با دیگران به قوانین ساده و روشن نیازمند هستند.
نباید از كودكان بخواهیم كه هر آنچه می‌گوییم انجام دهند. كودكان در سنین پیش دبستانی دوست دارند خودشان تصمیم بگیرند، انتخاب كنند و در كارهای مربوط به خود مستقل باشند؛ بنابراین تنها در مواردی كودك، لجباز به شمار می‌آید كه بیش از نصف دستورات والدین را انجام ندهد.
چرا كودكان لجباز می‌شوند؟
وقتی كودكان درخواستی دارند یا والدین آنها را مجبور به انجام عملی بر خلاف میلشان می‌كنند لجباز می‌شوند.
گاهی توجه زیاد والدین به رفتارهای نامناسب كودكان سبب می‌شود كه رفتارهای نادرست آنان تقویت شود؛ طوری كه كودكان به دلیل آوردن، جروبحث كردن، نق زدن، مجادله كردن و درخواست‌های مكرر متوسل می‌شوند.
گاهی نیز علت لجبازی كودكان این است كه والدین در برابر لجبازی‌های آنها رفتار ثابتی ندارند.
مثلا یك روی هیچ عكس‌العملی در برابر لجبازی نشان نمی‌دهند و روز دیگر از آنها می‌خواهند مطابق با خواسته آنها رفتار كنند.
اگر همیشه با كودكان رفتار ثابتی داشته باشیم كمتر لجبازی می‌كنند
-نحوه دستور دادن والدین نیز بسیار موثر است؛ اگر والدین زیاد دستور بدهند، كودكان خسته می‌شوند و از انجام دستورات خودداری می‌كنند. گاه، كودكان برای آن دستور را اجرا نمی‌كنند چون كسی به آنها یاد نداده است چگونه آن كار را انجام دهند.
مثلا كودك طرز استفاده از قاشق و چنگال را نیاموخته است اما والدین توقع دارند آداب صحیح غذاخوردن را رعایت كند.
-در مورد دستوراتی كه به كودك می‌دهید، فكر كنید.
-قوانین را مستقیم و واضح بیان كنید و به آنها در زمینه رعایت این قوانین كمك كنید. با كودك صمیمی شوید و به او توجه كنید.
-در كنار او بنشینید و به چشم‌هایش نگاه كنید، نام او را به زبان بیاورید و او را به انجام كار تشویق كنید.
كارهایی را كه از كودك انتظار دارید به او بگویید
در خواست‌های خود را به طور واضح و روشن بیان كنید؛ مثلا" لیلا موقع خواب است، برو لباس خوابت را بپوش".
اگر می‌خواهید كودكتان از انجام كار خاصی خودداری كند، باید قبلا یك بار مسئله را به او گفته باشید مثلا «علی روی مبل نپر» یا «روی صندلی بشین و تلویزیون نگاه كن.»
به كودكان خود برای همكاری فرصت كافی بدهید
در صورت انجام دستور از او تشكر كنید. اگر می‌خواهید كار جدیدی مثل آماده شدن برای خواب را به كودكتان یاد دهید، یك بار توضیح دهید، پنج دقیقه صبر كنید سپس خواسته خود را یك بار دیگر تكرار كنید.
اگر می‌خواهید كودك از انجام كار خاصی خودداری كند، باید از تكرار مرتب آن اجتناب كنید.
دلایل منطقی بیاورید
اگر كودك ظرف پنج دقیقه كار مورد نظر را انجام نداد از دلایل متناسب با موقعیت استفاده كنید. در صورتی كه كودك باز هم دستور شما را انجام نداد و در همان موقع مشغول فعالیت خاصی مانند تماشای تلویزیون یا بازی خود بود، فعالیت او را قطع كنید( تلویزیون را خاموش كنید یا اسباب بازی را بردارید) و به كودك در مورد دلیل انجام این كار توضیح دهید.
برای مثال بگویید كاری را كه از تو خواستم انجام ندادی، به همین دلیل تلویزیون تا ده دقیقه خاموش خواهد بود.
برای حذف یك فعالیت (ندیدن تلویزیون) پنج تا ده دقیقه كافی است. از شكایت، اعتراض و بحث با كودك خودداری كنید.
كودك را به فعالیت قبلی باز گردانید. در صورتی كه زمان مورد نظر برای اصلاح رفتار كودك به اتمام رسید اجازه فعالیت دوباره را داده یا اسباب بازی را به كودك بدهید.
اگر بعد از شروع دوباره فعالیت یا برگرداندن اسباب بازی، لجبازی ادامه داشت دلایل منطقی خود را تكرار كنید و به او فرصت طولانی تر بدهید (مثلا بقیه روز ) یا از «روش ساكت كردن كودك» استفاده كنید.
در صورت لزوم از «روش ساكت كردن یا محروم كردن» استفاده كنید. گاهی اوقات می‌خواهید كودك كار جدیدی را شروع كند؛ در حالی كه او به راحتی آن را نمی‌پذیرد؛ مثلا می‌خواهید كودك در ساعت معینی بخوابد در حالی كه دیگر افراد خانواده بیدار هستند. در صورت ادامه مشكل رفتاری كودك، به او توجه نكنید.
او را روی صندلی دور از دیگر افراد خانواده بنشانید و به او بگویید: «برای دو دقیقه باید ساكت بنشینی» و دیگر به او توجه نكنید.
اگر كودك ساكت ننشست از محروم كردن استفاده كنید و به او بگویید چون دو دقیقه ساكت نشستی به همین دلیل تو را از ... محروم می‌كنم.
محروم كردن یعنی حذف كردن فعالیت خاصی كه در آن زمان كودك انجام می‌دهد (مثلا بازی كردن با اسباب بازی یا تماشای تلویزیون). او را به یك اتاق دیگر غیر از اتاق خودش بفرستید و با در نظر گرفتن سن كودك، بین سه الی هشت دقیقه اجازه ندهید از اتاق خارج شود.
اگر در این مدت كودك ناراحت یا عصبانی شد به او توجهی نكنید و در صورتی كه از اتاق خارج شد او را به اتاق برگردانید.
كودك را به جای قبلی برگردانید
در صورتی كه بعد از اتمام زمان مورد نظر كودك دستورات شما را انجام داد، او را تشویق كنید. در صورت سرپیچی او از روش "ساكت كردن یا محروم كردن" استفاده كنید و تا زمانی كه كودك شما به رفتار جدید عمل نكرده است، روش‌های قبلی را تكرار كنید.
برای آنكه كودك مستقل شود به او حق انتخاب دهید
لازم نیست تمام قوانین و دستورات را برای كودك توضیح دهید؛ زیرا منجر به بحث كردن كودك با شما خواهد بود.
با كودك صمیمی باشید، به او توجه كنید و به طور مستقیم و آشكار از او درخواست كنید.
كودك را به دلیل رفتار خوب، تشویق كنید.
زمانی كه كودك لجبازی می‌كند، سریع عكس العمل نشان دهید.
دقت كنیم! دنیای كودكی دنیای كنجكاوی است و كودكان در پی رسیدن به برخی خواسته‌ها گاهی مقاومت نیز به خرج می‌دهند كه مقاومت زیاد آنها در برخی اوقات در رسیدن به خواسته‌ها تعبیر به لجبازی می‌شود، اما والدین پیروز افرادی هستند كه با مفاهمه و درك متقابل فرزند و توضیح خواسته خود با زبانی محترمانه اما با قاطعیت، حد و مرزهای مختلف را متناسب با در خواست وی تعیین كرده و از بحث و جدل با وی پرهیز كنند.
