هشدار برای استفاده بی رویه از ضدعفونی كننده‌های الكلی

"دست ها را بشویید"، "ماسك بزنید" و " ضد عفونی كنید" از جمله عباراتی است كه از همان روزهای آغازین اسفند با شیوع كرونا در كشور و شاید هم ماه های قبل از آن برای پیشگیری از ابتلا مكرر به گوش می رسید.

به گزارش روز دوشنبه دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی، اكثر قریب به اتفاق مردم، دست ها را مداوم با صابون می شویند، همه جا ماسك می زنند و به وسایل مشكوك به آلودگی، محلول های ضدعفونی كننده الكلی اسپری می كنند. كار درست هم همین است، دانشمندان با آزمایش ها و مطالعات فراوان تقریبا مطمئن اند كه مواد بر پایه الكل ویروس را می كشد.

به مرور زمان در كنار فواید این محافظت ها، ضرر و زیان هایشان هم به كرات خطاب به گروه های آسیب پذیر اطلاع رسانی شد؛ "در پی تماس متعدد پوست دست با آب و صابون، اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با خشكی پوست را فراموش نكنید"، "مراقب استفاده طولانی مدت از ماسك باشید"، "امكان بروز مشكلات پوستی و تنفسی در پی استفاده از محلول های الكی وجود دارد".

اما به دلایلی كه شاید كاربرد آسان یكی از آنها باشد، استقبال مردم از محلول های ضدعفونی كننده الكلی افزایش پیدا كرد كه به طبع معایبی هم با خود به همراه دارد؛ طبق یكی از مطالعاتی كه توسط پژوهشگران آلمانی منتشر شده، استفاده از اسپری ها یا دستمال های ضدعفونی كننده روی پوست ممكن است باعث تحریك پوست و چشم شود. اسپری ها و دستمال های ضدعفونی كننده برای تمیز كردن سطوح است، نه افراد یا حیوانات.

براساس این پژوهش، پتانسیل تحریك كنندگی الكل هایی كه معمولاً در داروهای ضد عفونی كننده دست استفاده می شود بسیار كم است. اگر پوست از قبل تحریك شده باشد، به عنوان مثال با شوینده ها یا آب، در استفاده از الكل ها می توانند احساس سوزش كنند، اما واكنش آلرژیك نیست و به پوست آسیب نمی رساند، البته باید توجه داشت در استفاده طولانی مدت و ناصحیح یا به صورت تركیب با مواد شیمیایی دیگر می توانند ایجاد حساسیت های پوستی و آلرژیك كنند.

سازگاری باكتری های بیماری زا با ضدعفونی كننده های الكلی

از سوی دیگر، این مصرف بی رویه خبر از یك سازگاری عجیب دارد؛ همانطور كه در این مطالعه عنوان شده است ضد عفونی كننده های مبتنی بر الكل ده ها سال است كه در بهداشت بیمارستان مورد استفاده قرار می گیرند. اما تاكنون، انواع باكتری ها علائم غلبه بر این عوامل شست و شوی دست را نیز نشان داده اند. باكتری ها در حال مقابله هستند. هر كجا كه یك روش را بارها و بارها تكرار كنیم، خواه در بیمارستان باشد یا در خانه یا هر جای دیگر، شما به باكتری ها فرصت می دهید تا خود را سازگار كنند.

باكتری های قوی تر به دنبال مراقبت های بهداشتی بیشتر!

سویه های جدید تحمل بیشتری نسبت به الكل های موجود در ضد عفونی كننده ها دارند. یك مطالعه جدید كه توسط Peter Doherty Institute for Infection and Immunity and Austin Health2منتشر شده، نشان می دهدكه از سال 2010 سویه های انتروكوكوس فاسیوم، یك باكتری بیماری زای مرتبط با مراقبت های بهداشتی، ظهور كرده اند كه ده برابر تحمل بیشتری نسبت به الكل دارند.

طبق این مطالعه، باكتری های انتروكوك كه جزئی طبیعی از باكتری های روده انسان هستند، در بیمارستان ها شیوع بیشتری پیدا می كنند و می توانند باعث عفونت هایی شوند كه درمان آنها بسیار مشكل است. یكی از گروه های انتروكوك كه ایجاد مشكلات جدی می كند دسته ای از آن هاست كه مقاومت كننده به آنتی بیوتیك وانكومایسین هستند.

این باكتری ها به عنوان انتروكوك های مقاوم به ونكومایسین (VRE) شناخته می شوند. خصوصاً برای بیمارانی كه تحت درمان با آنتی بیوتیك قرار می گیرند خطرناك است، زیرا دارو میكروبیوم روده آنها را از بین می برد.

همچنین در این مقاله آمده است، این پایان بهداشت بیمارستان ها نیست، روش موجود یكی از موثرترین روش های كنترل عفونت است كه در سراسر جهان معرفی شده است. اما ما نمی توانیم فقط به ضد عفونی كننده های مبتنی بر الكل اعتماد كنیم و برای مقابله با برخی از باكتری ها، مانند VRE و دیگر باكتری ها به اقدامات و سیاست های تكمیلی نیاز داریم.

برای بیمارستان این رژیم های بهداشتی ضد عفونی، شامل استفاده از ضد عفونی كننده های جایگزین، ممكن است مبتنی بر كلر باشد. همچنین سطح اضافی كنترل عفونت، كه فقط به مواد ضد عفونی كننده مبتنی بر الكل وابسته نباشند نیز لازم است. در نتیجه این می تواند یك نگرانی نوظهور باشد : باكتری های مقاوم در برابر الكل.

محلول های ضدعفونی كننده خانگی؛ باز هم پای رسانه های اجتماعی در میان است!

دانشمندان در این مطالعه در خصوص افزایش تعداد گونه های باكتریایی مقاوم در برابر آلودگی ها بر اثر استفاده بیش از محصولات و ضدعفونی كننده ها نیز هشدار دادند؛ اگرچه این یافته های اولیه هستند، اما در نظر گرفتن معنای باكتری های مقاوم در برابر الكل در محیط های بالینی مهم است. این نگرانی وجود دارد كه استفاده بیش از حد ناگهانی در تمیز كردن محصولات و ضدعفونی كننده های دست در طی شیوع همه گیری منجر به افزایش تعداد گونه های باكتریایی مقاوم در برابر میكروبی می شود كه با آن روبه رو هستیم.

همچنین در این مطالعه آمده است، این فشار بیشتر بر سیستم مراقبت های بهداشتی كه در حال حاضر درحال مبارزه هستند وارد می شود و احتمالاً منجر به مرگ بیشتر می شود. علاوه بر این، مشكل می تواند مدت ها پس از پایان همه گیری كنونی ادامه یابد.

بدتر اینكه "متخصصان" اینترنت و رسانه های اجتماعی در مورد ساخت مواد ضدعفونی كننده دست خانگی كه ادعا می كنند می توانند ویروس را از بین ببرند، مشاوره می دهند كه برای اكثر این محصولات، هیچ مدرك علمی در مورد موثر بودن آنها وجود ندارد. همچنین هیچ گونه اثرات جانبی احتمالی ناشی از استفاده از آنها در نظر گرفته نشده است. آنچه ما می دانیم این است كه بسیاری از این محصولات خانگی حاوی موادی مانند الكل هستند كه دارای مقدار ضد باكتری در مقادیر مناسب هستند. هر چیزی كه ضد باكتری باشد، می تواند مقاومت ضد میكروبی را افزایش دهد.

ضدعفونی كننده های الكلی DNA را هم نشانه می گیرند!

طبق گفته متخصصان، آسیب به DNA نیز از دیگر مواردی است كه پژوهشگران از آن به عنوان عارضه استفاده بی رویه از محلول های ضدعفونی كننده بر پایه الكل، یاد كرده اند؛ نگرانی موجود این است كه میكروارگانیسم های بیشتری در نتیجه جهش های ناشی از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی موجود در مواد تمیز كننده فروشگاهی و خانگی و محصولات ضدعفونی كننده دست، می توانند مقاوم شوند. بسیاری از این موارد (از جمله فنل ها و پراكسید هیدروژن) پتانسیل آسیب زدن یا تغییر DNA دارند و بعضی اوقات به عنوان عوامل ژنوتوكسیك شناخته می شوند.

همچنین بر اساس مطالعات، تركیبات رایج بسیاری از مواد تمیز كننده و ضدعفونی كننده های دست شامل الكل ها، تركیبات آمونیوم كواترنر، فنل ها، پراكسید هیدروژن، سورفاكتانت ها، كلرید بنزالكونیوم و تریكلوزان است. استفاده از برخی از این تركیبات قبلاً به افزایش مقاومت ضد میكروبی مرتبط بوده است.

تلاش ما برای محافظت از خود در برابر COVID-19همچنین ممكن است محیطی ایجاد كند كه حتی میكروارگانیسم های مقاوم در برابر ضد میكروب نیز بیشتر ظهور كنند. با توجه به اینكه مقاومت ضد میكروبی در حال حاضر باعث بیش از 700هزار مرگ سالانه در سراسر جهان می شود، مهم است كه برای جلوگیری از تأثیر بیشتر با احتیاط رفتار كنیم.

محلول های ضد عفونی كننده هم پروتكل مصرف دارند!

از زمان شروع همه گیری كرونا ویروس، دانشمندان و دولتها در مورد بهترین روشهای بهداشتی برای حافظت از خود به مردم توصیه می كردند. این توصیه باعث افزایش چشمگیر در فروش و استفاده از محصولات تمیز كننده و ضد عفونی كننده دست شده است.

متأسفانه، این دستورالعمل ها به ندرت با مشاوره در مورد استفاده از آنها با مسئولیت پذیری یا عواقب سوء استفاده از آن ها همراه هستند. اما همانند استفاده بیش از حد از آنتی بیوتیك ها، استفاده بیش از حد از محصولات تمیز كننده و ضد عفونی كننده های دست می تواند منجر به مقاومت ضد میكروبی در باكتری ها شود.

به جای بی اعتبار كردن اثر ضد عفونی كننده های مبتنی بر الكل، مطالعات نشان می دهند كه بسیاری از افرادی كه از این محصولات استفاده می كنند، برای از بین بردن كامل آثار باكتری ها، دست خود را برای مدت زمان كافی به هم نمی مالند و پروتكل صحیح شست و شوی دست را هنگام استفاده از این ضدعفونی كننده ها انجام نمی دهند در نتیجه كارآمدی آن ها را از بین می برند. مدت زمان مطلوب توصیه شده 20 تا 30 ثانیه است.

با ضدعفونی كننده ها مطابق تجویز دارویی برخورد كنید

در نتیجه اطلاع رسانی صحیح در خصوص نحوه درست مصرف، نگهداری و موارد هشدار در خصوص این مواد باید توسط دولت ها و رسانه ها صورت گیرد. همچنین توجیه افراد به تغییر دیدشان به این مواد ضد عفونی نیز مهم است كه باید این مواد را همچون مواد دارویی در نظر بگیرند و هنگام استفاده از ضد عفونی كننده های دستی و مواد تمیز كننده، مطابق تجویز دارویی با آنها رفتار كنند.

افراد باید از رقیق كردن یا تركیب محصولات از پیش آماده شده با سایر محصولات خودداری كنند و فقط مواد بهداشتی و تمیز كننده خانگی را با استفاده از دستورالعمل های سایت های دولتی یا فروشگاه های معتبر تهیه كنند. مهم ترین مورد آگاهی افراد و مردم در نحوه استفاده از این موارد است كه با استفاده از رسانه ها می تواند صورت گیرد.

با توجه به اینكه میزان استفاده از این مواد در پی همه گیری كووید-19 به شدت بالا رفته و مطالعات موجود در خصوص مقاومت باكتری ها و ارگانیسم های مختلف در برابر ضدعفونی كننده های بر پایه الكل بسیار محدود یا در بازه های زمانی كوتاه صورت گرفته است، پیشنهاد می شود بررسی های جامع در اشكال جامع و زمان بندی طولانی در خصوص تغییرات هم فلورهای دست انسان و هم مقاومت احتمالی در باكتری های مختلف مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد و پس از آن نیز به نظر می رسد تحقیقاتی در مورد مواد جایگزین كه اثربخشی مناسب را داشته باشند مورد نیاز است.