علت تاخیر در تامین واكسن كرونا در كشور

سخنگوی سازمان غذا و دارو درباره چرایی تاخیر در روند تامین و تزریق واكسن كرونا در كشور، زمان بندی ایران برای واكسیناسیون جمعیت، آخرین وضعیت تولید واكسنهای ایرانی، وضعیت واكسیناسیون در كشور با تغییر دولت در ماه های آتی، وضعیت واكسیناسیون مسوولان و ماجرای ورود بخش خصوصی برای خرید واكسن از منابع خارجی، به تفصیل توضیح داد.

دكتر كیانوش جهانپور در تشریح روند واكسیناسیون كرونا در كشور و در پاسخ به اظهاراتی مبنی بر تاخیر در تامین و تزریق واكسن، گفت: روند واكسیناسیون تابعی از روند تامین واكسن است؛ قاعدتا هرچه تعداد واكسن وارداتی تامین شده افزایش یابد، سرعت واكسیناسیون و تعداد تیم های واكسیناسیون و مراكز مربوطه نیز افزایش می یابد؛ این امكانات از روز نخست آغاز واكسیناسیون در كشور تا امروز متناسب با تعداد واكسنهایی بوده كه در دسترس قرار گرفته است. از طرفی طبیعتا نیمی از واكسنهای تامین و توزیع شده برای دوز دوم واكسیناسیون است.
تاخیر در تامین واكسن كرونا در دنیا و ایران

وی افزود: همچنین دنیا در تامین واكسن با تاخیر مواجه است و تقریبا اغلب شركتهای تولید كننده نتوانستند سفارشات و وعده قبلی خود را محقق كنند و قاعدتا ایران هم از این موضوع مستثنی نبود و تحت تاثیر این تاخیرها قرار گرفته است. همچنین موضوع دسترسی عادلانه به واكسن در میان جوامع مختلف، ناسیونالیسم واكسن، احتكار واكسن از مسیر خرید بیش از نیاز و بیش از ظرفیت واكسیناسیون توسط معدودی كشورهای ثروتمند و اغراض سیاسی در توزیع واكسن نیز به پیچیدگی این معضل افزوده است.

جهانپور در توضیح علت تاخیر در تحقق وعده شركتهای تولید كننده واكسن در دنیا ادامه داد: بخشی از این تاخیرها به كندی روند تولید بسیاری از واكسن‌ها، محدودیت ظرفیت تولید و برخی به مشكلات ناشی از كمبود مواد اولیه و جانبی از قبیل رزین، ژل و مدیا و... و بخشی هم به موضوع ناسیونالسیم واكسن بازمی گردد. بر همین اساس برخی كشورها برخلاف وعده های قبلی، حتی واكسنهایی كه به صورت قطعی خرید و پیش خرید شده بود را تحویل ندادند و آن را منوط به تامین نیاز كشور خود كردند و به این ترتیب چنین مباحثی تاخیر نسبی در تحویل واكسن در بازار جهانی را رقم زده است. توجه داشته باشید با روند فعلی، بیش از 90 درصد جمعیت افزون بر 67 كشور دنیا تا پایان سال میلادی جاری به واكسن دسترسی نخواهند داشت، این بی‌عدالتی در دسترسی در سایر كشورها نیز بالنسبه مشاهده می‌شود.

وی در توضیح چرایی تاخیر در تامین واكسن در كشور، افزود: از طرف دیگر در كشور ما بحثهای حاشیه ای ناشی از تحریم در برخی مواردی مضاف بر علت شده است. در مجموع آنچه از جانب طرف ایرانی باید انجام می شد، به رغم تمام مشكلات، در زمان خود انجام شده و قاطعانه عرض میكنم دقیقا در جای درستی قرار داریم و برنامه ریزی ها دوراندیشانه و واقع بینانه بوده است و هر روز درستی خود را بیش از پیش نشان می دهد؛ به طوری كه واكسنهایی كه ایمنی و اثربخشی آنها مبتنی بر اطلاعات ارائه شده رسمی و اسناد فنی بود، به خوبی در ایران رصد، تایید و سفارش داده شده است و از حداكثر ظرفیت های موجود استفاده شده است.
42 میلیون دُز سفارش خرید ایران
خرید قطعی 21 میلیون دُز

سخنگوی سازمان غذا و دارو ادامه داد: در همین راستا بیش از 42 میلیون دُز سفارش واكسن وارداتی داشتیم كه بیش از 21 میلیون دز آن به صورت قطعی خریداری شده و روند تحویل تدریجی آنها از بهمن ماه 99 شروع شده است.

وی ادامه داد: از این جمع، واكسن اسپوتنیك روسیه به رغم محدودیت و كندی تولید در روسیه، نیاز داخلی روسیه و همچنین با توجه به اینكه بیش از 52 كشور مصرف كننده این واكسن هستند، به نظر می رسد با اختلاف كمی از برنامه زمان بندی در حال تحویل است و تا امروز 520 هزار دز از این واكسن تحویل ایران شده است.
بدعهدی هند در تحویل واكسن به ایران

جهانپور در توضیح علت عدم ادامه تحویل واكسن هندی باوجود سفارش خرید ایران نیز گفت: در مورد واكسن كوواكسین هند نیز متاسفانه برخی مشكلات حاشیه ای و ورود دادستانی در كشور هندوستان، برای واكسنها و خریداران آنها از جمله ایران مشكلاتی را ایجاد كرد. از این رو حتی از 500هزار دز واكسن مرحله اول كه به صورت قطعی خریداری شده، فقط 125 هزار دز تحویل شد كه امیدواریم با پیگیری دستگاه دیپلماسی و وزارت خارجه، مشكلات تحویل واكسنها از هندوستان حداقل در مورد واكسنهایی كه به صورت قطعی خریداری شده، رفع شود.
و اما تاخیر كوواكس در تحویل واكسنها

سخنگوی سازمان غذا و دارو عمده خرید قطعی ایران را از سبد كوواكس دانست و گفت: از مجموعه واكسنهای كوواكس، 16میلیون و 800 هزار دز از سوی ایران خریداری شده كه اولین محموله آن شامل 700هزار و 800 دز واكسن آسترازنكا/آكسفورد تولید كره جنوبی با تاخیر دو سه هفته ای، دو شب گذشته تحویل ایران شد. در مجموع طبق وعده كوواكس مقرر است كه سه میلیون و 600 هزار دز از مجموع 16 میلیون و 800 هزار دز واكسن خریداری شده، تا پایان ماه می تحویل شود.

وی در این باره افزود: تزریق واكسنهای آسترازنكا/آكسفورد تولید شركت كره جنوبی نیز بر اساس سند ملی واكسیناسیون كشور و طبق اولویت از پیش تعیین شده و بر اساس آخرین یافته های تزریق عمومی و گایدلاین های سازمان جهانی بهداشت در گروه های اولویت دار بر اساس پروتكل تنظیمی در كشور آغاز می شود.
توزیع 895هزار دُز واكسن كرونا در كشور تا امروز

به گفته سخنگوی سازمان غذا و دارو، در مجموع تا امروز 895 هزار دز واكسن كووید19 در سراسر كشور توزیع شده و به زودی نیز با نهایی شدن پروتكل كشوری تزریق آسترازنكا/آكسفورد، این 700هزار دز نیز برای تزریق در شبكه بهداشتی توزیع خواهد شد.
نیاز ایران به 120 میلیون دُز واكسن و برنامه ای هوشمندانه

جهانپور در تشریح برنامه ایران برای تولید واكسن كرونا نیز گفت: برنامه ایران از قبل هوشمندانه و تیزبینانه و واقعبینانه بود و ایران از ماه ها پیش موضوع مشكلات و معضلات ناشی از عدم تناسب عرضه و تقاضا و حتی احتمال بروز نوعی آپارتاید واكسن را در كمیته ملی واكسن رصد و پیش بینی كرده بود. بر همین اساس نیز موضوع تمركز بر تولید داخل به درستی و با جدیت در دستور كار قرار گرفت.

وی ادامه داد: از آنجاكه ما جزو كشورهایی هستیم كه با توجه به جمعیت، حجم زیادی از واكسن را باید استفاده كنیم و بیش از 120 میلیون دز واكسن نیاز است، كمیته ملی واكسن از بهار و تابستان گذشته موضوع حمایت و تمركز بر تولید داخلی در پلتفرم های مختلف را در دستور كار قرار داد و آنچه كه در هفته ها و ماه های اخیر در دنیا اتفاق افتاد، حاكی از درستی این تصمیم ایران است. از طرف دیگر این اقدام، اقدامی ماندگار در توسعه صنعت واكسن سازی در ایران قلمداد خواهد شد و ایران را به یكی از بزرگترین واكسن سازهای منطقه و جهان بدل خواهد كرد.
آخرین وضعیت تولید واكسنهای ایرانی
چهار واكسن در مرحله مطالعه بالینی

وی در این باره افزود: تا امروز حداقل 4 واكسن ایرانی در مرحله مطالعات بالینی هستند. واكسن پاستور در كشور كوبا فاز 3 مطالعه بالینی خود را آغاز كرده است و در ایران نیز بزودی این فاز بصورت موازی آغاز می‌شود، واكسن كوویران بركت شركت شفا فارمد در آستانه ورود به فاز سه بالینی است. واكسن رازی در آستانه ورود به فاز دو و واكسن فخرا در حال طی مرحله اول مطالعه بالینی است. واكسن مشترك انستیتو پاستور ایران و كوبا فاز سوم مطالعات بالینی را در كوبا آغاز كرده و در ایران نیز قبل از هفته سلامت و در هفته پایانی فروردین ماه مطالعه بالینی فاز سوم آن انجام می شود و البته با توجه با توافقنامه ثبت مشترك دارو و واكسن بین ایران و كوبا كه بیش از یك دهه قدمت دارد، ثبت این واكسن در هر كدام از این دو كشور قابل تعمیم به طرف دیگر خواهد بود.
تولید انبوه 2 واكسن ایرانی؛ اواخر بهار

جهانپور تاكید كرد: بر اساس برنامه زمان بندی شده به نظر می رسد واكسن انستیتوپاستور و بعد از آن واكسن شفا فارمد در اواخر بهار به مرحله تولید انبوه و توزیع خواهد رسید. پس از آن نیز در تابستان واكسن رازی و سپس واكسن فخرا به مرحله تولید انبوه و توزیع وارد شوند. البته كماكان واكسنهایی با پلتفرمهای مختلف در آستانه ورود به مطالعات بالینی هستند كه قاعدتا پس از طی مراحل مربوطه، در پاییز یا زمستان آتی وارد مرحله تولید انبوه و توزیع خواهند شد.

رییس مركز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت افزود: پیش بینی قبلی نیز بر آن بود كه حداقل دو سوم واكسن مورد نیاز كشور از محل تولید داخل تامین شود كه این اقدام مطابق جدول زمان بندی و به رغم همه مشكلات و سنگ اندازیهای خارجی به خوبی پیش رفته است. بنابراین واكسنهای ایرانی طبق وعده قبلی به تدریج از اواخر بهار به كمپین واكسیناسیون عمومی علیه كووید خواهند پیوست.
تولید مشترك واكسن روسی از دو ماه دیگر

وی درباره مبحث تولید مشترك برخی واكسنها و از جمله اسپتونیك وی نیز گفت: همزمان با اقدام برای تولید داخلی واكسن كرونا، در زمینه تولید مشترك برخی واكسنها نیز برنامه ریزی شده بود. در مورد تولید مشترك واكسن اسپوتنیك، زیرساخت آن موجود و خط تولید آماده و مورد تایید طرف روسی است و به زودی سل بانك آن به كشور منتقل می شود و بعد از دو ماه از ورود سل بانك، اولین واكسنهای تولید مشترك نیز به گردونه واكسیناسیون خواهند پیوست.
پرهیز ایران از واكسیناسیون نمایشی
تكمیل واكسیناسیون كرونا در ایران تا پایان 1400

جهانپور گفت: پیش بینی می كنیم كه با توجه به اقدامات مفید، سازنده و بزرگی كه در حوزه تولید واكسن در كشور صورت گرفته و البته خریداری واكسن و پیش بینی درستی كه شده بود مبنی بر تامین واكسن ایمن و اثربخش و پرهیز از هرگونه واكسیناسیون نمایشی كه در برخی كشورها شاهد آن بودیم و هستیم، واكسیناسیون علیه كووید در كشور مطابق برنامه تا پایان سال 1400 به پایان رسد؛ البته این چشم انداز مثبت نیز وجود دارد كه تا قبل از پایان سال میلادی واكسیناسیون در كشور به اتمام رسد و همچنین آمادگی حمایت از كشورهای دیگر از طریق تولیدكنندگان ایرانی وجود دارد.
در واكسیناسیون كرونا، دغدغه تغییر دولت وجود ندارد
1400؛ نقطه عطفی در تاریخ سلامت ایران

وی همچنین گفت: بنابراین به دنبال روند ماه های گذشته و تصمیمات اتخاذ شده و اقدامات صورت گرفته، مجموعا ریل گذاری لازم برای انجام بزرگترین كمپین واكسیناسیون عمومی با اتكا بر توان ملی در ایران انجام شده و در این زمینه از ظرفیتهای داخلی استفاده حداكثری شده است. بر همین اساس در این حوزه دغدغه ای برای تغییر دولت در ماه های آینده نیز وجود ندارد و برنامه ها و اقدامات به خوبی و با سرعت و طبق برنامه پیش بینی شده در ماه های آتی پیش خواهد رفت.

سخنگوی سازمان غذا و دارو تاكید كرد: بر همین اساس سال 1400 نقطه عطفی در تاریخ سلامت، علم و فناوری و صنعت دارو و واكسن ایران زمین خواهد بود.
واكسیناسیون VIP نداریم

جهانپور همچنین در پاسخ به ادعای واكسیناسیون VIP و واكسیناسیون مسوولان گفت: چیزی به عنوان واكسیناسیون مسوولان و VIP در ایران نداریم و اعتقادی هم به آن نداریم. طبق سند ملی واكسیناسیون در ایران، اولویت بندیها مشخص است و واكسیناسیون از افراد آسیب پذیر آغاز شده و به ترتیب پیش خواهد رفت. در مجموع برنامه زمان بندی آن است كه در بهار از فاز یك و دو اولویتهای سند ملی واكسیناسیون عبور كنیم و بعد از آن وارد فاز واكسیناسیون عمومی و سایر گروه‌ها شویم.

وی تاكید كرد: تا امروز هیچ كدام از مسوولان ارشد و سایر مسوولان چه در حوزه سلامت و چه در سایر حوزه ها در اولویتهای تزریق واكسن قرار نگرفتند. از حوزه سلامت تا كنون كاركنان خط مقدم جبهه درمان و همچنین افرادی كه در دفع پسماندهای عفونی دخیل بودند مورد واكسیناسیون قرار گرفتند و قرار خواهند گرفت. حداقل در وزارت بهداشت و در كشور این قول را به مردم می دهیم كه جدای از گروه بندی های صورت گرفته بر اساس بیماریهای زمینه ای و سنی، مسوولین كشور از جمله از مسوولان نظام سلامت و بهداشت آخرین گروهی خواهند بود كه واكسن دریافت خواهند كرد و بنده كمترین هم قول می دهم هر زمان كه تمام مردم واكسینه شدند، برای واكسیناسیون اقدام كنم.
و اما ماجرای ورود بخش خصوصی برای خرید واكسن

رییس مركز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت همچنین در پاسخ به سوال ایسنا درباره ورود بخش خصوصی به موضوع خرید واكسن از منابع خارجی، گفت: ورود بخش خصوصی به این موضوع به دو صورت ممكن است. ابتدا اینكه بخش خصوصی در جاهایی كه دولت به هر دلیلی امكان مذاكره نداشته است، موضوع را دنبال كند. در این زمینه حداقل در سال 1399 از پاییز تا پایان سال سه فراخوان عمومی صادر شده است. البته این ملاحظه وجود دارد كه در این راهبرد، از ایران برای خرید یك واكسن از یك شركت و كشور، مذاكره كننده های مختلفی وارد عمل نشوند. فعلا در هیچ جای دنیا خرید و فروش واكسن كرونا را عملا فارغ از دولتها و سیاستگذاری كلان دولتی انجام نمی دهند و قاعدتا ایران هم از این شرایط مستثنی نیست و چه بخواهیم و چه نخواهیم تعاملات واكسن در دنیا رنگ و بوی سیاسی دارد و مذاكرات اصلی درباره آن در دولتها و سطوح كلان صورت می گیرد. اما این راهبرد در نظر گرفته شد كه اگر كوچكترین فرصتی از طریق ورود بخش خصوصی وجود دارد، این اقدام مورد توجه قرار گیرد البته با لحاظ این مورد كه مذاكره كننده های مختلف از یك كشور برای خرید یك واكسن با طرف خارجی واحد، نتایج مطلوبی نخواهد داشت.

وی ادامه داد: راهبرد دیگر نیز در این زمینه آن است كه بخش خصوصی بتواند با قیمتهای ارز نیمایی واكسن خریداری و عرضه كند كه در این زمینه اگرچه تا امروز اتفاقی نیفتاده اما ملاحظات جدی در خصوص رعایت عدالت در دسترسی به واكسن و مشكلات و پیامدهای حاشیه ای آن باید مد نظر قرار گیرد. بر همین اساس هم تمركز دولت و وزارت بهداشت استفاده حداكثری از ظرفیتهای واقعی است و قرار نیست ظرفیتی كه دولت خود می تواند استفاده كند به نوعی تحت الشعاع مذاكره كننده موازی كاری قرار گیرد و روند تامین واكسن را با اخلال مواجه كند. در مجموع در این خصوص نیز دغدغه عدالت در دسترسی به واكسن باید محل تمركز باشد.