هیپوترمی (كاهش دمای مركزی بدن) ، راههای پیشگیری و درمان آن

این وضعیت برای فرد در معرض سرما ، بسیار خطرناك است زیرا
ممكن است قربانی متوجه فاجعه ای كه در حال اتفاق افتادن است نباشد! و
فرصت اقدامات حیاتی را از دست بدهد.
هیپوترمی یا افت دمای مركزی بدن، در لغت به معنی درجه حرارت
پایین است و به وضعیتی گفته می شود كه دمای مركزی بدن از 35 درجه
سانتیگراد كمتر باشد.
هیپوترمی با سرمازدگی توام با یخ زدگی فرق دارد.
هیپوترمی یا افت دمای مركزی بدن یكی از علل مهم مرگ و میر افرادی
است كه در زمستان و یا در محیط سرد زندگی و فعالیت میكنند و یا احیانا
به اجبار اقامت میكنند مانند آوارگان زلزله زده كه در چادرها زندگی می كنند.
همچنین ممكن است فرد در محیط خیلی سردی قرار نداشته باشد ولی
به علت مشكلات دیگر، بدن وی توانایی تولید حرارت كافی را نداشته باشد.
(مثل : سكته مغزی، بیماری تیروئید، كم آبی، ارتفاع زدگی، سوءتغذیه،
خستگی شدید، كم خوابی، و ...) و درنتیجه دچار هیپوترمی یا افت دمای
مركزی بدن شود. این بیماری می تواند به صورت حاد رخ دهد. برای مثال
می توان به موارد زیر نام برد : مدفون شدن در زیر بهمن ، سقوط در آب
یخ زده و سرد، قرار گرفتن در معرض هوای سرد و پرباد بدون لباس مناسب
. در این وضعیت بیمار ظرف مدت چند دقیقه در صورت عدم امداد مناسب
به نقطه بحرانی رسیده و به سوی مرگ می رود. در سایر وضعیت ها معمولا
از شروع ایجاد مشكل تا رسیدن به وضعیت خطرناك چند ساعت و حتی چند
روز طول م یكشد. به این حالت، هیپوترمی مزمن (تحت حاد) گفته می شود.
سرما ، رطوبت، باد و خستگی از عوامل بسیار مهم در بروز
هیپوترمی یا افت دمای مركزی بدن هستند.
توجه به این نكته بسیار مهم است كه :
در هر درجه حرارتی، در صورت وزش باد، میزان سرما، افزایش قابل
توجهی پیدا م یكند، در جدول برودت همراه باد صفحه 32 ، به تاثیر سرعت
جریان باد و میزان سرمای حس شده ،اشاره شده است. برای مثال در دمای
32 ، دمای واقعی و حس Km/h -12 سانتیگراد و با سرعت بادی معادل
شده هوا تا حد 22 - سانتیگراد می رسد.


انواع هیپوترمی:
هیپوترمی یا افت دمای مركزی بدن، با درنظر گرفتن علایم بیماری به
سه دسته تقسیم بندی می شود:
1- هیپوترمی خفیف تا متوسط:
در این وضعیت دمای مركزی بدن، بین 32 تا 35 درجه سانتیگراد قرار
دارد. فرد احساس سرما می كند ، لرز دارد و موها سیخ شده اند،ك مكم حركات
عضلانی مختل می شود، فرد دچار حالت ضعف و بی حالی و كندی حركات
می شود . كمتر حرف می زند و نسبت به اطراف بی تفاوت می شود، صحبت
كردن فرد مختل شده و حالت بریده بریده پیدا میكند و نمی تواند كلمات را
مفهوم بیان نماید. اختلال تعادلی نیز به وجود می آید. قضاوت صحیح از
محیط اطراف ندارد و ممكن است رفتارهای
ناهنجار نیز داشته باشد. علی رغم شرایط
نامناسب ، فرد تمایل به نشستن و خوابیدن پیدا
می كند و دچار فراموشی می گردد. مانندآنچه كه
در بعضی از فیل مهای سینمایی مرتبط با سرما
هم دیده می شود كه فرد قربانی سرما تمایل به
خوابیدن پیدا می كند و دوست وی با تكان دادن و یا حتی زدن سیلی به
صورت قربانی سرما ، وی را از خوابیدن باز میدارد، چرا كه با خوابیدن ،
دمای مركزی بدن فرد قربانی پایین تر نیز می رود و وضعیت او را بحرانی تر
می كند.
در هر فردی ممكن است بعضی از این علایم یا همه آنها دیده شوند. تا
این مرحله وضعیت چندان خطرناك نیست، و با اقدام مناسب فرد نجات پیدا
می كند.
2- هیپوترمی متوسط تا شدید:
دمای مركزی بدن فرد بین 26 تا 32 درجه قرار دارد. البته هرچه
حرارت مركزی بدن فرد كمتر باشد ، وضعیت وخیم تر است و علایم شدیدتر
هستند. لرز از بین می رود، هوشیاری فرد كاهش می یابد و از گیجی تا كمای
عمیق متغییر است . پوست بدن سرد، متورم، و كبود رنگ است . عضلات
بدن به تدریج و با پیشرفت بیماری سفت و سخت می شوند ، نبض ضعیف
شده و ضربان قلب و تنفس نیز كاهش یافته و نامنظم می شوند.

توجه:
برای لمس و كنترل نبض مصدومِ مبتلا به هیپوترمی، باید حدود 33 تا
45 ثانیه صبركرد. و حتی در صورت فقدان هوشیاری و تنفس و نبض، نباید
فرد را، مرده قلمداد كرد.

3- هیپوترمی بسیار شدید تا مرگ:
در دمای كمتر از 26 درجه و
به خصوص در محیط های باز و به دور از
مراكز بهداشت یدرمانی، احتمال نجات فرد كم
است. فرد در كمای عمیق است. ضربان قلب و
تنفس اگر وجود داشته باشد، آهسته و نامنظم
است. ظاهرا فرد مرده است ولی هنوز احتمال
بازگرداندن با ااقدامات موثر وجود دارد.

نكته:
متاسفانه در همه انواع هیپوترمی انكار به شدت شایع است و فرد
عل یرغم وجود علایم هشدار دهنده بازهم برای خود و دیگران موضوع را انكار
كرده و با ادامه فعالیت و عدم توجه به آن ، سبب پیشرفت مشكل خود
می شود.

درمان هیپوترمی:
در هیپوترمی خفیف تنها عمل لازم، جلوگیری از پیشرفت بیماری است
كه اگر به درستی و با درایت انجام شود فرد از وضعیتی وخیم نجات پیدا
می كند.
ابتدا می بایست فرد را در محلی خشك و دور از باد قرار داد، باید
لبا سهای خیس بیمار را هرچه سریع تر خارج نمود و بدن فرد را خشك
كرده و با لباس یا پوشش خشك دیگر پوشانید. به بیمار مایعات یا غذای گرم
بدهید. اگر امكان پذیر است فرد را در كنار یك منبع گرمایی ملایم تا حد
دمای بدن قرار دهید، تا هنگامیكه از گرم شدن كامل بیمار و رفع سرما از
بدنش مطمئن نشده اید، اجازه فعالیت مجدد و برگشت به شرایط مخاطره آمیز
را ندهید.
در مواجهه با یك فرد مبتلا به هیپوترمی ، به این جمله وی توجهی نكنید:
من حالم خوب است و می توانم كارهای خودم را انجام دهم!!!

در هیپوترمی متوسط تا شدید با یك اورژانس واقعی مواجه هستیم و باید
هرچه سریع تر اقدامات كمكی را شروع كنیم. اگر بیمار در كما است و ضربان قلب و
فعالیت تنفسی را حس نمی كنید. می بایست
اقدامات احیای قلبی- ریوی را شروع كنید.
لباسهای خیس بیمار را در بیاورید و بدن
وی را خشك كنید. گرم كردن بیمار باید با
حرارت نزدیك دمای بدن صورت گیرد و
از گرم كردن سریع بیمار می بایست
خودداری نمود. و در صورتی كه اطمینان
به تداوم گرمای ملایم نیز وجود ندارد و
احتمال و امكان انتقال بیمار به جای
مطمئن تر وجود دارد، می بایست ابتدا بیمار
را منتقل كرد، سپس اقدام به گرم كردن وی
نمود. از حركت دادن شدید و ناگهانی بیمار
باید خودداری نمود. اگر بیمار قادر به نوشیدن می باشد ، مایعات گرم و شیرین به
وی بدهید. دقت كنید، مصرف نوشیدنی های حاوی الكل و كافئین به هیچ وجه
مجازنیست.
به ویژه الكل علاوه بر تسریع در از دست دادن حرارت بدن ، باعث كاهش حس
لمس پوست فرد و همچنین كاهش سطح هوشیاری و قدرت قضاوت وی خواهد شد.

پیشگیری از هیپوترمی:
مهمترین اصل در پیشگیری از این بیماری،
استفاده از لباس مناسب، درحین فعالیت است.
خشك ماندن، اهمیت ویژه ای دارد. همچنین
استفاده از پوشاك چندلایه ای ضد باد بسیار مهم
است .به هیچ وجه نباید به فعالیت آنقدر ادمه داد تا
خستگی مفرط پدید آمده و به اصطلاح تخلیه انرژی
به وجود آید. تقسیم كار بین افراد تیم و اختصاص
زمان مناسب برای استراحت و تجدید قوا اهمیت
فراوانی دارد. تغذیه مناسب با غذاهای پرانرژی و پركالری و گرم، در
پیشگیری نقش حیاتی دارد، همچنین نوشیدن آب به مقدار كافی و به ویژه
مایعات گرم نیز الزامی است. از داروهایی مانند آرام بخ شها، موادمخدر،
كدئین، الكل، و حتی قهوه و چای نباید استفاده نمود.