پرمصرف‌ترین آنتی بیوتیكها در كشور
سرپرست دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده های سلامت سازمان غذا و دارو ضمن هشدار نسبت به مصرف خودسرانه آنتی بیوتیكها، در عین حال پرمصرف ترین آنتی بیوتیك های خوراكی و تزریقی در كشور را تشریح كرد.
دكتر نوشین محمدحسینی در نشست ویدیوكنفرانسی با خبرنگاران، با اشاره به هفته اطلاع رسانی داروهای آنتی میكروبیال، گفت: آنتی‌بیوتیك‌ها یكی از موثرترین و مهمترین داروهایی هستند كه می‌توانند در حیات بشری نقش داشته باشند. تنها بیماری‌های عفونی به آنتی‌بیوتیك وابسته نیستند، بلكه انواع شیمی درمانی‌ها، جراحی‌ها و بسیاری از فرایندهای پزشكی به وجود آنتی بیوتكی‌ها و تاثیر آن‌ها وابسته است. از طرفی متاسفانه مقاومت میكروب‌ها به آنتی‌بیوتیك‌ها باعث این ترس شده كه به روزی بازگردیم كه هنوز آنتی بیوتیك كشف نشده بود.
وی افزود: همزمان با پیدایش آنتی بیوتیكها مقاومت میكروبی هم آغاز شده است. به عنوان مثال از اولین سالی كه پنی سیلین وارد بازار شده است، بلافاصله سال بعد از آن مقاومت به پنی سیلین گزارش شده است، اما در سال‌های اول مرتبا آنتی بیوتیك‌های جدید به بازار آمده و در نتیجه مقاومت آنتی بیوتیك كمتر بوده است. اما در حال حاض آنتی بیوتیك جدید بسیار كمی به بازار دارویی عرضه می‌شود، اما هر روز گزارش جدیدی از مقاومت میكروبی داریم و با این روند كم كم به طور كامل در مقابل میكروب‌ها خلع سلام می‌شویم.
معضل مصرف بی‌رویه آنتی بیوتیكها در دوران كرونا
نگرانی برای داروهای ضدانگل، ضد ویروس و ضد قارچ
وی ادامه داد: بر همین اساس دنیا یك هفته را برای حفاظت از آنتی‌بیوتیك‌های باقی مانده گذاشته تا توجه را به بحث مقاومت میكروبی جلب كند. امسال با توجه به شیوع كرونا این مشكل چندین برابر هم شده است. هر ساله در این موقع از سال به دلیل شیوع آنفلوآنزا، شاهد مصرف بی رویه و نادرست و خودسرانه آنتی‌بیوتیك‌ها بودیم، اكنون هم با توجه به شیوع كرونا می‌بینیم كه مشكلات در این حوزه چندین برابر شده است. از طرفی تا سال گذشته هفته جهانی آنتی بیوتیكها را داشتیم اما امسال نام آن به هفته داروهای آنتی میكروبیال تغییر كرده است. بر این اساس تا سال قبل فقط نگران آنتی‌بیوتیك‌ها بودند، اما امسال نگرانی به داروهای ضد انگل، ضد ویروس و ضد قارچ هم گسترش پیدا كرده است و متاسفانه در مقابل این داروها هم مقاومت ایجاد شده است.
قطع مصرف خودسرانه داروها، ممنوع
محمدحسینی در پاسخ به سوال ایسنا، درباره میزان مصرف خودسرانه دارو، گفت: باید توجه كرد كه مصرف آنتی‌بیوتیك بدون تجویز پزشك، تنها مورد مصرف خودسرانه نیست، بلكه گاهی پزشكمان را مجبور و اصرار می‌كنیم كه برایمان آنتی بیوتیك تجویز كند یا بسیاری از افراد به محض قطع علائم، داروی آنتی بیوتیك را قطع می‌كنند كه این موارد هم جزو مصرف خودسرانه محسوب می‌شوند. باید توجه كرد كه وقتی میكروب‌ها به یك سطحی در بدن می‌رسند، علائم ایجاد می‌شود، حال وقتی آنتی بیوتیك را شروع می‌كنیم، اولین گروه میكروب‌هایی كه از بین می‌روند، ضعیف‌ترین آن‌ها هستند. بنابراین وقی علائم قطع می‌شود، همه میكروب‌ها از بین نرفته‌اند، بلكه تعداد زیادی از آن‌ها كه میكروبهای ضعیف‌تر هستند، از بین رفته‌اند و میكروبهای قوی‌تر هنوز باقی ماندند و تعدادشان كم است و فرد دیگر علامت ندارد.
وی افزود: حال اگر آنتی بیوتیك را قطع كند، میكروب قوی كه آنتی بیوتیك را شناخته، در بدن باقی می‌ماند و این بار به محیط بیشتر دسترسی دارد و چند وقت دیگر فرد دوباره بیمار می‌شود و در عین حال به آنتی بیوتیك مقاوم می‌شود و به آنتی بیوتیك قوی‌تری نیاز خواهد داشت. یكی دیگر از موارد مصرف خودسرانه این است كه صرف توصیه دوست یا به دلیل شباهت علائم با یك بیماری همان آنتی بیوتیك را مصرف می‌كنیم.
رتبه ایران در دنیا از نظر مصرف خودسرانه آنتی بیوتیكها
وی گفت: البته در هیچ كجای دنیا آمار دقیقی از مصرف خودسرانه آنتی بیوتیكها وجود ندارد، اما آمار احتمالی وجود دارد. زیرا از روی فروش آنتی بیوتیكها و اختلاف میان تجویز و فروش آنتی‌بیوتیك می‌توانید حدس بزنید كه مصرف خودسرانه و غیرمنطقی چقدر است. متاسفانه این میزان در كشور ما بالاست. مقام ایران در بین 65 كشور جهان از نظر مصرف خودسرانه آنتی بیوتیكها، كشور دوم یا سوم است و بعد از ما تركیه و سودان قرار دارند.
سهم آنتی بیوتیك در نسخ تجویزی پزشكان
وی درپاسخ به سوال دیگر ایسنا، درباره سرانجام مدیریت تجویز آنتی‌بیوتیك‌ها از سوی پزشكان، افزود: گروه تجویز و مصرف منطقی دارو در كشور سال‌هاست كه فعالیت می‌كند كه در دو شاخه جداگانه هم برای فرهنگ‌سازی مصرف دارو برای مردم و هم برای آموزش به پزشكان در این زمینه فعالیت كرده است و این اقدامات باعث شده كه از آمار 51 درصدی وجود آنتی بیوتیكها در نسخ پزشكان به حدود 39 درصد رسیده‌ایم كه پیشرفت بسیار خوبی است، اما هنوز آمار خوبی نیست. زیرا توصیه سازمان بهداشت جهانی این است كه آمار تجویز آنتی بیوتیك ها در نسخ حدود 30 درصد باشد.
مترونیدازول؛ پرمصرف ترین آنتی بیوتیك در كشور
محمدحسینی در پاسخ به سوال دیگر ایسنا، درباره پرمصرف‌ترین آنتی‌بیوتیك‌ها در كشور، گفت: بیشترین میزان مصرف در آنتی‌بیوتیك‌های خوراكی به ترتیب مترونیدازول كه در صف اول قرار دارد، سپس آموكسی‌سیلین، كواموكسی‌كلاو، سفالكسین، سیپرو فلوكساسین، سفكسیم و آزیترومایسین قرار دارند كه این‌ها آنتی بیوتیك‌های خوراكی پرمصرف ما هستند. در حوزه آنتی بیوتیك‌های تزریقی بالاترین میزان مصرف را پنی‌سیلین‌ها دارند. به خصوص پنی‌سیلین شش سه سه كه در صف اول قرار دارد و بعد از آن هم جنتامایسین، سفازولین و سفتریاكسون قرار می‌گیرد. این داروها در صف اول تجویز و مصرف در كشور قرار دارند.
وی تاكید كرد: خواهشم این است كه با شنیدن نام این آنتی بیوتیكها آن‌ها را مصرف نكنید، مصرف آنتی بیوتیك به ویژه در بیماری‌های ویروسی نه تنها كمكی نمی‌كند، بلكه با از بین بردن میكروبهای خوب داخل روده كه به جذب غذا كمك كرده و سیستم ایمنی را تقویت می‌كنند، ما را در مقابل ویروس‌ها بی سلاح‌تر می‌كنند. اجازه دهید كه پزشك نوع آنتی بیوتیك و زمان مصرف آن را تعیین كند و بعد دست به مصرف آنتی بیوتیك بزنید.
آسیب ناشی از مصرف نادرست داروهای طب سنتی
محمدحسینی درباره مصرف آنتی بیوتیك‌های طبیعی، گفت: از نظر مصرف غیرمنطقی و بدون مصرف پزشك، تفاوتی میان داروی طب سنتی و طب نوین وجود ندارد. همان قدر كه داروهای طب نوین می‌توانند تداخل و عوارض جانبی داشته باشند، داروهای طب سنتی هم می‌توانند داشته باشند و همان قدر كه مصرف غیرمنطقی داروهای طب نوین آسیب می‌زند، مصرف نادرست داروهای طب سنتی هم می‌تواند آسیب بزند. داروهای طب سنتی باید زیر نظر متخصصین طب سنتی تجویز شوند تا فرد را معاینه كرده و درست به اندازه برایش دارو تجویز كند. ضرب المثل رایجی به اشتباه در كشور وجود دارد كه داروهای طب سنتی اگر فایده نداشته باشند، ضرر هم ندارند، اما این موضوع كاملا غلط است. مصرف بی رویه این داروها می تواند به شدت آسیب بزند و حتما باید تحت نظارت پزشك مصرف شوند.
فروش بدون نسخه آنتی بیوتیك ها، ممنوع
وی درباره فروش بدون نسخه و راحت آنتی بیوتیكها از سوی داروخانه‌ها، ادامه داد: فروش آنتی بیوتیك بدون نسخه در داروخانه ها ممنوع است و اگر انجام می‌شود، تخلف است. یكی از مواردی كه می‌تواند از بروز این تخلف جلوگیری كند، عدم درخواست و نظارت از سوی مردم است. باید فرهنگی را كه به دنبال آنتی بیوتیك است اصلاح كنیم و مردم بدانند كه مصرف آنتی بیوتیك بدون نسخه چقدر به آن‌ها آسیب می‌رساند. بنابراین این كار ممنوع است و نظارت هم می‌شود. البته ما 13 هزار داروخانه در كشور داریم و نمی توانیم در تمام ساعات شبانه روز در این داروخانه ها بازرس بگذاریم. مردم به عنوان ناظران اصلی بر اجرای قانون، باید قانون را اجرا كنند و بدانند كه فروش آنتی بیوتیك هم بدون نسخه و درخواست آن بدون نسخه ممنوع است.
آنتی بیوتیك ها روی كرونا تاثیر ندارند
محمدحسینی درباره وضعیت مصرف آنتی بیوتیك در دوران كرونا و تاثیر مصرف آنتی بیوتیك در كرونا، گفت: همه ما می‌دانیم كه كرونا یك ویروس است. یكی از مهمترین مسائلی كه مردم باید بدانند این است كه آنتی بیوتیكها به هیچ عنوان روی ویروس‌ها موثر نیستند و اساسا قابلیت شناسایی و پیدا كردن ویروس را ندارند كه بتوانند روی آن تاثیرگذار باشند. متاسفانه با شیوع كرونا و شایعاتی كه وجود دارد، گروه زیادی به مصرف آنتی بیوتیكها و حتی با تصور پیشگیری، روی آوردند كه بسیار خطرناك است. زیرا مصرف بی رویه آنتی بیوتیكها سیستم ایمنی را تضعیف می‌كند. در حالی كه تنها سلاح در برابر ویروس سیستم ایمنی است كه باید ویروس را از بین ببرد. به ویژه در زمینه كرونا كه هنوز داروی اختصاصی ندارد و برای آن از داروهای ضدویروسی كه در ویروس‌های قبلی موثر بودند، استفاده می‌كنیم، این موضوع مهم است كه استفاده آنتی بیوتیكها در این مورد بسیار خطرناك است. البته مواردی وجود دارد كه بیماری كه دچا عفونت ویروسی می‌شود، علاوه بر عفونت ویروسی یك عفونت باكتریال هم به بدن اضافه می‌شود. در این زمان پزشك با تشخیص نوع عفونت، آنتی بیوتیك درست را انتخاب می‌كند و بر همین اساس در برخی مراحل درمان بیماری كرونا از آنتی بیوتیكها هم استفاده می‌شود، اما این زمانی است كه پزشك مطمئن است كه یك عفونت باكتریالی هم ایجاد شده است. به طور كلی آنتی بیوتیكها بر روی كرونا و هیچ بیماری ویروسی دیگری، هیچگونه تاثیری ندارند.
از بین رفتن میكروبهای مفید روده با مصرف خودسرانه آنتی بیوتیكها
وی تاكید كرد: مصرف خودسرانه آنتی بیوتیك چند عارضه مهم دارد؛ یكی گسترش مقاومت میكروبی است. دوم از بین بردن میكروبهای مفید روده است كه جذب مواد مغذی را كاهش می‌دهد. مصرف خودسرانه آنتی بیوتیك حتی به دور ریختن آنتی بیوتیك هم برمی‌گردد. این ضررها فقط به یك شخص برنمی‌گردد، بلكه جامعه جهانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
داروهای تقلبی در بازارهای غیررسمی
سرپرست دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده های سلامت سازمان غذا و دارو درباره نحوه نشت رمدسیویر در ناصرخسرو، گفت: داروهایی كه در بازار غیررسمی فروش می‌روند، كاملا تقلبی هستند. از مردم خواهش می كنم كه به هیچ عنوان از مسیر غیررسمی دارو تهیه نكنند. این داروها حتی در داروخانه هم توزیع نمی شود، بلكه صرفا در اختیار بیمارستان‌هایی قرار می‌گیرد كه بیماران كرونایی دارند. اگر خارج از مسیر دارویی دیده می‌شود یا تقلبی است و یا فقط برچسب روی دارو مثلا رمدسیویر است و داروی دیگری بوده است. اصلا نباید از بازار غیررسمی دارو بخرید زیرا ممكن است به قیمت جان بیمار تمام شود.
محمدحسینی درباره چرایی عدم توزیع واكسن آنفلوآنزا در داروخانه‌ها، گفت: امسال واكسن آنفلوآنزا در اختیار معاونت بهداشتی قرار گرفت تا برای گروه‌های خاص به صورت رایگان تزریق شود و به همین دلیل وارد داروخانه‌ها نشد. زیرا گروه های خاص باید حتما واكسینه می‌شدند. افراد معمولی با رعایت فاصله اجتماعی و استفاده از ماسك و شستن دست‌ها، نسبت به آنفلوآنزا تقریبا ایمن هستند. زیرا احتمال ابتلا بسیار كاهش می‌یابد.
افزایش مصرف داروهای ضدافسردگی در دنیا و ایران
وی درباره میزان مصرف داروهای ضدافسردگی وآرامبخش با توجه به وضعیت كرونا، گفت: تجویز خانگی برای داروهای ضدافسردگی و اعصاب و روان، كاملا خطرناك، غلط و نادرست است و می‌تواند عوارض غرقابل جبران داشته باشد. تجویز دارو صرفا باید از سوی پزشك انجام شود. آمار مصرف داروهای ضد افسردگی نه تنها در كشور ما بلكه در تمام دنیا بالا رفته است. بجای مصرف چنین داروهایی باید برای خودمان برنامه شاد گذاشته، ورزش كنیم، امید به زندگی را در خودمان بالا بریم و این موارد باعث می‌شود كه نیازمان به داروهای ضدافسردگی كاهش یابد.
محمدحسینی درباره میزان مسمومیت دارویی در مبتلایان به كرونا، گفت: هوز در این زمینه آماری گزارش نشده است. البته برای بیماران كرونا پروتكل درمانی نوشته شده و در پروتكل‌ها تداخلات و نحوه تداخلات بررسی می‌شود. در عین حال تداخلات در چنین مواردی باید مدیریت شود كه همكاران داروساز این تداخلات را با تغییر ساعت یا دوز مصرف مدیریت می‌كنند. اگر تداخلی منجر به مشكل می‌شود، تداخل مدیریت نشده است.
وی درباره تاثیر نسخه نویسی الكترونیك بر كاهش تجویز آنتی بیوتیك، گفت: فكر نمی كنم این موضوع تاثیری داشته باشد. زیرا نسخ فعلی هم ثبت و بررسی می‌شوند. تنها اثر نسخه الكترونیك در این حوزه این است كه اگر بر اثر خط پزشك در داروخانه یا در بیمارستان، ممكن است اشتباهی را انجام دهد كه این موضوع با نسخه الكترونیك كاهش می‌یابد. آنچه در تجویز منطقی آنتی بیوتیك موثر است، طبقه بندی آنتی بیوتیكها به سه دسته اصلی است كه شامل دسته‌ای كه همه پزشكان می‌توانند آن را تجویز كنند، دسته ای كه باید با احتیاط تجویز شود و دسته‌ای كه باید در شرایط خاص تجویز شود. این طبقه بندی در كشور ما هم انجام شده و لیست آن اعلام شده است.
