ذخیره سازی سلول‌های بنیادی پالپ دندان ظرف چند ماه آینده
مدیرعامل شركت فناوری بن یاخته های رویان وابسته به پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی گفت: باید شرایطی فراهم شود تا نمونه های بندناف به كشور وارد و امكان صادرات محصولات بیولوژیك فراهم شود.
دكتر مرتضی ضرابی ، با اشاره به اینكه 1.5 الی دو درصد مادران باردار كشور از خدمات بانك خون بندناف استفاده می‌كنند، اظهار كرد: از بین تولدهایی كه روزانه در كشور اتفاق می افتد، در قریب به دو درصد زایمان ها موفق به جمع آوری نمونه خون بندناف می شویم كه این میزان در برخی استان ها متفاوت است و حتی به بالاتر از دو درصد می رسد.
وی به اهدافی كه درخصوص راه اندازی این مركز در نظر گرفته شده است، اشاره كرد و با تشریح بزرگترین دستاوردهای این فعالیت علمی و درمانی گفت: ذخیره سازی منابع مختلف سلول های بنیادی خون ساز مهمترین هدف این مركز است و ذخیره سازی سه منبع خون بندناف، خون محیطی و مغز استخوان در این زمینه ایجاد شده است كه خوشبختانه در حال حاضر هر سه هدف تعریف شده محقق و جمع آوری و ذخیره سازی خون بندناف، خون محیطی و مغز استخوان به عنوان سه منبع مهم سلول های بنیادی در حال انجام است.
وی افزود: خوشبختانه هم اكنون بزرگترین بانك سلول های بنیادی خون ساز و به طور مشخص خون بندناف با 135 هزار نمونه در سطح خاورمیانه توسط این مركز ایجاد شده و مهمترین دستاورد بانك سلول‌های بنیادی خون بند ناف به شمار می رود.
راه اندازی پالایشگاه محصولات زایمانی در دستور كار
ضرابی ادامه داد: ضمائم زایمانی اهمیت بسیاری دارند. به جز خون بندناف، بافت بندناف، پرده های جنینی، مایع جنینی و جفت، محصولات ارزشمندی هستند كه قابل فرآوری بوده و در علم پزشكی كاربرد دارند. براین اساس درصدد هستیم تا با راه اندازی یك پالایشگاه محصولات زایمانی، با فرآوری این محصولات از آنها بهره برداری كنیم.
وی در پاسخ به این پرسش كه در حال حاضر وضعیت بانك خون بند ناف كشور چگونه است و كدام استان‌ها در این حوزه پیشتازترند، گفت: میزان فعالیت هر استان بسته به جمعیت ساكن در آن نقاط متفاوت است، اما خوشبختانه در 31 استان كشور دفاتر نمایندگی بانك خون بند ناف راه اندازی و فعال شده و میزان رشد نمونه ها متناسب با میزان فعالیت و جمعیت است، اما استان های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس و آذربایجان غربی، استان‌های پیشتار و برتر در ذخیره سازی بانك خون بندناف هستند.
وی در خصوص برنامه‌های در دست اقدام برای كاهش هزینه‌ها و گسترده تر شدن پوشش این خدمت برای مردم گفت: با توجه به شرایطی كه برای عقد قرارداد پیش بینی شده است برای استفاده از سلول های بنیادی هیچ محدودیتی برای هیچ كس وجود ندارد. شاید تصور هزینه بردار بودن برخورداری از این مزیت موجب شود تا مردم فكر كنند فقط افراد دارای تمكن مالی می توانند از این مزیت استفاده كنند، اما خوشبختانه با فراهم كردن شرایط تقسیط هزینه ها و برخورداری از تسهیلات قرض الحسنه بانك رسالت و نیز حمایت خیریه‌ای و ارائه خدمات رایگان به خانواده‌هایی كه دارای یك كودك با مشكلات و بیماری‌های خونی هستند، به گونه ای برنامه ریزی شده است كه همه افراد بتوانند از این مزیت استفاده كرده و ذخیره سازی كنند. بنابراین جمعیت هدف ما همه بانوان باردار در انتظار تولد فرزند هستند.
سلول درمانی، طب آینده
مدیرعامل شركت فناوری بن یاخته‌های رویان به تعامل با بیمه‌های تكمیلی برای پرداخت بخش قابل توجهی از هزینه‌ها اشاره كرد و در ادامه به تاثیرگذاری ظرفیت ایجاد شده برای افزایش استاندارد سلامت در كشور پرداخت و افزود: در كنار دارو درمانی، طب آینده، طب سلول درمانی است و سلول درمانی می تواند به درمان بیماری ها و افزایش استاندارد سلامت در كشور كمك كند.
وی با تاكید بر اینكه دانش سلول‌های بنیادی می‌تواند به كنترل و كاهش بیماری‌های فراگیری مثل دیابت و سرطان كمك كند، اظهار كرد: در برخی بیماری‌هایی كه خیلی امیدی به بقای بیمار نیست، با استفاده از سلول درمانی حتی درمان قطعی شده اند. به طور مثال در بیماری های خونی كه به نوعی بیماری های بدخیم محسوب می شوند با استفاده از سلول درمانی یعنی استفاده از سلول های بنیادی خون ساز و پیوند آن می توان در بسیاری از موارد تا 80 درصد، درمان قطعی بیماری ها را محقق كرد.
وی با اشاره به اینكه سلول درمانی توانسته است امید به زندگی را در جامعه زنده كند، اظهار كرد: هم اكنون در بسیاری از بیماری ها كارآزمایی بالینی با استفاده از سلول درمانی انجام می شود. اگر امروزه بیشترین كاربرد سلول درمانی در بیماری های خونی است، ظرف چند سال آینده درمان در بیماری های عصبی نظیر بیماری فلج مغزی، بیماری اوتیسم و ناهنجاری های قلبی در اطفال، كارآزمایی بالینی با استفاده از سلول درمانی انجام خواهد گرفت.
تمهیدات لازم برای كارآزمایی بالینی دیابت نوع یك اتخاذ شده است
وی ادامه داد: هم اكنون مراحل اولیه و مطالعاتی طرح كارآزمایی بالینی با استفاده از سلول درمانی در كشورمان در حال انجام است و به محض اخذ تائیدیه می‌تواند ظرف پنج سال آینده به یك روش درمانی در ایران تبدیل شود. همچنین بیماری "دیابت نوع یك" از جمله بیماری‌هایی است كه در دنیا برای درمان آن كارآزمایی بالینی انجام می‌شود و در ایران نیز تمهیدات لازم برای كارآزمایی بالینی این بیماری اتخاذ شده است.
دكتر ضرابی افزود: در حال حاضر بزرگترین كارآزمایی بالینی در خصوص بیماران فلج مغزی و اوتیسم با همكاری دانشگاه علوم پزشكی تهران آغاز شده است و امیدواریم سلول درمانی هم بتواند به عنوان یك روش درمانی در این بیماری‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
تلاش برای كاربردی سازی و تامین منابع سلول‌های بنیادی
وی در ادامه به مهمترین طرح‌های تحقیقاتی كه در حال حاضر در این مركز در دست اجراست اشاره كرد و گفت: مهمترین طرح‌های تحقیقاتی این مركز، در حوزه كاربردی سازی و تامین منابع سلول‌های بنیادی است، بدین مفهوم كه سلول‌ها برای درمان بیماری‌ها كاربردی شوند. در صورتی كه نتوان از این سلول‌ها برای درمان بیماری‌ها استفاده كرد عملا دانش فنی در اختیار خواهیم داشت كه صرفا در آزمایشگاه ها بهره‌برداری می‌شود.
وی تصریح كرد: هم اكنون در ایران، متناسب با نیاز دنیا به سلول‌های بنیادی، كارآزمایی بالینی تعریف می‌شود كه سردسته كارآزمایی های بالینی كه در حوزه تحقیقاتی تعریف شده است برای بیماران فلج مغزی، بیماری سی پی، نوزادانی كه در بدو تولد با زایمان پرخطر مواجه می شوند، ناهنجاری قلبی اطفال و در بزرگسالان نیز بیماری های پاركینسون، آلزایمر، آرتروز و ... است.
برنامه ریزی برای تامین منابع سلول های بنیادی
مدیرعامل شركت فناوری بن یاخته‌های رویان، تامین منابع سلول های بنیادی را مورد تاكید قرار داد و گفت: همان طور كه گفته شد سلول‌های بنیادی خون ساز از خون بندناف، خون محیطی و مغز استخوان جمع آوری و ذخیره سازی می‌شوند و برنامه ما این است كه بتوانیم از بافت بندناف و پالپ دندان كه به عنوان یك منبع سلول درمانی مورد توجه قرار گرفته است، بافت چربی و هر بافتی كه بتوان از آن سلول بنیادی جدا كرد، استفاده و ذخیره سازی كنیم.
توانمندی ایران در صدور دانش فنی سلول های بنیادی و محصولات بیولوژیك
وی در خصوص امكان صادرات سلول‌های بنیادی به كشورهای دیگر گفت: ایران از ظرفیت و موقعیت بالایی برای صدور دانش فنی سلول های بنیادی و محصولات بیولوژیك برخوردار است.
ضرابی گفت: هم اكنون دانش جداسازی و ذخیره سازی سلول‌های بنیادی در كشور كاملا بومی است و این ظرفیت وجود دارد كه صادرات به كشورهای دیگر انجام شود كه خوشبختانه در حال حاضر سه درخواست از كشورهای همسایه برای راه‌اندازی بانك خون بندناف واصل شده است و با امضای تفاهم نامه های اولیه بزودی عملیاتی خواهد شد.
نبود دستورالعمل عرضه محصولات بیولوژیك
وی به چالش های جدی برای عرضه محصولات بیولوژیك اشاره كرد و گفت: متاسفانه هنوز هیچ دستورالعملی در این خصوص وجود ندارد، از طرفی نیز احتمال بروز مخاطراتی برای انتقال ذخایر ژنیتكی وجود دارد و همین امر باعث شده است كه نتوانیم محصولات زایمانی كه قابل فرآوری است و می‌تواند صادر شود از جمله خون بندناف و محصولات و مشتقات آنها را صادر كنیم و شرایطی ایجاد شده كه نمی توان فعالیت جدی در حوزه صادرات صورت داد و حتی برای ورود نمونه خون ناف نیز با چالش مواجه هستیم.
وی افزود: برخی كشورها خواستار ارسال نمونه خون بندناف برای ذخیره سازی در ایران هستند كه بدلیل محدودیت در ورود محصولات بیولوژیك، هماهنگی لازم بعمل نیامده است.
دكتر ضرابی به لزوم هماهنگی بین وزارت امور خارجه، وزارت بهداشت، گمرك، سازمان پدافند غیرعامل برای تسهیل در فعالیت صادراتی دانش خون بندناف و ورود نمونه‌هایی از كشورهای دیگر برای ذخیره سازی در ایران اشاره كرد و گفت: باید شرایطی فراهم شود تا نمونه های بندناف به كشور وارد و امكان صادرات محصولات بیولوژیك فراهم شود.
ذخیره سازی سلول‌های بنیادی پالپ دندان ظرف چند ماه آینده
وی در خصوص ذخیره سازی سلول‌های بنیادی از دندان شیری نیز گفت: ذخیره سازی سلول‌های بنیادی از پالپ دندان ظرف چند ماه آینده و قبل از پایان سال به بهره برداری خواهد رسید. پالپ دندان كه در ریشه دندان شیری و دندان عقل وجود دارد از نوع سلول‌های بنیادی مزانشیمی است كه می تواند در بیماری های غیرخونی مورد استفاده قرار گیرد هرچند جایگزین خون بندناف نیست اما به عنوان یك منبع سلولی از نوع مزانشیمی با توجه به جوان بودن سلول‌ها می‌تواند مورد استفاده برخی خانواده‌ها قرار گیرد.
وی در خصوص برنامه های آینده گفت: درصدد هستیم كه كارآزمایی های بالینی را به سرانجام برسانیم. گرچه به دلیل شرایط كرونایی تمامی فعالیت های كارآزمایی بالینی بدلیل محدودیت های بیمارستانی متوقف شده است و هنوز موفق به عملیاتی شدن این طرح نشدیم ولی امیدواریم با فروكش شدن این بیماری، كارآزمایی بالینی كه می تواند به پیوند سلول های بنیادی كمك كند از سرگرفته شود.
سازمان بهداشت جهانی 17نوامبر را به عنوان روز جهانی بندناف نامگذاری كرده است.
