فخ یكی از شایع‌ترین علائم گوارشی است و تقریباً همه می‌دانند كه به وجود آمدن آن بعد از پرخوری، امری رایج است؛ اما اگر به طور مداوم نفخ می‌كنید، یا بعد از هر وعده غذایی دچار احساس پُری بیش از اندازه‌ای می‌شوید،
ممكن است پای مسائل دیگری، علاوه بر صرف غذای زیاد، در میان باشد.
گاهی اوقات روشی كه غذا می‌خورید و یا چیزی كه می‌خورید ممكن است مقصر باشد و گاهی دیگر، یك بیماری یا شرایط پزشكی ممكن است موجب ایجاد این علائم در شما شده باشد.
در ادامه اطلاعات بیشتری در مورد عوامل ایجاد احساس پُری یا نفخ بعد از صرف غذا، غذاهایی كه مقصر هستند و این كه چه موقع باید به پزشك مراجعه كرد، آورده‌ایم. با ما همراه باشید...
1. شما خیلی سریع و یا خیلی زیاد غذا می‌خورید
" ملیسا هوپر" متخصص تغذیه می‌گوید: "دلایل زیادی وجود دارد كه چرا مردم پس از صرف غذا دچار نفخ می‌شوند."
او می‌گوید: "ممكن است دانستن این موضوع شما را متعجب كند كه فقط غذایی كه می‌خورید مسبب این امر نیست بلكه نحوه غذا خوردن هم تأثیرگذار است."
طبق گفته هوپر، سه روش رایج در غذا خوردن وجود دارد كه می‌تواند موجب به وجود آمدن نفخ ناراحت‌كننده‌ای در افراد شود:
- خیلی سریع غذا می‌خورید. اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید كه خیلی سریع غذا و یا میان‌وعده‌هایتان را می‌خورید، ممكن است دچار نفخ شوید؛ زیرا معده شما سعی می‌كند این گونه با هجوم ناگهانی غذا یا نوشیدنی‌ها روبرو شود.
- زیاد غذا می‌خورید. خیلی سریع غذا خوردن، شما را از طریق دیگری هم در معرض خطر نفخ قرار می‌دهد؛ بدین ترتیب كه شما زمان كافی برای دریافت پیام "سیری" را به بدنتان نمی‌دهید و در نتیجه دچار پرخوری می‌شوید. هوپر می‌گوید: "20 دقیقه طول می‌كشد تا معده‌ی شما به مغزتان بگوید كه به اندازه كافی غذا خورده‌اید." بنابراین اگر شما خیلی سریع غذا بخورید، احتمال پرخوری بالاتر می‌رود، زیرا مغزتان هنوز این پیام را دریافت نكرده كه معده‌ی شما پر است.
بیشتر بخوانید
چرا باید قبل از سیر شدن از سر سفره بلند شویم؟
- هوای اضافی می‌بلعید. مصرف نوشیدنی‌ها با نی و یا خیلی سریع غذا خوردن باعث می‌شوند به راحتی مقدار زیادی هوا را هم با آن‌ها وارد معده‌تان كنید، كه این خود می‌تواند باعث نفخ شود. هوپر پیشنهاد می‌كند: "حتماً غذایتان را خوب بجوید. تركیب بزاق با ذرات ریز غذا باعث هضم راحت‌تر آن و در نتیجه نفخ و احساس بادكردگی كمتر می‌شود."
2. غذاهایی می‌خورید كه تولید گاز می‌كنند
همان‌طور كه می‌توانید حدس بزنید، این فقط نحوه غذا خوردن شما نیست كه بر احساس پُری شما بعد از صرف غذا تأثیر می‌گذارد، بلكه آنچه می‌خورید نیز مهم و تأثیرگذار است. غذاهای رایجی كه می‌توانند باعث نفخ شوند، عبارت‌اند از: برخی سبزیجات، شیرین‌كننده‌های مصنوعی، مواد غذایی حاوی فروكتان (نوع خاصی از قند كه هضم سختی دارد) و ... .
سبزیجات چلیپایی: هوپر می‌گوید: "همه ما در مورد نفاخ بودن لوبیا اطلاعات كافی داریم؛ اما شاید لازم باشد بدانیم كه در این مورد سبزیجات چلیپایی از جمله كلم بروكلی، گل كلم، كلم برگ، جوانه بروكسل، كلم كیل و بوك چوی نیز دست‌كمی از لوبیاها ندارند!".
شیرین‌كننده‌های مصنوعی: هوپر در این باره می‌گوید: "این چیزی است كه اكثر مردم نمی‌دانند - شیرین‌كننده‌های مصنوعی مانند آسپارتام در سیستم گوارش بدون تغییر باقی می‌مانند؛ در نتیجه مانند دیگر مواد غذایی تجزیه نمی‌شوند. این مسئله وقتی باعث مشكل می‌شود كه باكتری‌های روده شما از آن‌ها تغذیه می‌كنند. این واقعیت كه باكتری‌های روده شما نمی‌توانند آن‌ها را هضم و یا تجزیه كنند باعث ایجاد گاز و نفخ می‌شود.
غذاهای حاوی فروكتوز بالا: فروكتوز، یك قند طبیعی است كه به بسیاری از غذاهای فرآوری شده اضافه می‌شود و هضم آن برای بسیاری از افراد دشوار است. آنچه عجیب به نظر می‌رسد این است كه با وجود این كه امروزه مصرف فروكتوز در رژیم‌های غذایی ما بیشتر شده است، افراد بیشتری از ناتوانی در هضم درست قند رنج می‌برند.
در گزارشی در این مورد آمده است بسیاری از افرادی كه فكر می‌كنند سندرم روده تحریك‌پذیر (IBS) دارند، در واقع سوء جذب و عدم تحمل فروكتوز دارند، زیرا انسان توانایی محدودی در جذب فروكتوز دارد. بنابراین بشقابتان را با غذاهای سالم و سرشار از مواد مغذی پُر كنید و حواستان به غذاهای فراوری شده حاوی شربت ذرت با فروكتوز بالا و غذاهایی كه گندم جزء اصلی آن‌هاست باشد. از میان مواد غذایی طبیعی كه فروكتوز بالایی دارند می‌توان به انگور، كلم بروكلی، مارچوبه، قارچ، پیاز، نخودفرنگی و فراورده‌های گوجه‌فرنگی اشاره كرد.
هوپر می‌افزاید: "سیر و پیاز هم یكی از مقصران ایجاد نفخ هستند زیرا هم حاوی فروكتان هستند و هم فیبر محلول كه هر دو نفاخ می‌باشند.
فودمپ‌ها: خوردن بیش از حد بسیاری از فودمپ‌ها (FODMAP) كه مخفف الیگوساكاریدها، دی‌ساكاریدها، مونوساكاریدهای قابل تخمیر و پلیول‌هاست، در افرادی كه نسبت به این نوع كربوهیدرات‌ها حساس باشند می‌تواند موجب نفخ شود.
FODMAP شامل موارد زیر است:
. فروكتوز در میوه‌ها، عسل و شربت ذرت با فروكتوز بالا
. لاكتوز (در لبنیات)
. فروكتان‌ها (اینولین) در گندم، پیاز و سیر
. گالاكتان‌ها در لوبیاها، عدس‌ها و حبوبات (سویا)
. پلیول‌ها، كه شیرین‌كننده‌های حاوی سوربیتول، مانیتول، زایلیتول و مالتیتول هستند
. میوه‌های هسته‌دار مانند آووكادو، زردآلو، گیلاس، شلیل، هلو و آلو
غذاهای پرچرب: غذاهای چرب‌وچیلی می‌توانند احساس پُری ناراحت‌كننده‌ای را به وجود بیاورند. در واقع هضم چربی بیش از كربوهیدرات یا پروتئین طول می‌كشد، بنابراین معده را به مدت طولانی‌تری پر نگه می‌دارد. شاید لازم باشد در هر وعده غذایی میزان چربی دریافتی‌تان را كاهش دهید تا احساس نفخ كمتری كنید.
گلوتن: هوپر در این باره می‌گوید: " تركیبات حاوی كربوهیدرات‌های تخمیر شده و گلوتن مانند ماءالشعیر در افرادی كه به این پروتئین حساسیت دارند می‌تواند باعث نفخ شود. علاوه بر این گندم، جو و چاودار نیز به دلیل داشتن گلوتن می‌توانند برای بعضی از افراد نیز مشكلاتی ایجاد كنند."
نوشابه‌های گازدار: نوشیدنی‌های گازدار مانند كولا و ... موجب تجمع بیشتر هوا در معده و در نتیجه نفخ و احساس بادكردگی یا حتی آروغ و گاز معده می‌شوند.
رژیم‌های غذایی حاوی فیبر و پروتئین بالا: مطالعه‌ای كه اخیراً در یك كلینیك گوارشی در ژانویه‌ی 2020 انجام شد نشان داد پیروی از یك رژیم غذایی حاوی فیبر و پروتئین بالا ممكن است موجب نفخ بیشتری در مقایسه با پیروی از یك رژیم غذایی حاوی فیبر و كربوهیدرات بالا شود. هوپر می‌گوید: "تا انجام تحقیقات بیشتری در این زمینه، به نظر می‌رسد بهتر است برای ایجاد نفخ كمتر دریافت رژیم‌های غذایی حاوی پروتئین و فیبر محلول بالا تقسیم شود."
3. شما یك مشكل گوارشی دارید
گاهی اوقات هم مهم نیست چه می‌خورید یا چگونه می‌خورید، وجود یك اختلال در دستگاه گوارش مانند عدم تحمل لاكتوز، IBS یا بیماری سلیاك ممكن است عامل ایجاد نفخ یا بدتر شدن آن باشد، مانند:
سندرم روده تحریك‌پذیر
طبق گزارش دانشكده‌ی گوارش آمریكا، IBS یك اختلال روده‌ای "بسیار شایع" است كه 10 تا 15 درصد كل افراد آمریكا به آن مبتلا هستند.
در گزارش‌های انجام شده نشان داده شد حدود 96 درصد مبتلایان به IBS، نفخ را به عنوان علامت اصلی خود گزارش داده‌اند. سایر علائم شایع عبارت‌اند از ناراحتی‌های شكمی تكرارشونده، درد همراه با یبوست، اسهال یا هر دو.
IBS در خانم‌ها شیوع بیشتری دارد و با این كه آزمایش‌های دقیقی برای تشخیص آن و یا درمانش وجود ندارد؛ اما اغلب با مواردی مانند رژیم غذایی، پایین آمدن سطح استرس و تغییر برخی از شیوه‌های زندگی، قابل مدیریت است. به همین دلیل مهم است كه با پزشكتان در مورد نفخ یا سایر مشكلات گوارشی كه به آن دچار هستید، صحبت كنید.
بیماری سلیاك
انستیتوی ملی "دیابت، گوارش و بیماری‌های كلیوی"، نفخ یا احساس پُری در ناحیه‌ی شكمی را به عنوان اولین علامت بیماری سلیاك، یك اختلال گوارشی كه توسط گلوتن (پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار) ایجاد می‌شود و به روده كوچك آسیب می‌رساند، می‌شناسد. از دیگر علائم بیماری سلیاك می‌توان به اسهال، یبوست، گاز، درد معده، استفراغ، رنگ‌پریدگی، مدفوع بدبو یا چرب، اشاره كرد.
عدم تحمل لاكتوز
عدم تحمل لاكتوز یك بیماری شایع ناشی از سوء جذب لاكتوز است، بدین معنی كه بدن شما قادر به هضم لاكتوز - قند موجود در لبنیات - به طور مؤثری نیست.
شایع‌ترین علائمی كه ناشی از عدم تحمل لاكتوز است عبارت‌اند از: نفخ، اسهال، درد شكمی و گاز كه بلافاصله بعد از خوردن لبنیات یا هر چیز دیگری كه حاوی لاكتوز است مانند شیر گاو، بستنی، ماست یا پنیر به وجود می‌آید.
نكته:
هر فردی ممكن است در طول زندگی دچار عدم تحمل برخی از مواد غذایی شود؛ بنابراین استفاده از یك دفتر یادداشت غذایی برای ردیابی این كه با مصرف چه غذاهایی دچار نفخ می‌شوید می‌تواند مفید باشد تا بدین ترتیب متوجه شوید كه آیا این مورد درباره‌ی شما هم صدق می‌كند یا خیر.
4. مبتلا به یبوست هستید
براساس گزارش‌های موجود حدود 80 درصد افرادی كه یبوست دارند علائمی از نفخ شدید را نشان می‌دهند. بر اساس تعریف مایوكلینیك فردی كه كمتر از سه بار در یك هفته حركات روده‌ای داشته باشد، مبتلا به یبوست در نظر گرفته می‌شود.
بسیاری از افراد مبتلا به یبوست سعی می‌كنند بدون مراجعه به پزشك، این مشكل را به تنهایی برطرف كنند؛ اما در بیشتر موارد، یبوست عوامل زیادی دارد، بنابراین اگر از یبوست همیشگی یا مزمن رنج می‌برید، باید با یك متخصص گوارش مشورت كنید تا یك برنامه‌ی عملی مدون برایتان در نظر بگیرد.
5- سایر عوامل
به جز شرایط پزشكی و عادت‌های غذایی كه می‌توانند باعث نفخ شوند، می‌توان به برخی فاكتورهای سبك زندگی نیز، اشاره كرد. هر یك از موارد زیر می‌تواند باعث نفخ یا بدتر شدن آن شوند:
. آدامس جویدن
. سیگار كشیدن
. استفاده از پروتزهای دندانی شل و نامناسب (كه می‌تواند باعث بلعیدن هوا هنگام غذا خوردن شود)
. مصرف ناكافی فیبر
چه زمانی باید به پزشك مراجعه كرد؟
متخصصان می‌گویند اگر گهگاهی بعد از خوردن غذا احساس نفخ یا پُری كنید، جایی برای نگرانی نیست؛ اما اگر مرتباً دچار دردهای فوقانی یا تحتانی شكم، گرفتگی‌ها، یبوست یا حالت تهوع می‌شوید و یا تغییری در عادت روده‌ای‌تان به وجود آمده و یا دچار خونریزی از ركتال یا مقعد شده‌اید و یا استفراغ (نه فقط بعد از غذا) می‌كنید، باید به یك متخصص گوارش مراجعه كنید.
