عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: نمره مسئولیت پذیری ایرانیان در موضوعات مختلف بسیار پایین است و از این رو سخت تغییر می‌كنند.
دكتر مرتضی رضائی‌زاده در وبینار "چگونه فرزندانمان را نسبت به خودشان، مسئولیت پذیر كنیم؟"، اظهار كرد: مسئولیت پذیری به معنای پذیرش مسئولیت اعمال و رفتار و گفتار، پاسخگو بودن به سوالات و خود افشاگری در قبال كسانی كه رفتار ما مرتبط با آنها است.
به گفته وی "نقطه متضاد مسئولیت پذیری مقصر دانستن دیگران هنگام بروز مشكلات و مسائل است. همچنین مسئولیت پذیری مقوله‌ای موضوعی است و ما در قبال هر كدام از نقش‌ها درجه‌ای خاص از مسئولیت پذیری را داریم."
این كارشناس آموزش الكترونیك و كارآفرینی معتقد است كه برای رشد انسان‌ها نیازمند شفاف سازی انتظارتمان از آنها و انتظارات آنها از خودمان و سپس برنامه ریزی در جهت رشد این انتظارات هستیم. باید افراد را نسبت به خودشان به رشد برسانیم چراكه در نهایت خود افرا باید مسئولیت پذیر شوند.
وی در ادامه به عواقب عدم مسئولیت پدیری فرزندان پرداخت و گفت: از جمله عواقب عدم مسئولیت پذیری فرزندان ناپایدار بودن رشد، تكرار خطاها، تنبیه مسئولیت پذیرها، دوری از جایگاه والدینی و یا معلمی خود، كاهش عملكرد فرزندان، قدر نشناس شدن فرزندان است.
رضائی‌زاده درباره نحوه اندازه گیری میزان مسئولیت پذیری فرزندان، ادامه داد: نكته قابل اهمیت در سنجش میزان مسئولیت پذیری پذیرفتن مشكل، ایجاد تغییر پایدار در خود و جبران عواقب پیشین است. انسان‌هایی كه رفتارهای قربانی گرایانه نشان میدهند، دیگران را سرزنش می‌كنند، بهانه می‌آورند، می‌گویند من تغییری نمی‌كنم، امید به تغییر دارند اما صبر نمی‌كنند، انسان های مضر هستند، در حالی كه كسانی كه به دنبال كشف واقعیت می‌روند و راه حل های یافت شده را عمل می‌كنند انسانهای مفیدی هستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، درباره چگونگی مسئولیت‌پذیری فرزندان در قبال رشد خود، تصریح كرد: ابتدا باید به فرزندان خود بیاموزیم تمام ما به عنوان اعضا یك خانواده در یك كشتی نشسته‌ایم و كار اشتباه ما سرنوشت یكدیگر را تخریب می‌كند. اینگونه میتوان مسئولیت پذیری آنها را افزایش داد.
رضائی‌زاده با بیان اینكه والدین باید از ابزار تشویق و تنبیه توامان برای افزایش مسئولیت پذیری استفاده كنند، گفت: باید انتظارات متقابلتان از یكدیگر را بیان كنید و این انتظارات را مفروض ندانید چراكه قدم نخست مسئولیت پذیری تعیین انتطارات است و قدم بعدی تعهد گرفتن و تعهد دادن نسبت به انتظارات است.
به گفته وی، انتظارات بیان شده را باید سنجید و نباید آنها را رها كرد و به این انتظارات و عملكرد بازخورد داد. همچنین در صورت عملكرد مثبت به آن پاداش داد و این فرایند را تكرار كرد.
وی با تاكید بر اینكه مسئولیت پذیری را باید به زبان فرزندان به آنها یاد داد و نباید تصور كرد مسئولیت پذیری امری ذاتی است، افزود: بهترین راه برای مسئولیت پذیر كردن فرزند این است كه والدین خودشان مسئولیت پذیر باشند. از این رو والدین كارهایی كه باید فرزند انجام دهد را تحت هیچ عنوان خودشان انجام ندهند چراكه اینگونه فرزند دیگر نسبت به آن كار مسئولیت پذیر نخواهد بود.
وی به والدین توصیه كرد: هزینه خطا را پایین بیاورید و خطا پذیر باشید تا دروغ در فرزندان و فرار از مسئولیت پذیری میان آنها كاهش پیدا كند. هزینه انجام خطا را كاهش و هزینه تكرار آن را افزایش دهید. به فرزندانتان اجازه فرصت خطاهای محدود و آموختن از آن خطاها را دهید.
این استاد دانشگاه از "خانه بدون سرزنش" به عنوان راه حلی بری ارتقا مسئولیت پذیری فرزندان یاد كرد و گفت: اگر فرزندتان خطایی كرد به دنبال راه حل باشید نه سرزنش، از سوی دیگر به دنبال ریشه یابی آن موضوع و مكلف كردن فرزندان به انجام مسئولیت‌های متناسب باشید، حتی میتوانید كارهایی را در قبال حقوق به فرزندان بدهید تا كسب درآمد را بیاموزند. همچنین ثبات در رای بسیار اهمیت دارد. رفتارهای مسئولیت پذیری فرزندان را رصد و كانون كنترل درونی را به فرزندان آموزش دهید.
وی معتقد است كه برخی افراد خود را مبنای تصمیمات و صاحب علت می‌دانند و برخی دیگر دائما در حال مقصر دانستن دیگران در مشكلات خود هستند و خود را قربانی محیط و خانه و دیگران می‌دانند. افرادی كه دیگران را مقصر می‌دانند افرادی عاری از كانون كنترل درونی هستند. كانون كنترل درونی ذاتی نیست و یادگرفتنی است.
به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، ارزش و مالكیت دادن به فرزندان در كسب موفقیت، برخورد احترام آمیز با فرزندان، پرهیز از برخورد تند در امور غیر مهم، آموختن خودتنبیه كردن چارچوب‌مند را به فرزندان -این خود تنبیه كردن منجر به خودمراقبتی و مسئولیت پذیری می‌شود- آموزش عاقبت اندیشی به فرزندان از جمله راهكارهای مسئولیت‌پذیری فرزندان است.
رضائی‌زاده از راست گویی، حق گویی حتی اگر به ضرر ما باشد و یكپارچگی شخصیت به معنای یكپارچگی زبان، قلب و عمل به عنوان مهم‌ترین اصول اخلاقی یاد كرد و گفت: اگر به اصول اخلاقی نظیر انصاف، وفاداری، تلاش برای بهترین بودن و تعصب نداشتن و رعایت حقوق دیگران پایبند شدیم، می‌تواینم بگوییم انسانهای مسئولیت پذیری هستیم.
این كارشناس آموزش الكترونیك و كارآفرینی در پایان توصیه كرد: باید بچه‌ها را در زمینه متناسب با استعدادهایشان توانمند كنیم، دیگران را در مقابل ترفندهای قربانی‌نماها (افرادی كه دیگران را در بروز مشكلات مقصر می‌دانند) آگاه كنیم تا از مقصر دانستن دیگران هنگام بروز مشكل جلوگیری كنیم. تربیت با محبت در راستای پیشگیری از عقده و كمبود محبت در بزرگسالی، حفظ حرمت و شخصیت فرزند در هر شرایطی، دادن بازخورد محترمانه به فرزندان، تنظیم انتظارات متقابل و توانمند سازی و آموزش خسارت پذیری از جمله نكات حائز اهمیت در افزایش مسئولیت پذیری است.
