وضعیت مصرف سیگار در كشور

رئیس دبیرخانه ستاد كشوری كنترل دخانیات كشور ضمن اشاره به فرصت ناشی از تهدید كرونا جهت كاهش مصرف قلیان، اقدامات صورت گرفته در زمینه كاهش مصرف دخانیات در كشور را تشریح كرد.

مهندس بهزاد ولی‌زاده ، گفت: در راستای اجرای كنوانسیون كنترل دخانیات كه ایران در سال 1384 به عضویت آن درآمد و همینطور قانون جامع كنترل و مبارزه ملی با دخانیات كه در سال‌های 1385 و 1386 به تصویب مجلس شورای اسلامی و هیئت وزیران وقت رسید، اقداماتی در راستای كنترل و مبارزه با دخانیات در دولت یازدهم و دوازدهم انجام شد. محوریت این اقدامات به دنبال اجرای قوانین تصویب شده و مصوبات ستاد كشوری كنترل دخانیات است كه بر اساس ماده یك قانون فوق تشكیل شده است. این ستاد كه ریاست آن به عهده وزیر بهداشت است، اعضای دیگری همچون وزیر صنعت، معدن و تجارت، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر آموزش و پرورش، فرماندهی نیروی انتظامی، نماینده سازمان‌های مردم‌نهاد، دو عضو از كمیسیون بهداشت و درمان مجلس و رئیس سازمان صدا و سیما دارد كه دو جلسه در طول این دو دوره دولت برگزار كرده است.
آسیب تنباكوهای معطر به سلامت

وی افزود: در جلسات نهم و دهم این ستاد، مصوباتی داشتیم كه مهم‌ترین آن تصویب دستورالعمل تعاریف، شمول و ویژگی‌های تبلیغات دخانیات بود كه در جلسه‌ای در سال 1393 نهایی و با تایید ریاست جمهوری ابلاغ شد. یكی از مواردی كه در این دستورالعمل به عنوان مصداق تبلیغ محصول دخانی به آن اشاره شده بود و به این عنوان شناخته شد، كاربرد عطر و طعم در تولید محصولات دخانی بود. متاسفانه عدم حذف عطر و طعم در تولید محصولات دخانی موجب شده است كه علی‌رغم همه تلاش ما برای اطلاع‌رسانی، افزایش مصرف این دست محصولات در برخی گروه‌های سنی را شاهد باشیم. كاربرد عطر و طعم باعث ایجاد جذابیت در این محصولات می‌شود و می‌تواند سبب گمراهی مصرف‌كنندگان شود به دلیل اینكه تصور می كنند این محصولات معطر به رایحه‌های میوه‌ای نه تنها ضرری برای سلامتی ندارد، بلكه پر فایده هم هستند.

وی با اشاره به اینكه كاربرد عطر و طعم در محصولات دخانی موضوعی است كه صنعت نسبت به آن موضع دارد، ادامه داد: ادعای افزایش قاچاق محصولات دخانی به دنبال حذف مواد معطر كه از سوی صنعت ابراز می‌شود یكی از موانع اجرای این مصوبه است درحالی كه آسیب تنباكوهای معطر و دخانیات به حوزه سلامت كشور بسیار بالا و جبران ناپذیر است.

رئیس دبیرخانه ستاد كشوری كنترل دخانیات كشور، با اشاره به اینكه حذف عطر و طعم می‌تواند سبب كاهش مصرف دخانیات شود، بیان كرد: این كاهش مصرف، بازار سودآور صنایع دخانی را محدود می‌كند و همین امر سبب اعتراض آنها در دیوان عدالت اداری شد. دیوان عدالت اداری پس از بررسی‌هایی كه انجام داد، مصوبه ستاد كشوری كنترل دخانیات را تایید كرد اما علی‌رغم این تاییدیه كماكان شاهد عدم اجرای این مصوبه هستیم.
خدمات غربالگری و ترك دخانیات در مراكز جامع سلامت

ولی‌زاده به ادغام خدمات غربالگری و ترك دخانیات به دنبال اجرای كنوانسیون كنترل دخانیات در كشور اشاره كرد و گفت: ادغام این خدمات در نظام مراقبت‌های اولیه سلامت در سال 1396 انجام شد و ارایه این خدمات همچنان ادامه دارد. در حال حاضر در تمام مراكز جامع خدمات سلامت كشور غربالگری دخانیات انجام می‌شود و از همه افرادی كه به این مراكز مراجعه می كنند درباره وضعیت مصرف دخانیات خود و اعضای خانواده سئوال می شود و در صورت اظهار به مصرف دخانیات، پس از اخذ تمایل این افراد برای ترك، وارد فرایند انجام مداخلات آموزشی، اطلاع رسانی، ارجاع برای تعیین میزان وابستگی و ترك دخانیات می‌شوند.
چالش های لحاظ مالیات موثر برای كاهش مصرف دخانیات

وی با اشاره به اقداماتی كه از سال 1392 برای افزایش مالیات محصولات دخانی صورت گرفته است، اظهار كرد: این اقدامات در قالب قانون پنج ساله ششم توسعه اقتصادی و بودجه‌های سنواتی در سال‌های 1395، 1397 و 1398 انجام شده است كه علی‌رغم تمام تلاش‌ها برای نظام‌مند شدن این قانون، این اقدامات تاثیر چندانی در افزایش مالیات دخانیات نداشت. طرح مالیات بر دخانیات در بودجه های سنواتی در راستای نهادینه كردن مالیات ویژه به عنوان یكی از مهم‌ترین‌ ابزارهای كنترل دخانیات بود؛ از سوی دیگر علیرغم اینكه پیش نویس لوایحی كه برای مالیات بر دخانیات از سوی وزارت بهداشت برای قوانین بودجه می‌رفت، كارشناسی شده و با درنظر گرفتن نرخ‌های موثر برای كاهش مصرف بود، متاسفانه با مداخله حوزه صنعت، ارقام مورد نظر به حداقل میزان خود كاهش پیدا می‌كرد و چالش‌های زیادی برای در نظرگرفتن مالیات موثر برای كاهش مصرف محصولات دخانی پیش روی ما می‌گذاشت.

ولی‌زاده ادامه داد: لایحه ارزش افزوده نیز كه در سال گذشته از طریق مجلس شورای اسلامی به شورای نگهبان رفت، برای بررسی مجدد به مجلس عودت داده شده و امیدواریم بتوانیم برای پر كردن خلاء و كاستی در اجرای ماده 6 كنوانسیون كنترل دخانیات با هماهنگی مجلس ارقام را اصلاح كنیم تا مالیات موثر بر كنترل و كاهش مصرف دخانیات را بگیریم. تا زمانی كه قیمت محصولات دخانی از طریق مالیات افزایش پیدا نكند و یك جوان بتواند با حداقل پول توجیبی این محصولات را تهیه كند، سایر اقدامات برای كاهش مصرف تاثیر چندانی نخواهد داشت.
وضعیت مصرف سیگار در كشور

وی با اشاره به اینكه طی سال‌های اخیر بر اساس آمار وضعیت مصرف سیگار در كشور ثابت بوده است، تصریح كرد: بر اساس اطلاعاتمان طی سال‌های 1390 و 1395 در طرحی كشوری، عدد مصرف روزانه سیگار در كشور حدود 10 درصد است. بر اساس اطلاعات سال 1395 نسبت به سال 1390 حدود یك درصد نیز كاهش مصرف سیگار داشتیم. البته نباید فراموش كرد با روندی افزایشی در مصرف قلیان روبه‌رو هستیم.
ایران؛ پیشرو در اجرای كنوانسیون كنترل دخانیات

وی افزود: ایران به عنوان كشوری پیش‌رو در اجرای كنوانسیون كنترل دخانیات در منطقه و جهان شناخته شده است. در سال 1397 و در هشتمین كنفرانس كنوانسیون كنترل دخانیات، كرسی ریاست نهمین كنفرانس را گرفتیم و این موقعیت خوبی است كه بتوانیم در مدیریت اجلاس بین‌المللی كه 181 كشور جهان عضو آن هستند اقتدار خود را نشان داده و از این فرصت برای اجرای درست الزامات این كنوانسیون استفاده كنیم. در سال 1397 پروتكل ریشه‌كنی تجارت غیرقانونی محصولات دخانی را به تصویب سازمان ملل متحد رساندیم و تاكنون در دو معاهده بین‌المللی كنترل دخانیات عضو شده‌ایم. این دو معاهده ابزارهای قوی برای رسیدن به هدف كاهش 30 درصدی مصرف دخانیات است. در طول دو اجلاس بین‌المللی اخیر برای كنوانسیون كنترل دخانیات در سال‌های 1395 و 1397 ایران مصوباتی در راستای اجرای مواد كنوانسیون پیشنهاد كرد و مورد تصویب اعضای كنوانسیون قرار گرفت.
بسته بندی ساده محصولات دخانی؛ راهبردی برای كاهش مصرف دخانیات

وی با تاكید بر اینكه ستاد كنترل دخانیات تمام تلاش خود را جهت افزایش سطح اجرای كنوانسیون در كشور انجام می دهد، افزود: یكی از اصلی‌ترین موضوعاتی كه در جلسه دهم ستاد كشوری كنترل دخانیات مطرح و پیگیری شد بحث بسته‌بندی ساده محصولات دخانی است، این یكی از مواردی است كه حوزه صنعت و شركت‌های دخانی به راحتی پذیرای آن نیستند؛ زیرا یك راهبرد استراتژیك برای كاهش مصرف دخانیات است. امیدواریم بتوانیم دستورالعمل تهیه شده در این زمینه را با كمك وزارت صنعت، معدن و تجارت اجرایی كنیم و تبلیغات محصولات دخانی را به حداقل برسانیم. اخیرا نیز ابلاغیه‌ای از سوی وزارت بهداشت به دانشگاه‌های علوم‌پزشكی سراسر كشور فرستاده شده است كه به موجب آن محصولات دخانی نباید در معرض نمایش و دید عمومی قرار گیرند. جرایمی كه در قانون سال 1385 تصویب شده بود در سال 1392 و بهمن ماه 1398 بازنگری شد و بر اساس نرخ تورم افزایش یافت. بر همین اساس نرخ این جرایم در سال 1392 حدود 400 درصد نسبت به سال 1385 و در سال 1398 حدود 200 درصد نسبت به سال 1392 افزایش یافت.
جرایم تبلیغ دخانیات

وی افزود: جرایم در نظر گرفته شده تاحدودی در جلوگیری از عدم اجرای برخی موارد قانونی موثر هستند تا جایی كه به عنوان مثال جریمه تبلیغات محصولات دخانی به 44 میلیون تومان رسیده است. همچنین فروش دخانیات بدون داشتن پروانه فروش از سامانه مجاز حدود 27 میلیون جریمه دارد. امید می‌رود اصناف همكاری لازم را در اجرای قانون داشته باشند تا مشمول این جرایم نشوند.
برنامه شهر بدون دخانیات

وی اجرای برنامه شهر بدون دخانیات در سال 1398 را یكی از برنامه‌های كلیدی ستاد كنترل دخانیات دانست و گفت: متعاقب برنامه‌ای كه سازمان بهداشت جهانی در شهر مكه مكرمه و مدینه اجرا كرد و موفق شد آن دو شهر را، شهر بدون دخانیات اعلام كند، شهرهای قم و مشهد را به عنوان شهرهای مذهبی بدون دخانیات به ایران پیشنهاد شدند. این طرح در سال گذشته در شهر مقدس قم آغاز و با حمایت تولیت محترم حرم حضرت معصومه(س) و مسجد مقدس جمكران و متولیان شهر قم همراه شد. با بهره گیری از تجربیاتمان در این پروژه و با پیشنهاد سازمان جهانی بهداشت، بخشنامه‌ای به دانشگاه‌های علوم‌پزشكی سراسر كشور در سال جاری ارسال شد و از دانشگاه‌ها درخواست شد در راستای برنامه‌های پیشنهاد شده و تجربیات استان قم، یك شهر و یك روستا را به عنوان شهر و روستای بدون دخانیات انتخاب و اعلام كنند تا راهكارهای كاهش عرضه و تقاضای دخانیات سازمان جهانی بهداشت را در این شهرها اجرا كنیم.
ممنوعیت پایدار عرضه قلیان در بحران كرونا

ولی‌زاده ادامه داد: با شروع بیماری كرونا در زمستان سال گذشته، بحث ممنوعیت عرضه قلیان با شدت پیگیری شد و حمایت دادستان كل كشور، وزارت كشور و نیروی انتظامی از طریق ستاد ملی مدیریت بیماری كرونا ویروس برای این موضوع اخذ شد. سازمان جهانی بهداشت به قلیان و مواد دخانی به عنوان وسیله‌ای كه می‌تواند در تشدید بیماری كووید19 موثر باشد توجه كرده و مستندات زیادی را در این باره منتشر كرده است. شاید در اجرای ماده 13 قانون و ماده 8 كنوانسیون كنترل دخانیات طی این سال‌ها موفق نبودیم، اما با شروع بیماری كرونا تمام دستگاه‌ها كنار ما آمدند تا ممنوعیت پایدار عرضه قلیان به عنوان یكی از برنامه‌های مهم اجرا و پیگیری شود. استعمال دخانیات یك عامل خطر برای بسیاری از بیماری‌ها است كه سالانه موجب مرگ بیش از 8 میلیون نفر در جهان می‌شود كه این میزان بسیار فراتر از آمار مرگ و میر ناشی از بیماری كرونا ویروس است.
درج كد رهگیری بر محصولات دخانی؛ بزودی

وی افزود: اقدام دیگر انجام شده طی چند سال اخیر، اجرای ماده 7 پروتكل ریشه‌كنی دخانیات است. خوشبختانه درج كد رهگیری بر محصولات دخانی با همت وزارت صنعت، معدن و تجارت و ستاد مبارزه با قاچاق كالا و ارز به نتیجه رسید و بر اساس اعلام ستاد این كد بزودی بر تمام بسته‌های محصولات دخانی درج می‌شود كه به پیشگیری از قاچاق دخانیات و برخورد بازدارنده با تخلفات مربوطه كمك شایانی می‌كند.