اهدای خون مسئولانه، نیاز این روزهای كشور

هر سال در مناسبت های خاص، می بینیم‌ كه جمعیت زیادی به مراكز اهدای خون‌مراجعه می كنند تا حیات بخش بیماران باشند. ایرانیان دهه هاست كه همراه و همدل با بیماران، اكسیر حیات بخش وجودشان را بی هیچ چشمداشت مادی و به صورت داوطلبانه در طَبَق اخلاص گذاشته و برای جان بخشیدن به بیماران خاص، صعب العلاج و یا بیمارانی كه بر روی تخت بیمارستان نیازمند خون هستند، خون شان را اهدا می كنند.

البته نباید فراموش كرد كه برای یاری همیشگی و مداوم بیماران، باید مسوولانه خون بدهیم، نه هیجانی. باید بدانیم كه فرآورده های خونی مانند پلاكت فقط سه روز در كیسه خون قابلیت نگهداری دارند، درحالی كه نیاز به این فرآورده ها دائمی و هر روزه است. بنابراین اینكه در یك مناسبت خاص صف های طویل پشت در مراكز اهدای خون بكشیم و در روزهای دیگر این مسولیت اجتماعی را فراموش كنیم، جان بیماران به خطر می افتد.

البته سازمان انتقال خون ایران برای اهدای همیشگی خون اقداماتی مانند نوبت دهی اینترنتی را راه اندازی كرده است. به طوری كه می توان با مراجعه به سایت مراكز انتقال خون نسبت به نوبت گیری برای اهدای خون اقدام كرد تا بتوان در فواصل منظم و تعیین شده خون اهدا كرد تا این مایع سرخ رنگ حیات همواره در دسترس بیماران باشد.

در عین حال گاهی می بینیم كه در فضای مجازی كمپین ها و فراخوان‌هایی برای اهدای خون داده می شود. باید بدانیم‌ كه بسیاری از این كمپین ها از روی نوع دوستی و به صورت هیجانی برپا می شوند. بنابراین برای اینكه خون و فراورده های آن همیشه در اختیار بیماران باشد، باید تنها به فراخوان های رسمی سازمان انتقال خون توجه كرد تا بتوان اهدای خونی اگاهانه و مسوولانه داشت.
سن اهدای خون در كشور

دكتر بشیر حاجی بیگی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به سن اهدای خون در كشور، گفت: در كشور ما در سن 18 تا 60 سالگی میتوان خون اهدا كرد. اهداكنندگان مستمر خون كه حداقل در سال دو بار موفق به اهدای خون شده‌اند تا سن 65 سالگی نیز می‌توانند با نظر پزشك مستقر در مركز انتقال خون و مشاور اهداكنندگان، خون اهدا كنند.

وی افزود: در كشور ما میزان اهدای خون در افراد 18 تا 25 سال 17 درصد، 26 تا 35 سال 38 درصد، 36 تا 45 سال 27 درصد، 46 تا 55 سال 15 درصد و 56 تا 60 سال سه درصد است.
اهدای خون 100 درصد داوطلبانه ایرانیان

وی با بیان اینكه بیشترین میزان اهدای خون در كشور متعلق به افراد 26 تا 35 سال است، گفت: ایران به عنوان اولین كشور منطقه مدیترانه شرقی توانست در سال 2007 میلادی به شاخص 100 درصد اهدای خون داوطلبانه و بدون چشم داشت دست پیدا كند.
كیفیت را فدای كمیت نكنیم
اهدای خون روزانه و همیشگی باشد

سخنگوی سازمان انتقال خون با تأكید بر اینكه در مراكز انتقال خون نباید كیفیت فدای كمیت شود، گفت: بهترین محل برای ذخیره سازی خون در كشور در رگ های اهداكنندگان خون است. هر زمان به خون و فرآورده‌های آن احتیاج پیدا كردیم، مردم یار و یاور سازمان انتقال خون بودند. اهدای خون باید همیشگی و به صورت مستمر و روزانه باشد. با توجه به نیاز بیمارستان‌ها به پلاكت كه یكی از فراورده های مشتق از خون است و در خارج از بدن و درون كیسه های خون تنها تا سه روز پایدار است و همچنین با توجه به حضور عزیزان تالاسمی در كشور كه باید خون تازه تزریق كنند و 20 درصد خون تهیه شده و اهدا شده در كشور به مصرف بیماران تالاسمی می‌رسد، بنابراین اهدای خون باید به صورت روزانه و همیشگی باشد.
حاجی بیگی با تاكید بر اینكه اهدای خون باید به صورت روزانه انجام شود، ادامه داد: در حال حاضر سال‌هاست كه اهدای خون هیجانی در كشور جای خود را به تصمیم آگاهانه و اهدای خون مسئولانه داده است. باید توجه كرد كه حجم هر كیسه خون اهدایی 450 سی‌سی یا 450 میلی لیتر است كه البته 63 سی سی یا میلی لیتر آن را ماده ضد انعقاد درون كیسه های خون، تشكیل می دهد.
90 درصد اهداكنندگان خون كشور دارای گروه خونی مثبت

وی درباره گروه خونی اهدا كنندگان خون در كشور، گفت: در ایران 90 درصد اهداكنندگان خون گروه خونی مثبت داشته و تنها 10 درصد اهدا كنندگان خون دارای گروه خونی منفی هستند. به طوری كه 27 درصد اهدا كنندگان A مثبت، 22 درصد B مثبت، 34 درصد O مثبت و 7 درصد AB مثبت هستند. در حالی كه تنها سه درصد A منفی، دو درصد B منفی، چهار درصد O منفی و یك درصد AB منفی هستند. بنابراین فراوان ترین گروه خونی در كشور O مثبت است.
نوبت دهی به اهداكنندگان خون در فواصل معین

حاجی بیگی با اشاره به فرا رسیدن فصل سرما و زمستان، گفت: تمامی مراكز انتقال خون سراسر كشور با توجه به درخواست های فراوان از اهدای خون در حال برنامه‌ریزی جهت نوبت دهی اهدای خون به مردم و به صورت منظم و مرتب و با فواصل تعیین شده هستند. باید توجه كرد كه به هیچ وجه در مراكز اهدای خون كیفیت، فدای كمیت نشود. با توجه به درخواست جهت اعزام تیم های سیار انتقال خون و استقرار این تیم های خونگیری در مراكزی كه مردم از ما می‌خواهند، در حال نوبت دهی با فواصل مرتب هستیم تا بتوانیم جوابگوی این افراد باشیم. در عین حال سازمان انتقال خون خود را موظف می‌داند در مراكز انتقال خون تكریم ارباب رجوع به نحو احسن انجام شود.
شرایط اهدای خون در كشور

زنان و مردان سالانه چند بار می‌توانند خون اهدا كنند؟

وی درباره شرایط اهدای خون در كشور، گفت: اهدا كنندگان خون هنگام مراجعه جهت اهدای خون حتماً كارت ملی به همراه داشته باشند، وزن اهداكنندگان خون باید بالای 50 كیلوگرم باشد. همچنین آقایان در سال چهار بار و خانم ها به خاطر مسائل فیزیولوژیك سه بار در سال می توانند خون اهدا كنند. افرادی كه تحت عمل جراحی قلب باز قرار گرفتند و زنان شیرده نیز از اهدای خون معافند. در عین حال حفظ سلامت داوطلبین اهدای خون و تكریم ارباب رجوع برای سازمان انتقال خون ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به هیچ عنوان از افرادی كه شرایط اهدای خون ندارند و اهدای خون برای سلامتی‌شان مضر است، خون دریافت نخواهد شد. استانداردهای سازمان انتقال خون ایران به دلیل افزایش ضریب امنیت و سلامت خون اهدایی سختگیرانه است.

حاجی بیگی با بیان اینكه ضریب امنیت و سلامت خون اهدا كنندگان مستمر بسیار بیشتر از اهداكنندگان بار اول است، گفت: چراكه اهداكنندگان مستمر خون اصول خود مراقبتی را به خوبی رعایت می‌كنند.

حاجی بیگی در بخش دیگری از صحبت‌هایش، گفت: مطابق دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت برای هر 1000 نفر جمعیت در هر كشور تعداد 20 اهدا كننده خون مورد نیاز است تا نیازهای اساسی به انتقال خون تامین شود كه البته این نیاز نیز بستگی به عرضه و تقاضا در كشورها دارد. تقاضا برای خون در كشورهای با درآمد بالا، به دلیل جراحی ها و بیماری های قلبی بیشتر است. در ایران میانگین شاخص اهدای خون به ازای هر 1000 نفر جمعیت در ادارات كل انتقال خون كشور در سال 1398 نزدیك به 25 بوده است. این در حالی است كه در بعضی از استان ها این عدد بسیار بالاتر از نرم كشوری است. به عنوان مثال در استان سمنان شاخص اهدای خون به ازای هر هزار نفر 40 نفر است كه بسیار بالاتر از میانگین كشوری است. همچنین این عدد در استان مازندران 38 نفر، در استان یزد 32 نفر، در استان گیلان 31 نفر، در استان فارس 30 نفر، و در استان هرمزگان 29 نفر است.
پاندمی كرونا و اهدای خون

حاجی بیگی با اشاره به وضعیت اهدای خون در شرایط پاندمی كرونا، گفت: مهمترین دغدغه مراكز انتقال خون در دوران پاندمی كووید- 19 حفظ توازن میان تولید و تقاضای خون است. تعداد اهداكنندگان ممكن است در این شرایط كاهش پیدا كند كه نرخ این كاهش در بعضی از كشورها 30 درصد بوده است، اما این كاهش تا حدی در هفته‌های پس از شروع پاندمی به دلیل كاهش نیاز به انتقال خون و كنسل شدن عمل های جراحی غیر اورژانسی جبران شده است. با توجه به مطالعات موجود و رفتار كرونا ویروس‌های قبلی احتمال انتقال این بیماری از طریق خون نزدیك به صفر است. همچنین در مواقع كاهش ذخایر خونی در دنیا ممكن است لازم باشد بیمارستان ها نیاز به خون بیماران را اولویت بندی كنند. تشكیل كمیته‌های بیمارستانی جهت كاهش هدر رفت خون و محصولات خونی و مدیریت بهینه مصرف خون باید در دستور كار قرار گیرد.
كاهش هفت درصدی اهدا خون در كشور به دلیل شیوع كرونا

وی افزود: در دوران شیوع كرونا در كشور در هشت ماه سال 1399 نسبت به 8 ماهه مشابه آن در سال قبل، هفت درصد كاهش اهدای خون داشتیم. در هشت ماهه سال 1399 بیشترین میزان میزان خون اهدایی در كشور مربوط به استان‌های تهران با 15 درصد، فارس با 8 درصد و خراسان رضوی با هفت درصد بوده است.
رشد یك درصدی اهدای خون بانوان

وی ادامه داد: در عین حال رشد یك درصدی اهدای خون بانوان در 8 ماهه سال 99 نسبت به مدت مشابه آن در سال 98 را شاهد هستیم كه بیشترین میزان رشد این شاخص در این 8 ماه در استان های چهارمحال و بختیاری، خراسان جنوبی، فارس، گلستان و هرمزگان بوده است. همچنین بیشترین میزان شاخص اهدای خون بانوان در كشور مربوط به استان های لرستان با 8 درصد، كردستان با 8 درصد و خراسان جنوبی با 8 درصد بوده است. میانگین شاخص اهدای خون بانوان در كشور در 8 ماهه امسال 5.2 دهم درصد بوده است كه نسبت به مدت مشابه در سال 98 یك درصد افزایش را نشان می‌دهد.

سخنگوی سازمان انتقال خون همچنین گفت: در هشت ماهه امسال، یك میلیون و 591 هزار و 213 نفر جهت اهدای خون به مراكز انتقال خون سراسر كشور مراجعه كردند كه از این تعداد یك میلیون و 257 هزار و 846 واحد خون اهدا شده است. همچنین در طی این مدت 2 میلیون و 172 هزار واحد خون و فرآورده آن شامل گلبول قرمز فشرده شده، پلاكت و پلاسما به بیمارستان‌ها و مراكز درمانی كشور توزیع شده است.