به اعتقاد رئیس انجمن متخصصین زنان و زایمان آمار زایمان سزارین در ایران بسیار بالاتراز آمار جهانی است و پایین آوردن این آمار رسالت همه مسؤولین و پزشكان است. اما بحث ایمنی و راحتی مادران آماده زایمان بسیار مهم تر است.
«حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» قانونی است كه نزدیك به دوسال است به منظور جلوگیری از كاهش نرخ باروری و پیری جمعیت كشور در سال‌های آینده تصویب شده است. افزایش باروری و زایمان یكی از مهمترین اصل‌های این قانون بوده و همه مسؤولین به افزایش نرخ باروری و تسهیل آن تأكید دارند.
یكی از مشكلاتی كه در زمینه زنان و زایمان و نرخ باروری در كشور وجود دارد آمار بسیار بالای سزارین در كشور است. بسیاری از مادران ایرانی به علت ترس از درد زایمان طبیعی تمایل به زایمان سزارین داشته و پزشك خود را مجبور می‌كنند تا نوزاد را به صورت سزارین به دنیا بیاورد. به گفته رئیس اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت، بیش از نیمی از زایمان‌ها در ایران به‌روش سزارین انجام می‌شود در حالی كه استاندارد جهانی 15درصد است. زیرا در كشور ما به مادر گفته نمی‌شود كه زایمان سزارین درد بیشتری از طبیعی دارد. در سزاین مادر تا زمان كشیدن بخیه‌ها حدود 14 روز درگیر است.
به گفته وی آمار سزارین در ایران سه برابر آمار رسمی جهانی بوده و ریشه آن در مسائل فرهنگی و بخشی از آن نیز مربوط به تجویزهای پزشكان است؛ زیرا درباره زایمان طبیعی هیچگاه به مادران به خوبی توضیح داده نمی‌شود كه زایمان طبیعی درد و خونریزی دارد اما در عین حال عوارض پس از زایمان برای مادر و فرزند بسیار كمتر است.
در خصوص آمار سزارین در ایران، موانع قانونی متخصصان زنان و زایمان، علت تمایل مادران به سزارین و... با «دكتر سودابه كاظمی» رئیس انجمن متخصصین زنان و زایمان گفت‌و گو مفصلی داشتیم كه در ادامه آن را می‌خوانید:
خانم دكتر! میزان سزارین در كشور چقدر است و با آمار جهانی چه مقدار فاصله دارد؟
آمار زایمان سزارین در كشور ایران به نسبت بالا است. در حال حاضر همه سیستم طب زایمان در ایران و همه مسؤولینی كه درباره این موضوع سیاست‌گذار هستند در تلاشند تا به نحوی آمار سزارین در كشور را كه با آمار جهانی فاصله زیادی دارد كاهش دهند. در حال حاضر 56 درصد از زایمان‌های كشور به صورت سزارین انجام می‌شود در حالی كه آمار متوسط جهانی سزارین كه در گذشته 15 درصد بوده و الآن به 30 تا 35 درصد افزایش یافته است.
البته باید بگوییم كه درحال حاضر آمار زایمان سزارین در جهان افزایش یافته و ازدیاد عمل‌های سزارین معضلی است كه بسیاری از كشورهای جهان با آن دست و پنجه نرم می‌كنند و خاص كشور ما نیست.
در حال حاضر بیشترین آمار زایمان سزارین در ایران برای كدام استان‌ها است؟
استان تهران، گیلان، مازندران و... بیشترین آمار زایمان سزارین در كشور را دارند اما برخی استان‌های جنوبی و شرقی كمترین میزان سزارین را به خود اختصاص داده‌اند. معمولاً در استان‌هایی كه میزان نرخ باروری و فرزندآوری به دلایل مختلف كمتر است و خانواده‌های ساكن در آن تمایل به تك فرزندی یاحداكثر دو فرزند دارند بیشتر به زایمان سزارین تمایل دارند.
متأسفانه در برخی از استان‌ها مانند گیلان تمایل به تك فرزندی و یا نداشتن فرزند بسیار زیاد است و برخی از خانواده‌ها مقوله فرزندآوری را در برنامه زندگیشان قرار نمی‌دهند. واقعاً بر روی این مسئله باید بسیار كار شود.
خانم دكتر! به گفته رئیس انجمن مامایی بسیاری از متخصصان زنان و زایمان برای جلوگیری از تخلفات در حین زایمان یا ترس از دیر شدن زمان زایمان و خفگی بچه در شكم مادر دست به زایمان‌های زودهنگام می‌زنند و تمایل به سزارین دارند. آیا شما این مسئله را تأیید می‌كنید؟
خیر. هیچ متخصص زنانی به این دلایل دست به سزارین و زایمان زودتر از موعد نمی‌زند. تمام بیمارستان‌ها ناظر دارند و دستورالعمل‌ها مشخص است. اگر كوتاهی هم صورت گرفته باشد باید بررسی شود كه این علت كوتاهی و ضعف در كار چه بوده است. این مسئله اصلاً موضوعی نیست كه در رسانه‌ها مطرح شود. اگر هم مشكلی وجود دارد و مسئله‌ای باید بازگو شود، باید در وزارت بهداشت مطرح شده و توسط تیم متخصص بررسی شود. این یك نسبت ناروایی است كه به متخصصین زنان داده می‌شود.
در حال حاضر مهمترین عاملی كه برای متخصصان زنان اهمیت دارد تضمین سلامت مادر و جنین است. طبق دستورالعمل‌ها هم در بازه زمانی كمتر از سی‌و نهمین هفته بارداری، نباید سزارین انتخابی انجام شود. زمان سزارین موضوعی نیست كه به دلخواه انتخاب و انجام شود. اگر سزارین زودتر از این زمان انجام شود حتماً باید دلیلی علمی داشته باشد.
زایمان در تاریخ رُند، جوسازی رسانه‌ها است!
پس چگونه زایمان‌ها و سزارین‌ها در تاریخ رُند انجام می‌شوند؟
من بارها اعلام كرده‌ام كه آمار زایمان در تاریخ‌های رُند در كشور مابه اندازه ای كه پررنگ شده است، نیست. این اخباری كه درباره زایمان درتاریخ‌های رُند اعلام می‌شوند صرفاً جهت فضاسازی و جوسازی هستند. برخی از گروه‌ها برای اینكه به این حرفه فشار وارد كنند این فضا سازی‌ها را انجام می‌دهند اما نمی‌دانم كه هدفشان چیست. به نظر می‌رسد سزارین در تاریخ رُند چنبه تبلیغاتی دارد و برخی‌ها با این جو سازی قصد معرفی كردن و جا انداختن آن را در جامعه دارند.
من به شخصه از سال 1380 به صورت فعال در زمینه زنان و زایمان فعالیت می‌كنم و اولین بار زایمان لاكچری در تاریخ رُند را از زبان رسانه‌ها شنیدم. تا كنون كسانی كه تقاضای زایمان در تاریخ رُند را داشتند خیلی تعدادشان كم بوده است. شاید سالی چند مورد كه آن هم بیشتر برای تاریخی مصادف با تاریخ ولادت امامان یا تولد خود والدین بوده است.
اتفاقاً موضوعی كه درباره زایمان‌ها در تاریخ رُند وجود دارد این است كه در برخی از مواقع این زایمان‌ها حتی چند روز دیرتر از سی و نهمین هفته بارداری انجام شده و در حال حاضر آنقدر بیمارستان‌ها به این موضوع حساس شده‌اند كه چنین اتفاقی نخواهد افتاد.
یكی از مباحثی كه در بحث زایمان در ایران بسیار مطرح است بحث مداخلات غیر ضروری است. آیا این مداخلات واقعاً به نفع مادر و نوزاد است؟ از نظر شما این مداخلات باید انجام شود یا نه؟
این مداخلات در موارد خاص و ضروری كه نیاز به ختم بارداری قبل از شروع دردهای زایمانی وجود دارد انجام می‌شود. این مداخلات در تمام كتاب‌های علمی آورده شده و با پشتوانه علمی به عنوان یكی از روشهای كنترل فرآیند زایمان با كمك یك سری داروها و آمپول‌های القای زایمان انجام می‌شود.
زایمان باید مسیر طبیعی را طی كند
آیا مداخلات غیرضروری باعث بالا رفتن آمار سزارین در كشور می‌شود؟
اگر ما یك سری فرافكنی انجام بدهیم و بگوییم كه مداخلات غیرضروری باعث بالارفتن آمار سزارین می‌شود اصلاً درست نیست و مداخلات به اندازه خودش نجات بخش است و باید در صورت نیاز انجام شود.
به طور كلی بارداری یك پدیده فیزویولوژیك و طبیعی است و در نهایت زایمان هم باید مسیر طبیعی خودش را طی كند. اما كار ما به عنوان عامل زایمان و مراقب سلامت این است كه هرجایی كه نیاز است مداخله داشته باشیم، مداخله كرده و به بیمار كمك كنیم. بنابراین مداخلات در جای خود و با توجه به دستورالعمل‌های علمی باید سرجایش باقی بماند و در صورت نیاز از آن استفاده شود.
درحال حاضر مراكزی در دنیا هستند كه در هفته 39 بارداری اگر مادر متقاضی ختم بارداری باشد، مادر را بستری كرده و اقدامات مصنوعی را برای شروع دردهای زایمان انجام می‌دهند. به طور مثال یكی از متخصصین زنان وزایمان ایرانی الاصل كه در آمریكا كلینیك دارد این عمل را انجام می‌دهند. اما آمار سزارین در كلینیك ایشان زیر 10 درصد است و آمار زایمان طبیعی موفقش بسیار بالا است.
اگر می‌بینیم كه در كشور ما مداخلات كم است اما آمار سزارین بالا است اما در كشور دیگر مداخلات زیاد است و آمار سزارین پایین است باید بررسی كنیم و ببینیم كه در كجای كار اجرایی اشتباه و نقص داریم و آن را اصلاح كنیم.
بارداری، بیماری نیست!
خانم دكتر! یك سری از مخاطبان خبرگزاری فارس و سامانه فارس من از عمل‌های سزارینی كه انجام داده‌اند انتقاد داشتند و مدعی هستند كه بعد از انجام عمل سزارین دچار یك سری از مشكلات جسمی مانند كمردرد، مشكلات عصبی و... شده‌اند و بعد از گذشت سالها یك سری از عوارض زایمان سزارین در بدنشان باقی مانده است. یكی دیگر از مشكلات آنها برخوردهای نامناسب در اتاق زایمان با مادران بوده است. شما فكر می‌كنید كه علت این قضایا چیست؟
این موارد موردی را كه تعداشان اندك است را ما نمی‌توانیم به همه تعمیم بدهیم. همه زایمان‌ها چه سزارین و چه طبیعی دارای یك سری عوارض اندك هستند. این كمردردها ارتباطی با سزارین ندارد و علت كمردرد بعد از زایمان ورزش نكردن است. متأسفانه در جامعه ما جا افتاده كه بارداری یك بیماری است و زنان در دوران بارداری باید فقط استراحت كنند. بنابراین تحركشان بسیار كم است و بعد از زایمان دچار این عوارض می‌شوند.
علت حضور آقایان در اتاق زایمان چیست؟
یكی از مشكلاتی كه بسیاری از خانم‌ها نسبت به آن معترض هستند حضور متخصصان زنان و زایمان، متخصص بیهوشی و نیروهای خدماتی مرد در اتاق عمل زایمان است. بسیاری از خانم‌ها تمایل ندارند كه اندام خصوصی‌شان را آقایان بینند یا توسط یك متخصص مرد زایمان كنند. نظر شما درباره این موضوع چیست؟
متولی این موضوع وزارت بهداشت است و این مسئله باید توسط وزارتخانه پیگیری و پاسخ داده شود. اما از نظر من كمبود نیرو و پرسنل عامل اصلی این مشكل است. در حال حاضر ما در بیمارستان‌ها با كمبود متخصص‌های بیهوشی، متخصص‌ها و نیروهای خانم مواجه هستیم و در شرایط فعلی كه روز به روز متخصصین مهاجرت می‌كنند شرایط بدتر و بدتر می‌شود.
متخصصان زنانی كه مریض حامله پذیرش نمی‌كنند!
علت كمبود نیرو متخصص در بیمارستان‌ها و مراكز درمانی كشور چیست؟
امروزه پزشكان از فیلد پزشكی خارج می‌شوند. زیرا با هر مشكل پزشكی كه برای مادر و جنین پیش می‌آید جو رسانه‌ای شدیدی ایجاد می‌شود و به طبع آن همكاران ما در حیطه‌های مختلف پزشكی مانند متخصصین زنان و زایمان، بیهوشی، اطفال و... فشار روانی بسیار زیادی رامتحمل می‌شوند. به طوری كه حتی خیلی از متخصصین ازجمله متخصصین بیهوشی تمایل به كار در حیطه زایمان وسزارین را ندارند و ترجیح می‌دهند در بیمارستان‌ها در عمل‌های جراحی دیگر حاضر شوند.
یك مشكل بزرگی كه ما در بحث زایمان سزارین داریم دیه‌های خیلی سنگینی است كه برای متخصصین زنان بریده می‌شود. به عنوان مثال اگر مشكل فلج مغزی برای نوزاد به وجود آید در بسیاری از موارد حكم قصور می‌گیرند و این قصور اكثرا پای متخصص زنان و زایمان نوشته می‌شود. در همین هفته گذشته برای دو تا از همكاران ما قصور تعیین كرده و دیه بسیار سنگینی معین كردند.
همه متخصصان زنان و زایمانی كه این مشكل برایشان پیش آمده است به طور كلی كار در زمینه مامایی را كنار گذاشته‌اند و دیگر مریض حامله را پذیرش نمی‌كنند. متأسفانه این مسئله برای متخصصان زنان و زایمان و همچنین ماماهایی كه در اتاق زایمان فعالیت می‌كنند روز به روز بیشتر می‌شود.
با توجه به اینكه قانون جوانی جمعیت خیلی بر افزایش آمار زایمان و فرزندآوری تأكید دارد باید قوانین و برنامه‌های حمایتی از عوامل زایمان را اجرایی كند و اگر اینكار را انجام ندهد باتوجه به این دیه‌های خیلی سنگینی برای متخصصین در نظر گرفته می‌شود دیگر كسی تمایل به كار كردن در این حوزه را نخواهد داشت.
پزشكی كه 5 میلیارد تومان جریمه شد!
مبلغ دیه‌ای كه برای این پزشكان تعیین می‌شود چقدر است؟
نرخ‌ها متفاوت است. اما در همین هفته گذشته یكی از همكاران ما به پرداخت پنج میلیارد تومان دیه و زندان محكوم شد. اما با رایزنی‌های زیاد وبا كمك گرفتن از ریاست محترم سازمان نظام پزشكی 10 روز مهلت گرفتیم كه شاید بتوانیم زندان را لغو كنیم. زمانی كه همچنین اتفاقی می‌افتد نه تنها خود متخصصی كه جریمه شده بلكه دیگر همكارها هم جرأت نمی‌كنند پا در اتاق زایمان بگذارند و در بحث زایمان وارد شوند.
یكی دیگر از مشكلات ما این است كه در تمام جلسات دادگاه اولین سؤالی كه از ماما و متخصص زنان پرسیده می‌شود این است كه چرا بیمار را سزارین نكردید؟ بیشترین آمار شكایت برای این است كه مادر می‌گوید من میخواستم به صورت سزارین بچه ام را به دنیا بیاورم اما پزشكم حاضر نشد من را سزارین كند. در صورتی كه قوانین این اجازه را به متخصص زنان نمی‌دهد.
خانم دكتر! در حال حاضر و طبق آمار ما در بسیاری از استان‌های كشور با كمبود متخصص زنان و زایمان مواجه هستیم فكر می‌كنید علت كمبود متخصص زنان و زایمان در استان‌های دیگر چیست؟
من فكر نمی‌كنم كه كمبود متخصص زنان و زایمان در كشور وجود داشته باشد. از نظر تعداد به نسبت پراكندگی خوبی در استان‌های دیگر دارند. اما واقعیت این است كه كار در حیطه مامایی و زایمان از همه نظر سخت شده است. به عنوان مثال میزان درآمد متخصصین این حوزه كه نسبت به حوزه‌های دیگر پزشكی با توجه به مسؤولیت و فشاری كه روی دوش متخصص زنان و زایمان وجود دارد تطابق ندارد و از طرف دیگر مسؤولیت قانونی بسیار بالایی دارد و حمایت سیستم پزشكی از متخصصین قشر مامایی و زنان و زایمان بسیار پایین است. بنابراین تعدادی از متخصصین بعد از اتمام وظایف و دوره خدمات الزامی تمایل به ادامه همكاری بابیمارستانها راندارند.
مهم ترین عامل آمار بالای سزارین در ایران چیست؟
در حال حاضر قانون در كشور ما موافق زایمان سزارین است یا طبیعی؟
در حال حاضر به علت آمار بالای سزارین در كشور، برنامه‌ها و سیاست‌های وزارت بهداشت در جهت ترویج و خوشایندسازی زایمان طبیعی بوده است.
درهمه كشورها و كتاب‌های علمی درخواست سزارین از طرف مادر یك علت پذیرفته شده است. همه كشورها برای منصرف كردن مادر از سزارین از یك سری تمهیداتی استفاده می‌كنند. ما باید در همان ابتدای بارداری نقشه راه را معین كنیم. باید بررسی كنیم كه چگونه می‌توان خانم بارداری را كه تمایل به سزارین دارد را به انجام زایمان طبیعی متمایل كنیم.
بزرگترین علت آمار بالای سزارین در كشور ما تمایل مادر و اصرار خانواده‌ها است. در حال حاضر اكثر خانم‌های باردار كشورما یك گرایش عجیبی به زایمان سزارین دارند. یكی از مهمترین دلایل تمایل زنان ایرانی به سزارین عدم بی دردی زایمان است. هنوز بعد از شش سال كه از اجرای جدی برنامه های وزارت برای ترویج زایمان میگذرد همچنان بی دردی زایمان در بیمارستان‌های ما به طور فعال برقرار نشده است.
امروزه مادران باردار ما در ایران مانند 50 سال پیش با درد زایمان می‌كنند. الآن روال زایمان عوض شده. هرچقدر بیشتر به سمت مدرنیته می‌رویم تمایل به داشتن یك زندگی راحت تر و بدون درد و در نتیجه عدم تحمل درد و سختی در خانم‌ها بیشتر می‌شود. بنابراین ما نمی‌توانیم این انتظار را داشته باشیم كه بی دردی زایمان نداشته باشیم و آمار زایمان هم بالا برورد.
بی دردی زایمان، نیاز مادران ایران!
بی‌دردی زایمان به چه شكلی انجام می‌شود ؟
بی دردی زایمان توسط متخصص بیهوشی انجام می‌شود. در این نوع از زایمان مادر به صورت طبیعی زایمان میكند اما درد ندارد. در حال حاضر در فرانسه و بسیاری از كشورهای پیشرفته اصلاً پذیرفته شده نیست كه زایمانی با درد انجام شود . اما ممكن است كه به ندرت خود مادر نخواهد بی‌دردی داشته باشد.
تكریم مادر یعنی مادری كه متقاضی بی‌دردی زایمان است امكان دسترسی و اجرای آن در بیمارستان بدون هیچ مشكلی وجود داشته باشد.
زنانی كه در به در بیمارستان برای زایمان هستند!
چگونه آمار سزارین و خطاهای پزشكی در هنگام زایمان را در كشور پایین بیاوریم؟
در بحث زایمان و چالش‌های آن سال گذشته سیستم NHS انگلیس اعلام كرد بحث آمار محور یا همان تمركز روی آمار در مسئله زایمان كنار برود. زیرا زمانی كه متخصص زنان یا عامل زایمان تحت فشار آمار قرار گرفته باشد نمی‌تواند تصمیم درست برای بیمار و زائو بگیرد و احتمال عارضه برای مادر و جنین بالا میرود.
ما هم از همان ابتدا یك نامه‌ای را خطاب به وزیر بهداشت تنظیم و ارسال كردیم كه نگرش آمار محور باید به نگرش سلامت محور تغییر پیدا كند.
همچنین باید راه‌های مؤثر و كارآمدی را برای كاهش گرایش جامعه به سزارین با توجه به ایمنی زایمان درنظر گرفت.
یكی ازمشكلاتی كه امروزه در حوزه زایمان و بارداری برجسته شده این است كه درجه اعتباربخشی بیمارستان‌ها را براساس آمار سزارین ارزیابی شده و درصورت بالابودن آمار آن بیمارستان تقلیل درجه پیدا میكند.
امروزه در بیمارستان‌های درجه بالا كشور، مسؤولین بیمارستان، حامله نخست زا را بستری نمی‌كنند. البته این میزان سخت گیری برای همه بیمارستان‌ها و در همه شهرها یكسان نیست. در نتیجه مادر باردار سرگردان و دربه در از این مطب به آن مطب، از این بیمارستان به آن بیمارستان... حیران در خیابان ها و جاده‌هاست تا یك جایی پیدا كند و سزارین و زایمان انجام دهد.
آیا استرس و فشار روحی كه این مادران تحمل می‌كنند برایشان دردساز نمی‌شود؟
چه بسا در این جابجایی برای مادر و جنین مشكلاتی پیش بیاید. حتی در برخی شهرها بیمارستانهایی كه درجه سه یا چهار هستند و نگران كسر درجه نیستند به راحتی به این مادران پذیرش می‌دهند. یعنی مادر باردار به ناچار به بیمارستانهایی با امكانات كمتر و غیر مجهز سوق داده می‌شوند.
ما همه معتقدیم كه آمار سزارین كشور ما بسیار بالاتر از متوسط آمار جهانی است و رسالتی كه همه ما داریم این است كه این آمار را به نحوی پایین بیاوریم و به آمار جهانی نزدیك كنیم. اما نكته‌ای كه همیشه فراموش می‌شود این است كه در همه جا وقتی بحث كاهش آمارسزارین در میان است بحث ایمنی زایمان مطرح است. یعنی نمی‌توانیم مداخلاتی را انجام دهیم كه ایمنی زایمان و ایمنی مادر و جنین به مخاطره بیافتد. پس اصل اول مقدم بر آمار این است كه ایمنی زایمان و سلامتی مادر، جنین و نوزاد تضمین شده باشد و در راه كاهش آن آمار اقداماتی را انجام دهیم.
در اصلاح و كاهش آمار سزارین ما همه موضوعات و مشكلات را با ارسال نامه، برگزاری جلسه و... به وزارت بهداشت اعلام كردیم. درحال حاضر باید بحث بی‌دردی زایمان در همه بیمارستان‌ها راه‌اندازی شود و رضایتمندی عوامل دخیل در زایمان بسیار مهم است و باید از نظر اقتصادی، بحث مسؤولیتی و پوشش قانونی لحاظ شود و در اولویت قرار بگیرند.
