چراغ سبز افزایش جمعیت ایران روشن شد

امروز روز جهانی جمعیت و تنظیم خانواده است؛ روزی كه بسیاری كشورهای جهان به موضوع مهم افزایش جمعیت به عنوان یكی از ابزارهای قدرت هر كشوری می‌پردازند. در ایران صدای گام‌های بلند كاهش جمعیت به خوبی به گوش می‌رسد و آهنگ و ضربان این تپش ناخوشایند، هر روز نبض جامعه را تند تر می‌كند.

حالا دغدغه كاهش جمعیت و نیروی انسانی مولد جنبه عمومی گرفته و صاحب نظران و كارشناسان مختلف در این خصوص هشدارهای مستمری می‌دهند. حركت شتابان جمعیت ایران به سمت سالمندی به شكلی شده كه متوسط سن در كشور به 35 سال رسیده و نرخ سالمندی به 10.5 درصد رسیده است.

نرخ باروری كشور حدود 1.7 درصد است كه از نظر صابر جباری، سرپرست اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت، این نرخ باید حدود 2.5 درصد افزایش پیدا كند. برای رسیدن به این هدف تنها هفت سال فرصت است. اگر برنامه‌های فرزندآوری اجرا نشود و نرخ باروری افزایش پیدا نكند جمعیت ایران به‌ شدت پیر می‌شود.

نیمه سال 1393 بود كه رهبر معظم انقلاب بر اهمیت و اجرایی شدن افزایش جمعیت تاكید صریحی داشتند و در سال 99 نیز در دیدار با نمایندگان مجلس بر تدوین یك قانون جامع برای افزایش و جوانی جمعیت تاكید داشتند.

اكنون 21 ماه از تصویب قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده در مجلس می‌گذرد كه خبرهای امیدوارانه‌ای به گوش می‌رسد و انگار روزنه‌ها، هرچند كوچك، بروی افزایش جمعیت ایران دیده می‌شود.

به شكلی كه بنا به گفته صابر جباری، سرپرست مركز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت در سال 1395 نرخ باروری به 2.12 و در سال 1400 به 1.65 رسید كه با ابلاغ قانون جوانی جمعیت و سلامت خانواده در این سال، نرخ باروری در سال 1401 با روند افزایشی به 1.66 رسیده است.

جباری با مقایسه نرخ باروری كل (متوسط تعداد فرزندان زنده‌ای كه هر زن در سنین باروری 15 تا 49 سال به دنیا می‌آورد) در سال‌های مختلف، اذعان داشت: در سال 1365 نرخ باروری 6.3 بود. با شروع سیاست‌های تنظیم خانواده از سال 1368 این عدد در سال 1375 به 2.52 رسید.

سرپرست مركز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت یادآور شد: پس از ابلاغ قانون و اجرای برنامه‌های جوانی جمعیت و سلامت خانواده در گروه‌های سنی 35 تا 39 سال، 40 تا 44 سال و 45 تا 49 سال، شاهد روند افزایشی فرزندآوری بوده‌ایم.

وی گفت: جایزه ملی جوانی جمعیت امسال برای نخستین بار به برگزیدگان جمعیت اعطا شد و 6 دانشگاه علوم پزشكی نیز موفق به كسب رتبه دوم این جایزه شدند.

جباری افزود: دانشكده‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشكی زنجان، اصفهان، اهواز، شیراز، گلستان، كرمانشاه، اردبیل، بم، قزوین، قم، كرمان و سمنان در اجرای برنامه‌های جمعیتی و شاخص‌های حمایت از خانواده و جوانی جمعیت كارنامه خوبی ارائه كرده اند.

سرپرست مركز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت با اشاره به اینكه حدود 30 درصد بهورزان و مراقبان سلامت در طرح رویش موضوع ماده 46 قانون جوانی جمعیت فعالیت داشتند، بیان كرد: فعالیت 16 هزار بهورز و مراقب سلامت در این طرح موجب افزایش 68 هزار و 274 تولد یعنی 15.74 درصد از كل موالید شده است. در این طرح 42 درصد از واحدهای بهداشتی بالغ بر 9 هزار و 848 واحد مشاركت داشتند.

جباری تصریح كرد: برنامه جامع مهار، پایش، پیشگیری و كاهش سقط خود به خودی جنین به صورت ادغام یافته در شبكه بهداشت شامل آموزش عمومی، اصلاح سبك زندگی و آسیب‌های وارده ناشی از تغذیه و داروها بر سلامت جنین تدوین و آماده ابلاغ به دانشگاه‌ها توسط معاونت بهداشت وزارت بهداشت است.

دبیر قرارگاه جوانی جمعیت و سلامت خانواده وزارت بهداشت در پایان افزود: امسال شاهد اجرای برنامه جامع آموزش، رسانه و فرهنگسازی فرزندآوری (هادیان زندگی) و راه اندازی برنامه كاربردی آموزش‌های حین ازدواج (هم نفس) خواهیم بود.

البته اجرای قانون جوانی جمعیت با فراز و فرودهای زیادی روبرو بوده و بسیاری از قوانین موجود در این خصوص به طور كامل اجرایی نشده است؛ البته بنا به گفته مسؤولان وزارت بهداشت این وزارتخانه بیشترین درصد اجرایی كردن مصوبات قانون جوانی جمعیت را داشته است، اما با این وجود بسیاری از قوانین ترغیب و تشویق كننده مردم برای فرزند آوری، از جمله اعطای خودرو، تسهیلات بانكی و ... به خوبی اجرا نشده است.

با افزایش روند باروری در كشور روبرو شده‌ایم

همچنین حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزیر بهداشت اظهار داشت: آمار و ارقام نشان می‌دهد برنامه‌هایی كه از سال 1400 در وزارت بهداشت شروع شد، نتایج آن در سال 1401 به بار نشسته و منجر به افزایش روند باروری در كشور شده است.

وی افزود: یكی از مهم‌ترین برنامه‌های وزارت بهداشت در سال 1402 جوانی جمعیت است كه با پیگیری‌های مداوم وزیر بهداشت، برنامه‌های ویژه ای در حال اجرا است.

فرشیدی افزود: قرارگاه جوانی جمعیت و سلامت خانواده درباره برنامه‌های جلوگیری از سقط‌های عمدی و خود به خودی نیز مصوبات خیلی خوبی داشته است كه در حال پیگیری است.

معاون بهداشت وزیر بهداشت گفت:مطابق مصوبات قرارگاه ارتقا و افزایش مراكز درمان ناباروری در دانشگاه‌های علوم پزشكی به ویژه دانشگاه‌های دارای ناباروری بالا و جمعیت مسن، با تأمین اعتبار لازم در اولویت قرار می‌گیرد.

افزایش نرخ باروری در ایران بعد از 30 سال

امیر حسین بانكی پور فرد، رئیس كمیسیون مشترك طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس گفت: نرخ باروری در 30 ساله گذشته هر سال كاهشی بوده و امسال اولین سالی است كه رو به افزایش گذاشته و از عدد 1.65 به 1.66 رسید.

وی افزود: در جلسه‌ای كه با سازمان ثبت احوال و مركز آمار ایران داشتیم، اعلام شد آمار جدید نشان می‌دهد بعد از 30 سال كه موالید فرزند سوم و چهارم در كشور روند كاهشی داشته است، امسال موالید فرزندان سوم و چهارم در كشور افزایش یافته است.

افزایش موالید گروه سنی میانسالان

رئیس كمیسیون مشترك طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس بیان كرد: همچنین موالید گروه سنی بالای 35 تا 40 سال و 40 تا 50 سال افزایش یافته است. این دو گروه سنی خیلی مهم هستند زیرا كم كم از نرخ باروری عبور می‌كنند.

بانكی پور فرد اعلام كرد: در حالی كه تعداد موالید در 6 سال گذشته 500 هزار تولد كاهش یافته بود، امسال فقط 20 هزار كاهش یافت.

نرخ باروری در كشور چقدر است؟

نرخ باروری كل در ایران حدود 1.7درصد است. این نرخ رابطه مستقیمی با افزایش موالید دارد و اگر نرخ باروری افزایش پیدا كند، در سیاهچاله پیری جمعیت نمی‌افتیم.

متوسط نرخ باروری باید چقدر باشد كه نگران پیری جمعیت نباشیم؟

برای اینكه خیالمان راحت باشد باید نرخ باروری در فاز اول، 1.2درصد شود. البته باید این نرخ را افزایش دهیم و به بالای 2.5درصد برسانیم. با نرخ باروری 2.5درصد نمایه جمعیتی كشور همیشه جوان است.

براساس آمار، اكنون به‌ سرعت به سمت پیری می‌رویم و اگر با همین سرعت (كه میزان نرخ باروری كل در حال كاهش است) پیش برویم تا 20 سال آینده بیش از 30درصد از جمعیت كشور پیر خواهند بود. با توجه به اینكه میزان باروری كل پایین است، فرصت جبران را تا 10 سال دیگر نداریم.

حالا با اجرای قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده در كشور امید آن داریم كه با اجرایی شدن قوانین این قانون روند افزایش جمعیت كشور سرعت بیشتری گرفته و نرخ باروری و فرزند آوری نیز رشد شتابانی به خود گیرد.