نامش از قدیم الایام نحس و نامیمون بوده و شنیدن آن، تن هر انسانی را می‌لرزاند! چهره‌های رنگ و رورفته و نحیف بیماران مبتلا، دردهای طاقت‌فرسا و زجرآور، بی‌حالی و ضعف شدید جملگی تصویر تیره و تاری از بیماری سرطان و بیماران مبتلا به آن است.
نامش از قدیم الایام نحس و نامیمون بوده و شنیدن آن، تن هر انسانی را به خود می‌لرزاند! چهره‌های رنگ و رو رفته و نحیف بیماران مبتلا، دردهای طاقت فرسا و زجرآور، بی حالی و ضعف شدید و... جملگی تصویر تیره و تاری از بیماری سرطان و بیماران مبتلا به آن در اذهان افراد به جای گذاشته است.
سرطان یكی از علل اصلی مرگ‌و میر در بسیاری از جوامع است. در این گزارش نگاه دقیق‌تری داریم به آنچه باعث میشود كه یك سلول طبیعی سرطانی شود و مروری داریم بر اینكه چه كارهایی می‌توانید انجام دهید تا احتمال سرطان برای خودتان را كاهش دهید.در گزارش پیشرو به شما این آگاهی را می‌دهیم تا بتوانید با رعایت برخی نكات، ابتلا به سرطان را به حداقل برسانید.
سلول سرطانی چیست؟
پیش از بررسی جنبه‌های مختلف سلول‌های سرطانی بهتر است در همین ابتدا ببینیم كه اصلاً سلول سرطانی چیست؟ یك سلول معمولی و سالم دارای چرخۀ حیات رشد، تقسیم و مرگ است؛ در حالی كه سلول سرطانی یك سلول غیرطبیعی است كه این چرخه را دنبال نمی‌كند.
سلول‌های سرطانی به جای اینكه طبق چرخۀ حیات خود از بین بروند، سلول‌های غیرطبیعی بیشتری را تكثیر می‌كنند كه می‌توانند در بافت مجاور پراكنده شوند. همچنین، آنها می‌توانند از طریق خون و سیستم لنفاوی به سایر نقاط بدن گسترش یابند.
آیا همۀ افراد سلول‌های سرطانی در بدن خود دارند؟
خیر، همۀ ما سلول‌های سرطانی در بدن نداریم. بدن ما دائماً سلول‌های جدید تولید می‌كند،اما برخی از آنها احتمال دارد سرطانی شوند. در هر لحظه، ممكن است سلول‌هایی تولید كنیم كه DNA آنها آسیب دیده‌اند؛ اما به معنی این نیست كه سرنوشت آنها سرطانی شدن است.
بیشتر اوقات سلول‌های دارای DNA آسیب‌دیده یا خود را ترمیم می‌كنند یا به واسطۀ مرگ سلولی از بین می‌روند. احتمال ابتلا به سرطان فقط در شرایطی وجود دارد كه هیچ‌یك از این موارد اتفاق نیفتد.
تفاوت سلول سرطانی با سلول سالم در چیست؟
می‌توان گفت سلول‌های طبیعی از دستورات بدن پیروی می‌كنند، اما سلول‌های سرطانی پیروی نمی‌كنند و این مهم‌ترین تفاوت سلول سرطانی با سلول سالم است. سلول‌های طبیعی فقط درصورتی كه نیاز به جایگزینی سلول‌های آسیب‌دیده یا پیر باشد، رشد می‌كنند و تقسیم می‌شوند.
سلول‌های بالغ عملكردهای تخصصی دارند؛هنگامی كه آنها هدف خود را محقق كنند، می‌میرند و چرخۀ حیات خود را تكمیل می‌كنند.
چگونه یك سلول سرطانی میشود؟
پاسخ این سؤال كه چگونه یك سلول سرطانی می شود قدری پیچیده است. فرایندهای مختلفی دست‌به‌دست هم می‌دهند تا یك سلول از چرخۀ طبیعی خود خارج شود و به اصطلاح سرطانی شود.
سلول‌های سرطانی ژن‌های جهش یافته دارند و نسبت به سلول‌های طبیعی عملكرد تخصصی كمتری دارند. سلول‌های سرطانی از روال معمولی همیشگی پیروی نمی‌كنند. آنها چه نیاز باشد یا نباشد، رشد می‌كنند و تقسیم می‌شوند و زمانی كه باید از بین بروند، نمی‌میرند. این گونه رشد، رشد خارج از كنترل است و حتی شكل سلول سرطانی با سلول نرمال متفاوت میشود.
سلول‌های سرطانی می‌توانند بر رفتار سلول‌های طبیعی تأثیر بگذارند كه سبب پیچیده‌شدن مشكل میشود. آنها می‌توانند سلول‌های سالم اطراف خود را وادار به ایجاد رگ‌های خونی جدید كنند تا با تأمین مواد مغذی تومورهای سرطانی را محافظت كنند.
سلول‌های سرطانی اغلب می‌توانند، با مهار سلول‌های ایمن از تمایز سلول‌های سرطانی از سلول‌های سالم، از سیستم ایمنی بگریزند.
سرطان به چند طریق در بدن گسترش می‌یابد؟
سلول‌های سرطانی با جمع‌شدن، تشكیل تومور می‌دهند و به بافت اطراف گسترش می‌یابند. همچنین، این سلول‌ها می‌توانند جدا شوند و به سایر نقاط بدن منتشر شوند.
یكی از راه‌های انتشار سرطان در بدن انتشار موضعی است؛ یعنی تومور در آن مكانی كه قرار دارد رشد می‌كند و در همان مكان بزرگ شده و گسترش می‌یابد. راه دیگری كه سرطان در بدن گسترش می‌یابد خون و جریان لنف است.
در این حالت سلول سرطانی وارد جریان خون یا لنف شده و در جایی دیگر از بدن كاشته میشود و در آنجا مجدداً شروع به رشد می‌كند.
سلول‌های خوش‌خیم و بدخیم چه تفاوتی با هم دارند؟
تفاوت بزرگی بین سلول‌های خوش‌خیم و بدخیم وجود دارد. سلول‌های خوش خیم غیرسرطانی هستند. آنها گاهی اوقات بیش از حد تولید می‌كنند و تومور تشكیل می‌دهند؛ اما، توانایی گسترش به بافت‌های دیگر را ندارند.
آنها معمولاً تهدیدكننده حیات نیستند؛ اما در صورتی كه بسیار بزرگ شوند یا به اندامی فشار وارد كنند، ممكن است تهدید كننده حیات باشند. برای مثالیك تومور خوش‌خیم مغز می‌تواند خطرناك باشد.
هنگامی كه یك تومور خوش‌خیم برداشته میشود، بعید به نظر می‌رسد كه دوباره رشد كند. از آنجا كه سلول‌های خوش‌خیم گسترش نمی‌یابند، نیازی به درمان برای جلوگیری از بازگشت سلول‌های خوش‌خیم وجود ندارد.
سلول‌های بدخیم سرطانی و بالقوه تهدید كنندۀ حیات هستند. آنها توانایی گسترش به بافت‌های مجاور و سراسر بدن را دارند.
هنگامی كه یك تومور بدخیم برداشته میشود، هر سلول باقی‌مانده می‌تواند منجربه رشد جدید شود. به همین دلیل است كه سرطان اغلب نیاز به درمان اضافی مانند شیمی‌درمانی، ایمونوتراپی و پرتودرمانی دارد تا سلول‌های سرطانی در سراسر بدن به دقت جست‌وجو و محو شوند.
سلول سرطانی زیر میكروسكوپ
یكی از ویژگی‌های سلول‌های سرطانی كه از آن برای تشخیص سرطان استفاده می‌كنند، شكل سلول سرطانی است. سلول سرطانی زیر میكروسكوپ اغلب ویژگی‌هایی دارد كه سلول سالم ندارد. معمولاً وقتی كه پزشك شك به بودن تومور دارد از ناحیۀ تومور نمونه‌برداری می‌كند و این نمونه به آزمایشگاه فرستاده میشود.
متخصص پاتولوژیست در آزمایشگاه شكل سلول سرطانی زیر میكروسكوپ را بررسی می‌كند و در صورتی كه معیارهای سرطانی‌بودن را داشته باشد تشخیص سرطان داده میشود.
چه چیزی باعث سرطان میشود؟
سرطان با DNA آسیب‌دیده مرتبط است. علت 5 تا 10 درصد تمام سرطان‌ها ارث‌بردن ژن جهش‌یافته است. داشتن یكی از این جهش‌های ژنتیكی خطر گسترش سرطان را افزایش می‌دهد؛ اما به این معنی نیست كه حتماً اتفاق بیفتد. جهش‌های ژنتیكی از طریق عوامل دیگر نیز ایجاد می‌شوند، از جمله :
مواد شیمیایی موجود در دود تنباكو
اشعه ماوراءبنفش (UV) ناشی از خورشید یا تخت‌های برنزه‌كننده
قرار گرفتن در معرض اشعه، از جمله درمان با اشعه (پرتودرمانی)
رژیم غذایی ضعیف شامل مصرف زیاد گوشت‌های فرآوری‌شده
تحرك نداشتن جسمی
سوء مصرف الكل
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند رادون، سرب و آزبست و عفونت‌هایی مانند ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) و هپاتیت.
دلیل دقیق گسترش سرطان در بدن فرد همیشه نمی‌تواند مشخص شود. تركیبی از عوامل ممكن است در شروع سرطان نقش داشته باشند. هنگامی كه سلولی جهش داشته باشد، به هر سلولی كه تولید می‌كند انتقال می‌یابد.
برای كاهش خطر ابتلا به سرطان چه كاری می‌توانید انجام دهید؟
شما نمی‌توانید خطر ابتلا به سرطان را كاملاً حذف كنید؛ اما اقداماتی وجود دارند كه می‌توانید برای كاهش خطر انجام دهید.
1.از دخانیات شامل سیگار و محصولات دخانی بدون دود خودداری كنید.
2.برخی از غربالگری‌ها، مانند پاپ اسمیر (غربالگری برای تشخیص سرطان دهانه رحم) و كولونوسكوپی (غربالگری برای تشخیص سرطان روده) می‌توانند سلول‌های غیرطبیعی را قبل از اینكه فرصت تبدیل به سرطانی‌شدن داشته باشند تشخیص دهند.
غربالگری‌های دیگر مانند ماموگرافی (غربالگری برای تشخیص سرطان پستان) می‌تواند سلول‌های سرطانی موضعی را قبل از اینكه شروع به گسترش یابند تشخیص دهند.
3.از پوست خود در برابر آفتاب محافظت كنید. با پوشاندن پوست و استفاده از ضد آفتاب طیف گسترده با SPF (فاكتور محافظت از نور خورشید) حداقل 30 از پرتوهای ماوراءبنفش خودداری كنید. سعی كنید از صرف وقت در زیر نور آفتاب در وسط روز خودداری كنید و از تخت‌های برنزه كننده یا لامپ‌های خورشیدی استفاده نكنید.
4. یك رژیم سالم و متعادل را دنبال كنید. سعی كنید مقدار زیادی سبزیجات، میوه و غلات كامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید. مصرف غذاهای فراوری‌شده، قندها، گوشت قرمز و گوشت‌های فراوری‌شده را محدود كنید.
5. ورزش كنید. نداشتن تحرك جسمی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.تلاش كنید حداقل 150 دقیقه ورزش متعادل یا 75 دقیقه ورزش شدید در هفته انجام دهید.
6. ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) یك عفونت آمیزشی است كه از طریق تماس پوست با پوست منتقل میشود كه می‌تواند باعث سرطان‌های دهانه رحم، دستگاه تناسلی و سر و گردن شود.
همۀ ما سلول‌های سرطانی در بدن خود نداریم. تعداد معین سلول‌هایی كه بدن شما دائماً ایجاد می‌كند به این معنی است كه همیشه این احتمال وجود دارد كه برخی از آنها آسیب ببینند. حتی پس از آن، این سلول‌های آسیب‌دیده لزوماً به سرطان تبدیل نخواهند شد.
سرطان معمولاً از آسیب به DNA به واسطۀ جهش‌های ژنتیكی ارثی یا چیزی كه در زندگی روزمره در معرض آن قرار می‌گیرید ناشی میشود.
شما نمی‌توانید جهش‌های ژنتیكی را كنترل كنید؛ اما برخی تغییرات در سبك زندگی می‌توانند به كاهش خطر گسترش سرطان، از جمله انجام دادن غربالگری‌های خاص سرطان برای متوقف‌كردن بیماری، قبل از شروع آن كمك كنند.
