یك فوق تخصص گوش می‌گوید: در یكی دو سال اخیر موارد زیادی از كودكان را شاهدیم كه به بیماری‌هایی مبتلا می‌شوند كه با عفونت گوش همراه است.
یكی از شایع‌ترین عارضه‌ها در كودكان است كه دلایل متعددی دارد و اگر پشت گوش انداخته شود یا به موقع درمان نشود، می‌تواند تبعات ناگواری مثل اختلالات شنوایی برای كودك داشته باشد.
دلایل متعددی برای عفونت گوش در كودكان وجود دارد كه مهم‌ترین آنها به گفته پزشكان، ابتلا به سرماخوردگی و سایر عفونت‌های تنفسی، آلرژی فصلی، سوراخ كردن گوش، استفاده از پستانك بعد از یك‌سالگی و عدم رعایت مراقبت‌های بهداشت هستند.
آمارها نشان می‌دهد كه عفونت گوش میانی پس از سرماخوردگی، شایع‌ترین علت مراجعه كودكان به پزشك است. موردی كه در این فصل به دلیل سرمای هوا بیشتر رخ می‌دهد و والدین باید هشیار باشند و اگر نشانه‌ای از عفونت گوش در كودك خود دیدند، او را فوری نزد پزشك ببرند و درمان را شروع كنند. قبل از آن كه خیلی دیر شود.
چه زمانی گوش كودك چركی می‌شود؟
عفونت گوش چند نوع دارد و مهم‌ترین آنها عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا) است. عفونت گوش میانی زمانی اتفاق می‌افتد كه یك ویروس یا باكتری باعث شود پشتِ پرده گوش عفونی یا به اصطلاح چركی شود.
دكتر علی‌محمد اصغری، متخصص گوش و حلق و بینی، فوق تخصص گوش و استاد دانشگاه علوم پزشكی ایران به همشهری آنلاین می‌گوید: عفونت گوش در كودكان بسیار شایع است. كودك با هر سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های تنفسی ممكن است دچار عفونت گوش شود. به خصوص در یكی دو سال اخیر خیلی شاهدیم كه كودكان به بیماری‌هایی مبتلا می‌شوند كه با عفونت گوش همراه است.
دكتر اصغری می‌گوید: گاهی عفونت گوش با درد همراه است و پزشك با معاینه می‌تواند متوجه آن شود. اما گاهی علامتی ندارد یا علامت دارد و چون كودك نمی‌تواند آن را بیان كند، والدین متوجه آن نمی‌شوند و ممكن است دیر به پزشك مراجعه كنند.
از هر 6 كودك، 5 نفر آن را تجربه می‌كنند
عفونت گوش درواقع التهاب گوش میانی است كه معمولا براثر حضور باكتری یا ویروس و در هنگام تجمع مایع در پشت پرده گوش رخ می‌دهد. در این صورت، فضای پر از هوا در پشت پرده گوش كه حاوی استخوان‌های كوچك لرزنده است، دچار درد و تورم می‌شود. این عارضه هم كودكان را درگیر می‌كند و هم بزرگسالان را اما در كودكان بیشتر شایع است. از هر 6 كودك تقریبا 5 كودك تا 3 سالگی عفونت گوش را تجربه می‌كنند.
دكتر اصغری می‌گوید: گاهی عفونت فروكش می‌كند اما مایع پشت پرده گوش تا مدت‌ها باقی می‌ماند. این مایعی كه پشت گوش می‌ماند، شنوایی كودك را كم می‌كند. بعضی از والدین هوشیار هستند و متوجه این موضوع در كودك خود می‌شوند اما خیلی از والدین متوجه نمی‌شوند و كاهش شنوایی تا مدت‌ها با كودك می‌ماند.
به گفته این متخصص گوش و حلق و بینی، در خیلی از موارد مثلا تا یك ماه بعد از بهبود عفونت گوش، این مایع پشت پرده گوش جذب می‌شود و مشكل برطرف می‌شود اما در كودكانی كه به خصوص بیش از 4 ماه باقی می‌ماند، ممكن است به شكل جدی تاثیرات غیرقابل برگشتی در شنوایی كودك و حتی سایر مشكلات داشته باشد. بنابراین والدین باید گوش به زنگ باشند و بعد از طی شدن دوره سرماخوردگی كودك، حتما شنوایی او را تست كنند. مثلا ببینند آیا شنواییش سنگین نشده؟ وقتی صدایش می‌كنند، مثل قبل می‌شنود و جواب می‌دهد؟ اصرار ندارد كه صدای تلویزیون را زیاد كند؟ اگر این موارد را دارد، یعنی شنواییش دچار مشكل شده و باید هرچه زودتر كودك را نزد متخصص ببرند.
عفونت گوش چه علائمی دارد؟
هرچند عفونت گوش علائم خاص خود را دارد كه مهم ترین آنها احساس درد یا تیر كشیدن در گوش است، اما خیلی اوقات كودك به دلیل سن بسیبار كمی كه دارد، نمی‌تواند آن را بازگو كند و به همین دلیل والدین به راحتی نمی‌توانند آنم را تشخیص دهند و كودك را به موقع نزد پزرشك ببرند، اما در همین حال هم این عارضه، نشانه‌هایی دارد كه اگر والدین كمی هوشیار باشند، متوجه آن می‌شوند؛ نشانه‌هایی مثل گرفتگی گوش، سنگین شنیدن كودك، مشكل در شنیدن یا پاسخ دادن به صدا، وزوز گوش، اختلال خواب، بی‌اشتهایی، سردرد، عدم تعادل و گریه كردن بیش از حد معمول از علائم عفونت گوش میانی در كودكان است. كودكان زیر یك سال نیز معمولا با گریه‌های شدید و كشیدن گوش اعلام می‌كنند كه مشكلی در گوش خود دارند.
ابتلا به عفونت گوش ناشی از بیماری‌های تنفسی در كودكان شایع و اجتناب‌ناپذیر است اما با رعایت پروتكل‌هایی می‌توان دفعات ابتلا به آن را كاهش داد
دكتر اصغری می‌گوید: مایعات در گوش از قسمت شیپوری گوش عبور می‌كند. اگر این قسمت از گوش میانی مسدود شود، عفونت ایجاد می‌شود و موجب ایجاد درد گوش می‌شود. لازم است درمان عفونت به سرعت مورد توجه قرار بگیرد تا ضمن متوقف كردن درد و ناراحتی، آسیبی هم به پرده گوش وارد نشود. اما اگر عفونت یا همان چرك به حدی پیشرفت كند، می‌تواند كودك را برای همیشه دچار كم‌شنوایی و حتی ناشنوایی كند.در برخی از كودكان خروج چرك، ترشح و مایع از گوش یكی از علائم عفونت گوش است كه والدین باید این نشانه را جدی بگیرند.
تبعات عفونت گوش برای كودك/ از ناشنوایی تا مننژیت
عدم درمان به موقع یا درمان ناقص سرماخوردگی موجب التهاب حلق و انتقال عفونت به شیپور استاش (شیپور استاش، مسیرهای باریكی هستند كه از هر گوش میانی تا قسمت پشت گلو و پشت مسیر تنفسی بینی ادامه پیدا می‌كنند) می‌شود و عدم كاركرد مناسب این فضا و تجمع باكتری‌ها در فضای بسته گوش میانی موجب بروز علائم گوش‌درد در كودك می‌شود.
به گفته پزشكان، عفونت گوش می‌تواند علاوه بر ایجاد درد در گوش‌ها و اختلال در شنوایی باعث چشم‌درد، فك‌درد و دندان‌درد شود. در موارد خیلی كمی هم عفونت‌های جدی در گوش میانی می‌تواند در بافت‌های جمجمه ازجمله مغز منتشر شود و منجر به مننژیت شود. عفونت گوش داخلی نیز می‌تواند علائم نگران كننده‌ای مانند سرگیجه و مشكلات تعادلی ایجاد كند كه این مورد در كودكان كمتر است.
عفونت درمان‌نشده می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تری نیز شود. علاوه بر ایجاد اختلالات شنوایی به‌طور موقت یا دائمی، می‌تواند باعث تاخیر در مهارت‌های گفتاری، اجتماعی، رشدی و یادگیری كودكان شود.
پزشكان معمولا برای رفع عفونت گوش در كودكان آنتی‌بیوتیك تجویز می‌كنند اما والدین باید مراقب باشند بدون تجویز پزشك به هیچ عنوان به كودك خود آنتی‌بیوتیك نخورانند. چراكه ضررها و عوارض مصرف نابجای آنتی‌بیوتیك بسیار زیاد است. همچنین مواقعی كه عامل ایجاد بیماری در كودك، ویروسی باشد، نمی‌توان آنتی‌بیوتیك مصرف كرد. چون مصرف آن هیچ تاثیری در بهبود عفونت گوش كودك ندارد.
چه زمانی باید كودك را پیش پزشك برد؟
علائم و نشانه‌های عفونت گوش می‌تواند نشان‌دهنده نوع بیماری باشد. به‌همین دلیل تشخیص دقیق و درمان سریع بسیار مهم است. در صورت بروز علائمی همچون ادامه‌دار شدن علائم بیش از یك روز، مشاهده علائم در كودك زیر 6 ماه، گوش‌درد شدید، بی‌خوابی كودك، گریه‌های بی‌رویه كودك و مشاهده تخلیه مایعات و چرك از گوش باید به پزشك مراجعه كرد.
دكتر اصغری در پاسخ به این سوال كه آیا لازم است معاینات دوره‌ای گوش سالانه انجام شود، توضیح می‌دهد: در چند دوره از سن كودك، معاینه گوش اجباری است. مثلا در بدو تولد، بعد در در 3 سالگی، و یك بار هم در 6 سالگی و قبل از ورود به مدرسه. اما غیر از این، اگر والدین با دلیل و نشانه‌ای متوجه مشكلی در شنوایی كودك شدند، باید او را بدون فوت وقت نزد پزشك ببرند تا ارزیابی‌های لازم انجام شود و مشخص شود كه شنوایی كودك دچار مشكل شده است یا نه.
در برخی از كودكان خروج چرك، ترشح و مایع از گوش یكی از علائم عفونت گوش است كه والدین باید این نشانه را جدی بگیرند
دكتر اصغری می‌گوید: معمولا درمان كامل عفونت گوش میانی - درمانِ حدودا دو هفته‌ای - موجب بهبودی كامل این عارضه می‌شود. اما خیلی مهم است كه بعد از اتمام درمان دو هفته‌ای، كودك دوباره توسط پزشك معالج معاینه شود تا در صورت لزوم روند درمان ادامه پیدا كند. چون بهبود عفونت گوش در بعضی از كودكان بیشتر زمان می‌برد.
این استاد دانشگاه می‌گوید: به هر حال مهم است كاملا هوشیار و آگاه باشیم تا مبادا كودك‌مان با یك عفونت شاده گوش دچار كم‌شنوایی، ناشنوایی یا سایر اختلالات شود.
از درمان خانگی كودك بپرهیزید
هرچند ابتلا به عفونت گوش ناشی از بیماری‌های تنفسی در كودكان شایع و اجتناب‌ناپذیر است اما با رعایت پروتكل‌هایی می‌توان دست‌كم دفعات ابتلا به آن را كاهش داد.
پزشكان تاكید دارند كه برای كاهش ابتلای كودك به عفونت گوش، او را تا حد امكان از محیط‌ها و فضاهای آلوده و پردود دور نگه دارید، اگر كودك آلرژی دارد، تحت نظر پزشك آن را مدیریت كنید، بعد از استحمام كودك، حتما گوش‌های او را با گوش‌پاك‌كن پنبه‌ای خشك كنید تا هیچ رطوبتی داخل گوش‌هایش باقی نماند، تمیز نگه داشتن گوش نیز یكی از راه‌های جلوگیری از عفونت گوش میانی است، دست‌های كودك را وقتی از بیرون به خانه آمد، حتما بشویید و مراقب باشید زمانی كه دست‌هایش آلوده است، آنها را به گوش و بینی و دهان و چشم‌های خود نزند.
اگر كودك‌تان شیرخوار است و مدام و بی‌دلیل گریه می‌كند، این نشانه را جدی بگیرید و فكر نكنید گرسنه است. درضمن شیر مادر، بهترین دارو برای رفع عفونت گوش كودكان شیرخوار است.
در چند دوره، معاینه گوش كودك اجباری است، بدو تولد، 3 سالگی و یك بار هم در 6 سالگی و قبل از ورود به مدرسه
به گفته پزشكان، والدین باید از درمان خانگیِ خودسرانه عفونت گوش كودك خود پرهیز كنند و تا حد امكان او را نزد پزشك ببرند. چون تنها پزشك است كه می‌تواند متوجه شود كودك دچار عفونت شده یا نه. درضمن گاهی عفونت گوش فقط و فقط با آنتی‌بیوتیك برطرف می‌شود. پس مالیدن سیر به گوش و ریختن شیر مادر در داخل گوش‌های كودك را كنار بگذارید و به پزشك اعتماد كنید.
