سوگ پیچیده بازماندگان فوتی ها
احمد حاجبی، در نشست خبری كه به صورت ویدئو كنفرانس برگزار شد، گفت: با توجه به تجربیات دنیا در مورد همه گیری های گسترده مانند سارس، مرس و ابولا می‌دانیم كه پس از این همه گیری ها جوامع با مشكلات روانشناختی رو به رو می‌شوند. شایع‌ترین این مشكلات استرس و افسردگی است.
وی افزود: اینكه اكنون بخواهیم بگوییم پس از حدود 10 ماه كه از بیماری می‌گذرد این نوع اختلالات چه آماری را به خود اختصاص می‌دهد، فعلاً ممكن نیست. زیرا امكان مقایسه با داده‌های قبلی ما وجود ندارد؛ چون كرونا یك تجربه جدید برای ما بود. البته به طور منطقه‌ای مطالعاتی صورت گرفته است و این مطالعات نشان می‌دهد كه اختلالات روان پزشكی به ویژه در بهبود یافتگان كرونا وجود دارد؛ اما فعلاً نمی‌توانیم به شكل كشوری آماری را ارائه دهیم. اما می‌دانیم اضطراب و افسردگی جزو شایع‌ترین اختلالات روانپزشكی هستند و استرس پس از سانحه نیز بیماری بود كه پس از شیوع كرونا بیشتر مشاهده شد.
حاجبی ادامه داد: در بحث كرونا گروه‌های هدف مختلفی را مدنظر قرار دادیم تا با شرایط ویژه آنها خدمات نیز ارائه دهیم. مهمترین این گروه‌ها گروه هدف عمومی بودند كه تقریباً اكثر افراد جامعه را شامل می‌شدند. اما در كنار آنها گروه دیگری كه اهمیت زیادی برای ما داشت بازماندگان افراد فوت شده به دلیل كرونا بودند. این افراد به دلیل آن كه نتوانسته بودند مراسم سوگواری درستی برگزار كنند، دچار سوگ پیچیده شده بودند و باید مورد توجه بیشتری قرار می‌گرفتند. در واقع تمام تلاش ما این است كه پس از پایان كرونا تبعات كمتر اختلالات روانی را داشته باشیم.
حاجبی با اشاره به گروه‌های هدف دیگر دریافت خدمات، تصریح كرد: در رده‌های بعدی گروه بهبود یافتگان، گروه بهداشت و درمان و گروه آخر كسانی بودند كه از پیش به اختلالات روانپزشكی دچار بودند و پس از كرونا نیاز به دریافت خدمات ویژه‌تری داشتند. البته به صورت كلی بیشترین هدفی كه دنبال كردیم گروه عمومی و اكثریت مردم كشور بودند تا بتوانیم به همه كمك كنیم. بهترین كار در زمان بحران‌ها افزایش دانش و آگاهی جامعه عمومی است تا بدانند با بحران پیش آمده چگونه مقابله كند. متأسفانه در این زمان‌ها ممكن است اطلاعات نادرست نیز در اختیار افراد قرار گیرد كه ما باید سعی كنیم اطلاع رسانی درست را به آنها انجام دهیم.
مدیركل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، با اشاره به اقداماتی كه در حوزه سلامت روان در سامانه 4030 صورت گرفته است، اظهار كرد: حدوداً از 20 اسفند 98 روانشناسان ما از از طریق این سامانه پاسخگوی سوالات مردم بودند. البته در حال حاضر این سوالات تا حد زیادی كاهش یافته اما تا امروز بیش از 700 هزار تماس در حوزه سلامت روان با سامانه 4030 گرفته شده است كه به طور متوسط هر تماس 3 دقیقه طول كشیده و تاكنون بیش از دو میلیون دقیقه تماس در حوزه سلامت روان در این سامانه ثبت شده است. ما نیز تاكنون بیش از 30 عنوان مطلب در حوزه سلامت روان تدوین كرده و در اختیار مردم قرار داده ایم و همچنان نیز با حدود 2 هزار روانشناس در نظام سلامت در حال ارائه خدمت هستیم.
وی درباره اینكه آیا اضطراب و استرس می‌تواند سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن شود یا خیر، اظهار كرد: پاسخ به این سوال مثبت است و این موضوع به شكل علمی اثبات شده است كه استرس می‌تواند بر كاركرد سیستم ایمنی و تضعیف آن مؤثر باشد. اما فعلاً نمی‌توانیم بگویم سهم استرس در ابتلاء به كرونا چند درصد بوده است. پاسخ به این سوال نیازمند اقدامات پژوهشی است كه باید صورت گیرد.
حاجبی در پاسخ به سوالی درباره اینكه آمار خودكشی پس از شیوع كرونا افزایش یافته است یا خیر، تاكید كرد: در بحث ثبت آمار خودكشی دو سیستم وجود دارد؛ سیستم اول وزارت بهداشت است كه هم موارد اقدام به خودكشی و هم موارد مرگ و میر آن را ثبت می‌كند. سیستم دوم سازمان پزشكی قانونی است كه تنها آمار فوت ناشی از خودكشی را ثبت می‌كند كه در این مورد آمار آنها قابل استنادتر از آمار ما است؛ زیرا در مواردی ممكن است فردی كه خودكشی كرده دیگر كارش به مراكز درمانی نكشد و در سیستم‌های ما ثبت نشود. به طور كلی از فروردین ماه امسال و طی هشت ماه گذشته آمار خودكشی در مقایسه با مدت مشابه در سال قبل افزایش بسیار ناچیزی داشته است و می‌توانیم بگویم علیرغم بحران كرونا، مدیریت خوبی بر این موضوع داشته ایم. اما نكته قابل تأمل این است كه رسانه‌ها نیز باید در مخابره اخبار خودكشی دقت ویژه داشته باشند؛ به ویژه برای گروه‌های سنی نوجوانان اینكه بخواهیم با تیترهای رنگین و توضیحات كامل محل، نحوه خودكشی و غیره به این موضوع بپردازیم چندان درست نیست و باید به این موضوع تاكید ویژه شود.
