مشكلات گوارشی اسهال، تهوع ، استفراغ، علاوه بر علائم تنفسی و تب در بیماران مبتلا به كرونا مشاهده می شود.
دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت در گزارشی به علائم كووید 19 اشاره و اعلام كرد: اسهال معمولاً در افراد مبتلا به كووید -19 رخ می‌دهد. در مقاله منتشر شده در مجله گاستروانترولوژی آمریكا، مطالعه‌ای بر روی 206 بیمار مبتلا به شكل خفیف كووید -19 انجام گرفته است.
48 نفر از این افراد فقط علائم گوارشی و 69 نفر دیگر هر دو علائم گوارشی و تنفسی را داشتند. از مجموع این 117 نفر كه دارای علائم گوارشی بودند، 19.4 درصد اسهال را به عنوان اولین علامت بیماری خود تجربه كرده اند.
برای اكثر افراد، اسهال به معنی افزایش دفعات دفع و یا شل شدن قوام مدفوع است. در تعاریف پزشكی، دفعات حركات روده كه منجر به دفع می‌شود به طور متوسط سه بار در روز است. با این حال، اسهال؛ افزایش وزن مدفوع به میزان بالاتر از 300 گرم در روز تعریف می‌شود كه عمدتاً به دلیل آب اضافی سبب می‌شود تا 85-60 درصد از ماده مدفوع را آب تشكیل بدهد. به این ترتیب، اسهال واقعی از بیماری‌هایی كه باعث افزایش حركات روده (اجابت مزاج) یا بی اختیاری می‌شود، متمایز می‌گردد.
اسهال می‌تواند منجر به كم آبی و از دست دادن مواد معدنی بدن شود.
دلایل متعددی برای رخداد اسهال وجود دارد. اسهال ممكن است به دلیل عفونت، داروها و یا طی درمان رخ دهد. میزان اثر نوع رژیم غذایی برای بهبود اسهال، بستگی به علت و شدت مشكل دارد. البته تحمل افراد به مواد غذایی متفاوت است.
نكات مفید تغذیه‌ای در كنترل اسهال
برخی مواد غذایی سریع‌تر از دستگاه گوارش عبور می‌كنند و سبب بدتر شدن اسهال می‌شوند. در زمان اسهال باید از مصرف این دسته از مواد خودداری كرد:
غذاهای چرب: غذاهای سرخ كرده و یا حاوی چربی بالا و سس‌ها می‌توانند علائم اسهال را بدتر كنند.
لبنیات و مشتقات آن: در زمان اسهال روده‌ها نسبت به لبنیات حساس می‌شوند. بنابراین توصیه می‌شود از مصرف شیر و مشتقات آن مانند پنیر، كره و بستنی در طول دوره اسهال خودداری شود (مصرف ماست به ویژه ماست پروبیوتیك و دوغ استثنا است).
قهوه و نوشیدنی‌های كافئین دار، كاكائو و شكلات: این نوشیدنی‌ها و تنقلات سبب از دست رفتن آب بدن می‌شوند و در شرایط اسهال كه مقادیر زیادی آب و الكترولیت همراه با مدفوع شل دفع می‌شود، مصرف این نوشیدنی‌ها سبب بدتر شدن شرایط بیمار و دهیدراته شدن او می‌شود.
شیرین كننده‌های مصنوعی و سوربیتول: این شیرین كننده ها اثرات روان كنندگی دستگاه گوارش (ملین) دارند بنابر این از مصرف هرگونه شیرین كننده مانند آبنبات، نوشابه‌ها، آدامس شیرین و سایر مواد غذایی شیرین باید خودداری كرد.
مواد غذایی نفاخ: میوه‌ها و سبزی‌ها برای حفظ سلامت لازم هستند اما زمان اسهال باید از برخی مواد كه ایجاد گاز فراوان در دستگاه گوارش می‌كنند پرهیز كرد. میوه‌ها و سبزی‌هایی همچون انواع كلم و گل كلم، بروكلی، حبوبات و غذاهای پرچاشنی تا زمان بهبود نباید مصرف شوند. همچنین از مصرف میوه و آب میوه با اثر ملین كنندگی مانند آلو، انجیر و آب آلو نیز باید اكیداً خودداری شود.
غذاهای مانده و كهنه: از غذاهای مانده كه ممكن است آلوده و یا لكه دار باشند مانند غذایی كه مدت زیادی در خارج از یخچال مانده است و یا بطور نامناسبی نگهداری شده است باید اجتناب كرد. از مصرف غذای رستوران‌ها، فست فودی ها و غذاهای خیابانی نیز باید اجتناب كرد.
مواد غذایی مناسب برای زمان اسهال
موز: موز رسیده به دلیل داشتن املاح مفید بویژه پتاسیم، به تأمین الكترولیت‌های از دست رفته در طول اسهال كمك می‌كند. همچنین موز حاوی فیبرهای محلول در آب بنام پكتین بوده كه سبب جذب مایعات داخل روده‌ها می‌شود. همچنین برخی تركیبات موجود در موز خاصیت پره بیوتیكی داشته و سبب رشد باكتری‌های مفید داخل روده بزرگ می‌شود.
برنج: برنج سفید به راحتی در دستگاه گوارش هضم شده و به روده‌های پركار در زمان اسهال استراحت می‌دهد. همچنین برنج سبب قوام دهی به مدفوع شل می‌شود.
سس سیب، سیب پخته، كمپوت سیب بدون شكر (APPLE SAUCE): سیب منبع بسیار خوب پكتین است. فیبر بسیار زیادی كه در سیب خام وجود دارد هضم آن را برای روده‌ها دشوار می‌سازد ولی زمانی كه پخته می‌شود، دستگاه گوارش به راحتی آن را هضم می‌كند. این شكل از سیب فواید زیادی از لحاظ تأمین مواد مغذی و ایجاد احساس بهتری در زمان اسهال دارد. البته در صورت ابتلاء به سندرم روده تحریك پذیر، مصرف كمپوت سیب بهتر است توصیه نشود.
نان تست، برشته: در زمان اسهال، مصرف نان سفید بهتر از نان سبوسدار / نان كامل / نان قهوه‌ای می‌باشد زیرا بیشتر سبوس در نان سفید استخراج شده است و آن را برای هضم در دستگاه گوارش بویژه روده بزرگ مناسب‌تر می‌سازد. البته در صورت ابتلاء به سندرم روده تحریك پذیر لازم است مصرف نان فاقد گلوتن توصیه شود.
پوره سیب زمینی: به دلیل كم بودن میزان فیبر سیب زمینی، این ماده در روده‌ها به راحتی هضم می‌شود. در اسهال مصرف سیب زمینی آب پز / بخارپز ساده و نرم شده (پوره) همراه با كمی نمك بدون افزودن روغن توصیه می‌شود.
جوجه آب پز، بخار پز: این نوع طبخ جوجه، قوام ملایم و مناسبی ایجاد می‌كند و قابلیت هضم پروتئین جوجه را بالا می‌برد. همچنین مواد مغذی لازم در شرایط اسهال را تأمین می‌كند
ماست: به طور كلی در طول دوره اسهال، پرهیز از مصرف لبنیات توصیه می‌شود اما ماست استثنا است زیرا حاوی پروبیوتیك های ترمیم كننده جدار روده‌هایی است كه در طول اسهال آسیب دیده اند. در زمان خرید ماست باید دقت كرد از نوع شیرین نباشد زیرا سبب افزایش دفع مدفوع آبكی و تولید گاز فراوان در روده‌ها می‌شود.
آب مرغ، سوپ مرغ بدون چربی یا كم چربی: سوپ مرغ غذای مناسبی برای زمان اسهال است. این سوپ حاوی مواد مغذی و الكترولیت‌هایی است كه الكترولیت‌ها و مواد مغذی از دست رفته در اسهال را جبران می‌كند.
آب: مصرف مایعات به ویژه آب در طول روز برای جبران كم آبی بدن در این افراد توصیه می‌شود. بهتر است مایعات بین وعده‌های غذایی نوشیده شود. همچنین بهتر است حجم غذا در هر وعده غذایی كاهش یابد.
در صورتی كه اسهال با رعایت توصیه‌های غذایی ذكر شده بهتر نشد، حتی بدتر شد و یا بیش از 5 تا 7 روز طول كشید و یا خون در مدفوع مشاهده شد لازم است فرد سریعاً به پزشك مراجعه نماید تا وضعیت فرد مورد بررسی بیشتر قرار گیرد و در صورت نیاز درمان ویژه برای فرد لحاظ گردد.
تهوع و استفراغ
رعایت برخی نكات تغذیه‌ای به كنترل تهوع و استفراغ كمك و از عوارض احتمالی جلوگیری می‌كند. در نظر داشته باشید كه بیمار باید از نظر اینگونه علائم گوارشی نیز تحت نظر پزشك بوده و بیماری فرد كنترل شود.
نكات تغذیه‌ای كه سبب كاهش تهوع می‌شود
از قرار گرفتن در معرض بوی غذا بویژه غذاهایی كه رایحه تندی دارند اجتناب كنید. غذاهای سرد یا هم دما با حرارت اتاق، بوی كمتری دارند.
بیشتر از تنقلات و غذاهای خشك، نشاسته‌ای و پرنمك مانند چوب شور، كراكر و سیب زمینی استفاده كنید.
تعداد وعده‌های غذایی را افزایش و حجم غذا در هر وعده را كاهش دهید و از مصرف غذا در حجم سنگین خودداری كنید.
بوییدن پوست لیموترش بعد از خراش دادن به كنترل تهوع كمك می‌كند.
مصرف تكه‌های میوه یخ زده یا آب میوه‌های رقیق شده همراه با یخ می‌تواند مفید باشد.
اگر طعم دهان شما بد است می‌توانید از آبنبات هایی با طعم نعناع یا لیمو استفاده كنید.
سعی كنید بیشتر استراحت كنید.
همچنین مصرف غذاهای زیر در این افراد توصیه می‌شود:
تا زمانی كه تهوع یا استفراغ دارید، از خوردن و آشامیدن هر ماده غذایی یا نوشیدنی پرهیز نمائید.
بعد از توقف استفراغ، بزرگسالان و كودكان بالاتر از 3 سال می‌توانند تكه‌های كوچك یخ را هر ده دقیقه به اندازه یك قاشق مرباخوری؛ و سپس هر 20 دقیقه به اندازه یك قاشق غذا خوری مك بزنند.
پس از توقف استفراغ، می‌توانید كمی مایعات رقیق مانند آب مرغ یا گوشت، آب سیب یا ژلاتین میل كنید.
با گذشت 8 ساعت از قطع شدن استفراغ، می‌توانید مصرف غذاهای جامد را شروع كنید. غذای جامد را با یك نوع غذای ساده و در اندازه خیلی كوچك در هر بار شروع كنید. غذا باید بی بو، كم چرب و كم فیبر باشد. نمونه‌ای از غذاهای مناسب برای این زمان: سس سیب (كمپوت سیب بدون افزودن شكر)، مرغ پخته، موز، عصاره رقیق گوشت، نان تست، تخم مرغ آب پز (بدون روغن افزوده)، انواع آب میوه و سبزی، سیب زمینی، چوب شور، كراكر، برنج، غلات پخته، شربت و ماست
در شرایط ایجاد تهوع و استفراغ، از غذاهای پرچرب یا سرخ كرده، آب میوه‌ها و نوشیدنی‌های خیلی شیرین، غذاهای بسیار معطر، غذاهای حاوی فیبر بالا، غذاهای نفاخ و غذاها و یا نوشیدنی‌های خیلی گرم اجتناب كرد.
