طبق تحقیقات برخی از دانشمندان، خطر ابتلا به سرطان در افرادی كه از فقر آهن رنج می‌برند، به طور قابل توجهی بالاتر از افرادی است كه مشكل كم خونی ندارند. بنابراین تشخیص به موقع كم خونی، پیشگیری و درمان آن بسیار اهمیت دارد.
«كم خونی» یك اختلال خونی شایع است كه بسیاری از افراد در سنین مختلف با آن دست و پنجه نرم می‌كنند. برخی از افراد تصور می‌كنند كه اختلال كم خونی عوارض جدی ندارد و در طولانی مدت مشكل خاصی برای بدن ایجاد نمی‌كند. اما طبق تحقیقات برخی از دانشمندان، خطر ابتلا به سرطان در افرادی كه از فقر آهن رنج می‌برند، به طور قابل توجهی بالاتر از افرادی است كه مشكل كم خونی ندارند. به گفته این محققان خطر ابتلا به سرطان پانكراس، كلیه، كبد و مثانه تا پنج سال پس از تشخیص كمبود آهن بسیار زیاد است.
بنابراین تشخیص به موقع كم خونی، پیشگیری و درمان آن بسیار اهمیت دارد. در این گزارش می‌خواهیم روش‌های خانگی درمان و پیشگیری از كم خونی را بررسی كنیم.
كم خونی چه زمانی اتفاق می‌افتد؟
كم خونی زمانی اتفاق می‌افتد كه بدن گلبول‌های قرمز كافی نداشته و یا گلوبول‌های قرمز خون آن طور كه باید عمل نمی‌كند. وظیفه گلبول‌های قرمز انتقال اكسیژن به سراسر بدن است. گلبول‌های قرمز با رساندن اكسیژن به سلول‌های بدن، نیرو و انرژی می‌دهد. اگر گلبول‌های قرمز كار خود را به درستی انجام ندهند، بدن انرژی لازم را برای عملكرد دریافت نمی‌كند. برخی از انواع كم خونی كوتاه مدت و خفیف است و برخی دیگر می‌تواند تا پایان عمر ادامه داشته باشد. در صورت عدم درمان، كم خونی ممكن است تهدید جدی برای سلامتی افراد باشد.
علائم و نشانه‌های كم خونی چیست؟
درمان سریع كم خونی باید با مشاهده علائم آن آغاز شود. علائم و نشانه‌های متعددی در انواع كم خونی رخ می‌دهد كه شایع ترین آن خستگی، تنگی نفس و احساس سرماست. اما سرگیجه یا ضعف، سردرد، درد زبان، پوست رنگ پریده «پوست خشك یا پوستی كه به راحتی كبود می‌شود»، حركت ناخواسته در ساق پا «سندرم پا‌های بیقرار»، ضربان قلب سریع، ریزش شدید مو، كمبود انرژی، تنگی نفس، همیشه بد خلق بودن از دیگر علائم كم خونی بدن است.
كم‌خونی در دنیا چقدر شایع است؟
بیش از دو میلیارد نفر در سطح جهان به كم خونی مبتلا هستند كه بیش از 30 درصد از جمعیت كل جهان را شامل می‌شود. این بیماری مخصوصاً در كشورهایی كه منابع كمی دارند، شایع است اما بسیاری از مردم كشورهای توسعه‌یافته و صنعتی نیز هم با آن درگیرند. مثلاً در ایالات متحده آمریكا، كم‌خونی شایع‌ترین بیماری خونی است. طبق آمار بیش از 3 میلیون آمریكایی به آن مبتلا هستند.
چه افرادی بیشتر به كم‌خونی مبتلا می‌شوند؟
طبق تحقیقات، هر كسی ممكن است به كم‌خونی مبتلا شود، اما گروه‌های زیر بیشتر در معرض خطر هستند:
زنان: از دست دادن خون در دوران قاعدگی و زایمان می‌تواند منجر به كم‌خونی شود. اگر فردی قاعدگی شدید یا بیماری‌هایی مانند فیبروم داشته باشد، بیشتر در معرض اختلال كم خونی است.
كودكان در بازه سنین 1 تا 2 سال: بدن هنگام تجربه جهش رشد به آهن بیشتری نیاز دارد.
نوزادان: معمولاً وقتی كودك از شیر گرفته و شروع به غذا خوردن می‌كند، آهن كمتری دریافت می‌كند. زیرا آهن مورد نیاز خود را به اندازه كافی از غذاهای جامد دریافت نخواهد كرد.
افراد بالای 65 سال: این افراد به‌خاطر رژیم غذایی فاقد آهن و برخی بیماری‌های مزمن، دچار كم‌خونی می‌شوند.
افرادی كه از داروهای رقیق‌كننده خون استفاده می‌كنند: این داروها شامل داروهایی مانند آسپیرین، كلوپیدوگرل، وارفارین، محصولات هپارین و... بیشتر در معرض كم خونی قرار دارند.
چند نوع كم خونی وجود دارد؟
انواع مختلفی از كم خونی وجود دارد، كه هر یك از آن‌ها باعث كاهش تعداد گلبول‌های قرمز در گردش خون می‌شود. سطح گلبول قرمز به دلایل هموگلوبین پایین یا كار نكردن هموگلیبین‌ها كاهش می‌یابد. همچنین در برخی از مواقع بدن گلبول‌های قرمز كافی تولید نمی‌كند یا بدن خیلی سریع گلبول‌های قرمز خون را تجزیه می‌كند.
چگونه از ابتلا به كم خونی جلوگیری كنیم؟
كم خونی شیوع بسیار بالایی دارد، اما افراد سالم می‌توانند با داشتن یك رژیم غذایی سالم و فاقد غذاهای فرآوری نشده از كم خونی پیشگیری كنند. برخی از مواد غذایی مورد نیاز در این رژیم غذایی عباتند از:
1- جگر: جگر گاو و گوسفند یكی از منابع مهم سرشار از آهن، ویتامین B12 و انواع مواد معدنی دیگر است. مصرف جگر خام پخته‌شده می‌تواند به كاهش علائم كم خونی و درمان آن كمك كند.
2- غذاهای سرشار از ویتامین C: اگر منابع غذایی سرشار از آهن را مصرف كنید اما این ماده در بدن جذب نشود، می‌توان گفت مصرف این غذاها هیچ تأثیری در كاهش علائم كم خونی نداشته است. ویتامین C یكی از مواد مهمی است كه به بدن برای جذب آهن كمك می‌كند. اگر یك غذای سرشار از آهن مثل جگر می‌خورید، سعی كنید در همان وعده غذایی از منابع سرشار از ویتامین C مانند گوجه‌فرنگی، فلفل یا توت‌فرنگی استفاده كنید تا آهن به‌صورت حداكثری جذب بدن شود.
3- استفاده از شیرین‌كننده‌های طبیعی «در مقدار كم»: انواع مختلف شیرین‌كننده‌های طبیعی مثل شیره انگور، توت و خرما و همچنین عسل جایگزین بسیار خوبی برای شكر در افراد دارای كم خونی است. همان‌طور كه می‌دانید شكر و قندهای مصنوعی باعث اختلال جذب آهن می‌شوند، درنتیجه با جایگزین كردن این قندها با شیرین‌كننده‌های طبیعی می‌تواند به جذب آهن بدن بسیار كمك كند. البته توجه كنید كه باید از مصرف بیش‌ازحد این مواد خودداری كنید.
4- سبزیجات سبز و برگ‌دار: سبزیجات سبز و دارای برگ، مقدار قابل‌توجهی آهن و اسیدفولیك دارند. البته توجه كنید كه برخی از این سبزیجات مثل اسفناج خام حاوی اسید اگزالیك هستند كه باعث كاهش جذب آهن بدن می‌شود. به‌این‌ترتیب باید این سبزیجات را به‌صورت پخته‌شده استفاده كنید.
مهمترین وعده غذایی برای مبتلایان به كم خونی
وعده صبحانه یكی از مهمترین وعده‌های غذایی است كه باید همه افراد خصوصاً افراد مبتلا به كم خونی به این وعده توجه كنند. در واقع می‌توانید با خوردن یك صبحانه سرشار از آهن از كم خونی و كمبود آهن در بدن خود جلوگیری كنید. البته توجه داشته باشید كه گنجاندن مواد غذایی سرشار از آهن در تمام وعده‌های غذایی سطح آهن بدن را افزایش می‌دهد. توصیه می‌شود قهوه یا چای را چند ساعت قبل و یا بعد از مصرف صبحانه مصرف كنید تا در جذب آهن اختلال ایجاد نكنند.
بهترین غذا برای پیشگیری و درمان كم‌خونی
اگر می‌خواهید با كم خونی مقابله كنید، به نكات زیر توجه كنید:
1- از مصرف غذاهای غنی از آهن با غذاها یا نوشیدنی‌هایی كه مانع از جذب آهن می‌شوند، خودداری كنید. برخی از این نوشیدنی‌ها و غذاها عبارتند از قهوه، چای، تخم‌مرغ، غذاهای سرشار از اگزالات و غذاهای سرشار از كلسیم
2- برای بهبود جذب آهن، غذاهای غنی از آهن را با غذاهای سرشار از ویتامین C مانند پرتقال، گوجه‌فرنگی یا توت‌فرنگی مصرف كنید
3- برای بهبود جذب آهن می‌توانید غذاهای غنی از آهن را همراه با غذاهای دارای بتاكاروتن مانند زردآلو، فلفل قرمز و چغندر بخورید
4- سعی كنید در طول روز انواع غذاهای دارای آهن را مصرف كنید تا میزان آهن دریافتی خود را افزایش دهید
5- برای افزایش جذب آهن بدن تا حد امكان سعی كنید غذاهای دارای آهن هِم و غیرهِم را همراه با هم مصرف كنید
6- برای تقویت تولید گلبول قرمز در بدن، غذاهای غنی از فولات و ویتامین B12 را به رژیم غذایی خود اضافه كنید
بهترین آجیل برای پیشگیری و درمان كم خونی
آجیل و مغزها یكی دیگر از منابع مهم سرشار از آهن هستند و پزشكان توصیه می‌كنند افراد مبتلا به كم خونی آجیل‌ها را در تغذیه خود جای دهند. سعی كنید در روز 2 تا 3 عدد از مغز پسته خام، بادام، گردو، بادام هندی و فندق را مصرف كنید.
البته توجه كنید كه آجیل‌ها منابعی عالی و سرشار از پروتئین، فیبر، چربی‌های خوب، ویتامین‌ها، مواد معدنی و همچنین آنتی‌اكسیدان‌ها و دیگر تركیبات گیاهی مفید هستند. به خاطر داشته باشید كه برشته كردن این آجیل‌ها ممكن است به مواد مغذی موجود در آن‌ها آسیب برساند، بنابراین بهتر است برای درمان كم خونی از آجیل‌های خام استفاده كنید.
