پایان كرونا، نرخ تولد فرزند سوم را بالا برد

تعداد موالید و زیاد شدن جمعیت سال‌هاست كه یكی از بحث‌های مهم و كلیدی كشور در حوزه فرزندآوری است. در سال‌های اخیر سیاست‌های فرهنگی و تشویقی زیادی هم برای این موضوع در نظر گرفته شده است.

چندی پیش مدیر اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی از افزایش 5/2 درصدی فرزند آوری سوم و 15 درصدی فرزند چهارم و بیشتر در كشور خبر داد.

صابر جباری در نشست خبری كه به مناسبت هفته سلامت در وزارت بهداشت برگزار شد، به رسانه‌ها گفت: سیاست داشتن یك یا 2 فرزند در جامعه تغییر یافته و روند تولد فرزندان سوم به بعد افزایشی بوده است.

البته جباری در آن نشست به این موضوع هم اشاره كرد كه به صورت كلی در موالید، كاهش 7/3 درصدی رخ داده است.

رسول قبادی، پژوهشگر حوزه خانواده و جمعیت‌شناس درباره این آمارهای جدید گفت: ما دو سیستم دسترسی به آمار ولادت داریم. یكی را سازمان ثبت احوال منتشر می‌كرد، یكی هم سیستم الكترونیك دانشگاه علوم پزشكی كه وزارت بهداشت ارائه می‌دهد. در سیستم دانشگاه ولادت‌ها براساس تابعیت یعنی ولادت افراد ایرانی هم دسته‌بندی شده‌اند.

وی افزود: مشكل ما از سال 1400 این است كه دیگر آمار ولادت‌ها در سامانه سازمان ثبت احوال منتشر نمی‌شود. آنچه از قبل از سال 1400 طبق آمار سایت ثبت احوال داریم این است كه فرآیند سه فرزندی در خانواده‌ها شروع شده بود. یعنی در سال 1399 نسبت به سال 1398 نرخ ولادت فرزند سوم و به بعد در حال زیاد شدن بود.

این جمعیت‌شناس گفت: اما در مقابل ولادت فرزند اول و دوم كمتر شده بود. یعنی نرخ ولادت فرزند اول عددی حوالی 22 تولد در ازای هر 1000مادر در سن باروری بود. این عدد در سال 1399 به 19تولد به ازای هر مادر در سن باروری رسیده بود. این روند برای تولد فرزند سوم از عدد 6 به 7 رسیده بود.

قبادی درباره علت این ماجرا بیان كرد: طبق پژوهشی كه در كشورهای شمال اروپا انجام شده، بعد از مدتی خانمهایی كه در سنین پایانی باروری هستند، شروع به فرزندآوری می‌كنند و تعداد فرزندانی كه برای خود انتظار دارند در بازه زمانی كمی به دنیا می‌آورند و همین باعث می‌شود تولد فرزند دوم و سوم و به بعد بیشتر شود.

وی ادامه داد: به نظر می‌رسد این اتفاقی است كه در ایران نیز با شیوع كرونا افتاد. ما در سال 1399 وارد دوران اوج شیوع كرونا شدیم. مردم در آن زمان به خاطر خطر انتقال ویروس كرونا به جنین و نوزاد، فرزندآوری را به تاخیر انداختند. به این ترتیب مادران در سن باروری یك‌سال و نیم الی دوسال از فرصت خود برای فرزندآوری را از دست دادند. به نظر من یكی از علتهای ازدیاد موالید سوم در خانواده‌ها این بود كه در اواخر دوران كرونا، مادران به خاطر ترس از پایان دوران باروری، آن تعداد فرزندی را كه برای خود انتظار داشتند با فاصله كم به دنیا آوردند و به این ترتیب آمار تولد فرزند سوم و چهارم در خانواده‌ها بالا رفت.

قبادی در پاسخ به این سوال كه چرا نرخ تولد فرزند اول و دوم كاهش داشته است ولی درباره فرزند سوم و چهارم شاهد افزایش بوده‌ایم گفت: بخشی از این موضوع به خاطر ترس از فرزندآوری و تجربیات عمدتا منفی است كه زوجین از اطرافیان می‌گیرند. یعنی زوجین تمایل به فرزندآوری دارند اما ترس دارند. معمولا وقتی بچه اول به دنیا می‌آید، زوجین با واقعیت فرزندآوری روبه‌رو می‌شوند و به این خاطر فرزندان بعدی را هم به دنیا می‌آورند.

این جمعیت‌شناس ادامه داد: آمار سرشماری سال 1395 می‌گوید كه مادران متولد نیمه اول دهه هفتاد، صاحب دو فرزند هم نبودند و نرخ تولد در این دسته از مادران 2/1 بود. درحالی كه مادران دهه شصتی در سن مشابه، صاحب دو فرزند بودند. در سال 1395 طبق آمار دیدیم كه فاصله محسوسی بین این دو نسل از مادران از لحاظ فرزندآوری ایجاد شده است.

وی افزود: یعنی یك تاخیر اولیه كه طبق آمار سه سال ونیم است در اول ازدواج برای مادران نیمه اول دهه هفتاد اتفاق افتاده بود. یك تاخیر هم در دوره دوساله كرونا اتفاق افتاد. به خاطر همین این دسته از مادران فرزندآوری خود را آغاز كردند و نرخ موالید سوم و چهارم را بالا بردند.

قبادی ادامه داد: حتی در بین مادران متولد نیمه اول دهه هفتاد، فاصله فرزند اول و دوم، نسبت به همین سن در نسل‌های قبل كمتر شد. یعنی این مادران بین فرزند اول و دوم خود هم فاصله سنی كمتری گذاشتند.

وی در پاسخ به این سوال كه طبق آمار ثبت احوال سن مادری فرزند اول 27سال و سن ازدواج نیز 23، پس این فاصله 5ساله هم در تاخیر فرزندآوری موثر است، گفت: این عدد 5سال نیست و حدود سه سال ونیم سال است. به این خاطر كه در آمار ثبت احوال به اینكه مادر 27ساله چندمین ازدواج خود را تجربه می‌كند، اشاره نمی‌كند. یعنی ممكن است كسی در بازه سنی 23 تا 27 جدایی یا فوت همسر را تجربه كرده باشد، پس بنابراین فاصله ازدواج دوم و اولین فرزندی كه به دنیا می‌آورد كمتر است.